د پاملرنې وړ
ځینې سرچینې وايي، د امریکا نوي ولسمشر ډونلډ ټرمپ له لوري د امریکا کډوالو پروګرام لغو کېدو له کبله د هغو افغان کډوالو الوتنې هم لغو شوې دي، چې د امریکا حکومت دغه هېواد ته د تلو اجازه ورکړې وه.
د رویټرز خبري اژانس په رپوټ کې د یوه امریکايي چارواکي او کډوالو ځای پر ځای کولو یوه مدافع وکیل له قوله ویل شوي، په هغو کسانو کې چې امریکا ته یې الوتنه لغو شوې، د امریکايي پوځ فعالو افغان کارکوونکو د کورنیو غړي هم شته.
د رویټرز په رپوټ کې د افغانانو ایستلو ټولنې مشر شان وان ډایور او یوه امریکايي چارواکي چې نه غواړي نوم یې یاد شي، له قوله زیاته شوې، دوی کې ځینې هغه کم عمره کسان هم شته، چې په امریکا کې به له خپلو مېشتو کورنیو سره یو ځای کېدل او دغه راز په کې ځینې کسان داسې هم دي، چې د مخکیني افغان حکومت له لوري له طالبانو سره جنګېدلي او اوس د غچ اخیستنې له وېرې له افغانستانه وتلي دي.
وان ډایور په دې هکله وايي، ''موږ دوی ته خبرداری ورکړی و، چې داسې به کېږي، په هر صورت دوی همداسې وکړل. هیله مو دا ده، چې دوی به له سره پرې غور وکړي.''
د امریکا له تازه پرېکړې سره به هغه زرګونه کسان هم اغېزمن شي، چې په امریکا کې د کډوالو په توګه منل شوي دي، خو تر اوسه پورې یې امریکا ته د لېږدولو لپاره انتظام نه دی شوی او د پاکستان او عرب اماراتو په ګډون په یوه درېیم هېواد کې مېشت دي.
ولسمشر ټرمپ د ۲۰۲۴ کال د ټولټاکنو په کمپاین کې ژمنه کړې وه، چې میلیونونه کډوال به له امریکا وباسي او بریا ته د نوموړي له رسېدو سره د امریکا کډوالو پروګرام له یوه نامعلوم برخلیک سره مخامخ شوی.
په پام کې ده، چې د امریکا نوی ولسمشر ډونلډ ټرمپ به سلګونه اجرائیوي امرونه لاسلیک کړي، چې یو پکې ښايي لږ تر لږه تر څلورو میاشتو پورې امریکا ته د کډوالو لېږدولو پروګرام ځنډول هم شامل وي.
د امریکا بهرنیو چارو وزارت او د امریکا ولسمشرۍ ماڼۍ چې دغه هېواد ته د کډوالو لېږدولو چارې سمبالوي، امریکا ته د افغان کډوالو د الوتنو لغو کولو په هکله تر اوسه رسماً څه نه دي ویلي.
د ۲۰۲۱ کال د اګست له ۱۵مې وروسته چې طالبان یو ځل بیا پر افغانستان واکمن شول، د امریکا متحدو ایالتونو مخکیني ولسمشر جو بایډن ادارې نژدې ۲۰۰ زره افغان کډوال امریکا ته لېږدولي دي.
د یادونې ده، چې د ۲۰۲۳ کال په وروستیو کې، چې پاکستان د غیر قانوني افغان کډوالو ایستلو لړۍ پيل کړې وه، د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د هغه مهال ویاند ویلي وو، چې د هغو افغانانو لیست یې له پاکستاني چارواکو سره شریک کړی چې امریکا ته د لېږدولو لپاره په پاکستان کې منتظر دي.
هغه مهال امریکايي چارواکو له پاکستانه غوښتنه کړې وه چې د امریکا ویزو ته منتظر افغانان دې نه نیسي او بېرته دې افغانستان ته نه استوي.
دا ډېری هغه کسان دي چې په ۲۰۲۱ کال کې د طالبانو له بیا واکمنېدو د مخه یې په افغان پوځ کې دندې لرلي او یا یې له امریکايي ځواکونو سره په یوه بڼه همکاري کوله.
د ځانګړي مهاجرت ویزې څه دي؟
د کډوالو نړیوال ملاتړ ټولنې ای ار اې پي د معلوماتو له مخې په ۲۰۰۹ کال د امریکا کانګرېس د افغانانو لپاره د کډوالۍ ځانګړی پروګرام پیل کړ، چې (اېس ای وې) نوم ورکړل شوی.
د دې پروګرام له مخې هغو افغانانو ته په امریکا کې د کډوال حیثیت ورکول کېږي، چې لږ تر لږه تر دوو کلونو پورې یې په افغانستان کې د امریکا حکومت لپاره کار کړی وي او د خپلې دندې له کبله له ګواښ سره مخامخ وي.
هغو افغانانو ته د امریکا ویزې ورکولو بهیر چې له امریکايي ځواکونو سره د فعالیت له کبله یې ژوند له خطر سره مخامخ دی، له یوه پیچلي بهیره تېرېږي، چې ځینې مهال تر درې کلونو پورې هم وخت نیسي.
له دې مخکې هم دا بهیر له خنډ او ځنډ سره مخامخ شوی.
د امریکا بهرنیو چارو وزارت په ۲۰۱۷ کال کې دغه ډول ۴۰۰۰ کسانو ته ویزې ورکړې، خو په ۲۰۱۸ کال کې بیا د امنیتي پوښتنو ګروېږنو بهر ځنډېدو له کبله د دې ویزو ورکولو بهیر ۶۰ سلنه کم شوی و.
د ۲۰۲۱ کال په لومړیو کې بیا په کابل کې د امریکا متحدو ایالتونو سفارت وویل، د افغانانو لپاره د 'ځانګړي مهاجرت ' ویزې ورکولو بهیر او ورکړه بیا پیلوي.
د بشري معافیت ویزې: په ۲۰۲۱ کال کې له افغانستانه د امریکايي ځواکونو له ګډوډۍ ډکې وتنې وروسته ګڼ شمېر افغانان د همدې کټګورۍ ویزو له مخې امریکا ته ولېږدول شول.
د کډوالۍ پالیسي انسټیټوټ (ایم پي ای) د معلوماتو له مخې نږدې ۷۶۰۰۰ افغانانو ته د هغه پروګرام له مخې دا حیثیت ورکړل شوی، چې لنډمهاله ننوتلو ته اجازه ورکوي، خو د دایمي استوګنې مستقیمه لاره نه برابروي.
د پناه غوښتنې ویزې: امریکا متحده ایالتونه افغان کډوالو ته د پناه غوښتنې په کټګورۍ کې هم ویزې ورکوي، چې د دې حیثیت لرونکي کسان له یوه کال مودې وروسته په امریکا کې د مستقل پاتې کېدو غوښتنلیک وړاندې کولای شي.
دغسې کسان اړ دي، ثابته کړي، چې دوی د تعقیب ویرې له کبله افغانستان ته نه شي ستنېدلای.
نورې مقالې
ځینې سرچینې وايي، د امریکا نوي ولسمشر ډونلډ ټرمپ له لوري د امریکا کډوالو پروګرام لغو کېدو له کبله د هغو افغان کډوالو الوتنې هم لغو شوې دي، چې د امریکا حکومت دغه هېواد ته د تلو اجازه ورکړې وه.
د رویټرز خبري اژانس په رپوټ کې د یوه امریکايي چارواکي او کډوالو ځای پر ځای کولو یوه مدافع وکیل له قوله ویل شوي، په هغو کسانو کې چې امریکا ته یې الوتنه لغو شوې، د امریکايي پوځ فعالو افغان کارکوونکو د کورنیو غړي هم شته.
د رویټرز په رپوټ کې د افغانانو ایستلو ټولنې مشر شان وان ډایور او یوه امریکايي چارواکي چې نه غواړي نوم یې یاد شي، له قوله زیاته شوې، دوی کې ځینې هغه کم عمره کسان هم شته، چې په امریکا کې به له خپلو مېشتو کورنیو سره یو ځای کېدل او دغه راز په کې ځینې کسان داسې هم دي، چې د مخکیني افغان حکومت له لوري له طالبانو سره جنګېدلي او اوس د غچ اخیستنې له وېرې له افغانستانه وتلي دي.
وان ډایور په دې هکله وايي، ''موږ دوی ته خبرداری ورکړی و، چې داسې به کېږي، په هر صورت دوی همداسې وکړل. هیله مو دا ده، چې دوی به له سره پرې غور وکړي.''
د امریکا له تازه پرېکړې سره به هغه زرګونه کسان هم اغېزمن شي، چې په امریکا کې د کډوالو په توګه منل شوي دي، خو تر اوسه پورې یې امریکا ته د لېږدولو لپاره انتظام نه دی شوی او د پاکستان او عرب اماراتو په ګډون په یوه درېیم هېواد کې مېشت دي.
ولسمشر ټرمپ د ۲۰۲۴ کال د ټولټاکنو په کمپاین کې ژمنه کړې وه، چې میلیونونه کډوال به له امریکا وباسي او بریا ته د نوموړي له رسېدو سره د امریکا کډوالو پروګرام له یوه نامعلوم برخلیک سره مخامخ شوی.
په پام کې ده، چې د امریکا نوی ولسمشر ډونلډ ټرمپ به سلګونه اجرائیوي امرونه لاسلیک کړي، چې یو پکې ښايي لږ تر لږه تر څلورو میاشتو پورې امریکا ته د کډوالو لېږدولو پروګرام ځنډول هم شامل وي.
د امریکا بهرنیو چارو وزارت او د امریکا ولسمشرۍ ماڼۍ چې دغه هېواد ته د کډوالو لېږدولو چارې سمبالوي، امریکا ته د افغان کډوالو د الوتنو لغو کولو په هکله تر اوسه رسماً څه نه دي ویلي.
د ۲۰۲۱ کال د اګست له ۱۵مې وروسته چې طالبان یو ځل بیا پر افغانستان واکمن شول، د امریکا متحدو ایالتونو مخکیني ولسمشر جو بایډن ادارې نژدې ۲۰۰ زره افغان کډوال امریکا ته لېږدولي دي.
د یادونې ده، چې د ۲۰۲۳ کال په وروستیو کې، چې پاکستان د غیر قانوني افغان کډوالو ایستلو لړۍ پيل کړې وه، د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د هغه مهال ویاند ویلي وو، چې د هغو افغانانو لیست یې له پاکستاني چارواکو سره شریک کړی چې امریکا ته د لېږدولو لپاره په پاکستان کې منتظر دي.
هغه مهال امریکايي چارواکو له پاکستانه غوښتنه کړې وه چې د امریکا ویزو ته منتظر افغانان دې نه نیسي او بېرته دې افغانستان ته نه استوي.
دا ډېری هغه کسان دي چې په ۲۰۲۱ کال کې د طالبانو له بیا واکمنېدو د مخه یې په افغان پوځ کې دندې لرلي او یا یې له امریکايي ځواکونو سره په یوه بڼه همکاري کوله.
د ځانګړي مهاجرت ویزې څه دي؟
د کډوالو نړیوال ملاتړ ټولنې ای ار اې پي د معلوماتو له مخې په ۲۰۰۹ کال د امریکا کانګرېس د افغانانو لپاره د کډوالۍ ځانګړی پروګرام پیل کړ، چې (اېس ای وې) نوم ورکړل شوی.
د دې پروګرام له مخې هغو افغانانو ته په امریکا کې د کډوال حیثیت ورکول کېږي، چې لږ تر لږه تر دوو کلونو پورې یې په افغانستان کې د امریکا حکومت لپاره کار کړی وي او د خپلې دندې له کبله له ګواښ سره مخامخ وي.
هغو افغانانو ته د امریکا ویزې ورکولو بهیر چې له امریکايي ځواکونو سره د فعالیت له کبله یې ژوند له خطر سره مخامخ دی، له یوه پیچلي بهیره تېرېږي، چې ځینې مهال تر درې کلونو پورې هم وخت نیسي.
له دې مخکې هم دا بهیر له خنډ او ځنډ سره مخامخ شوی.
د امریکا بهرنیو چارو وزارت په ۲۰۱۷ کال کې دغه ډول ۴۰۰۰ کسانو ته ویزې ورکړې، خو په ۲۰۱۸ کال کې بیا د امنیتي پوښتنو ګروېږنو بهر ځنډېدو له کبله د دې ویزو ورکولو بهیر ۶۰ سلنه کم شوی و.
د ۲۰۲۱ کال په لومړیو کې بیا په کابل کې د امریکا متحدو ایالتونو سفارت وویل، د افغانانو لپاره د 'ځانګړي مهاجرت ' ویزې ورکولو بهیر او ورکړه بیا پیلوي.
د بشري معافیت ویزې: په ۲۰۲۱ کال کې له افغانستانه د امریکايي ځواکونو له ګډوډۍ ډکې وتنې وروسته ګڼ شمېر افغانان د همدې کټګورۍ ویزو له مخې امریکا ته ولېږدول شول.
د کډوالۍ پالیسي انسټیټوټ (ایم پي ای) د معلوماتو له مخې نږدې ۷۶۰۰۰ افغانانو ته د هغه پروګرام له مخې دا حیثیت ورکړل شوی، چې لنډمهاله ننوتلو ته اجازه ورکوي، خو د دایمي استوګنې مستقیمه لاره نه برابروي.
د پناه غوښتنې ویزې: امریکا متحده ایالتونه افغان کډوالو ته د پناه غوښتنې په کټګورۍ کې هم ویزې ورکوي، چې د دې حیثیت لرونکي کسان له یوه کال مودې وروسته په امریکا کې د مستقل پاتې کېدو غوښتنلیک وړاندې کولای شي.
دغسې کسان اړ دي، ثابته کړي، چې دوی د تعقیب ویرې له کبله افغانستان ته نه شي ستنېدلای.
د روسیې دولتي خبري اژانس 'تاس' ددغه هیواد د بهرنیو چارو د وزیر سرګي لاوروف له قوله ویلي، چې د امریکا متحده ایالات افغانستان ته د خپلو پوځي زیربناو د بیرته ستنیدلو په مفکورې باندې غور کوي.
دغه اژانس د دوشنبې د ورځې ناوخته جنورۍ ۲۰ (سلواغې لومړۍ) په یو راپور کې ویلي چې د روسیې د بهرنیو چارو وزیر سرګي لاوروف ددغه هیواد د امنیت شورا یوې غونډې ته په وینا کې په دې اړه څرګندونې کړي دي.
تاس خبري اژانس د لاوروف له قوله ویلي: " مونږ به هم افغانستان له یاد څخه ونه باسو، چیرته چې همداشان امریکایان هڅه کوي چې د ګاونډیو هیوادونو څخه په کار اخیستنی سره تر یو حده [دغه هیواد کې]خپل حضور وساتي".
هغه ویلي چې امریکا متحده ایالات افغانستان ته د خپلو پوځي زیربناو د ستنیدلو په اړه فکر کوي.
د تاس د خبءي اژانس د راپور له مخې د امریکا پخواني جمهور رئیس جو بایډن د ۲۰۲۱ کال د اپریل په ۱۴ په افغانستان کې د خپل هیواد د تاریخ تر ټولو د اوږد جنګي ماموریت پای ته رسیدل اعلان کړي وو.
طالبان د همدې کال د اګست ۱۵ په داسې حال کې چې لا هم په افغانستان کې د امریکا په ګډون نړیوال ځواکونه موجود وو، کابل ته ننوتل او افغانستان باندې یې خپل حاکمیت بیرته ټینګ کړ.
تراوسه د امریکا د متحده ایالاتو حکومت د روسیې د بهرنیو چارو وزیر سرګي لاوروف دغو څرګندونو ته غبرګون نه دی ښودلی، خو ددې وړاندې یو شمیر امریکايي چارواکو ویلي وو، چې افغانستان ته د خپلو ځواکونو د ستنولو نیت نلري.
امریکا د متحده ایالاتو نوي جمهور رئیس ډونالډ ټرمپ پر دغې څوکۍ د لوړې د مراسمو دمخه په خپلو تازه څرګندونو کې ویلي دي چې د امریکا حکومت له افغانستان څخه د خپلو پوځي وسایطو ستنول غواړي.
ټرمپ د امریکا د ۴۷ جمهور رئیس په توګه د لوړې تر مراسمو یوه ورځ مخکې، د یکشنبې په ورځ، جنوري ۱۹ (مرغومې۳۰) په واشنګټن ډي سي کې خپلو راټولو شویو زرګونو پلویانو ته په خبرو کې له افغانستان څخه د خپلو پوځي تجهیزاتو د بېرته ستنولو په اړه هم خبرې وکړې.
ټرمپ د بایډن حکومت تورن کړ چې "دښمن" ته یې د امریکا د پوځ میلیاردونه ډالر ورکړي.
هغه وویل:"...موږ خپل ټول پوځ بیا ورغوه او هغوی (بایډن حکومت) میلیادرونه میلیاردونه ډالر یې طالبانو ته ورکړل. دوی زموږ د پوځ د تجهیزاتو، یوه لویه برخه دښمن ته ورکړه..."
ټرمپ په څرګند ډول ونه ویل چې "دښمن" څوک دي، خو اشاره یې په افغانستان کې واکمنو طالبانو ته وه.
ټرمپ د همدې میاشتې په اومه نېټه هم ویلي وو چې د امریکا حکومت طالبانو ته میلیاردونه ډالر کوي ورکوي او "باور نه شي کېدای. میلیونونه نه، بلکې میلیاردونه ډالر. څوک میلیاردونه ډالر طالبانو، افغانستان ته ورکوي؟ دا جو بایډن ورکوي."
ټرمپ پرته له دې چې په دې اړه نور جزیات ورکړي، د جو بایډن حکومت ګرم بللی و چې متحده ایالات یې د هغه په خبره د ۵۰ څخه نیولې تر ۶۰ ټریلیون ډالرو شتمنیو څخه بې برخې کړي او نور نو "د دې اجازه نشي ورکول کیدای".
امریکايي چارواکي وايي چې هغوی له ۲۰۲۱ کال راهېسې له افغانستان سره د څه باندې ۲.۹ میلیارد ډالرو "بشري"مرستې کړي. تر دې مخکې هم له افغانستان سره د امریکا د مرستو په اړه شک څرګند شوی و، چې ګنې د طالبانو لاسونو ته ځي.
خو د سپینې ماڼۍ د ملي امنیت د شورا ویاند جان کربي، د جنوري اتمه (مرغومې۱۹) په دې اړه د امریکا غږ د یوې پوښتنې په ځواب کې وویل: " افغانستان ته استول شوي بشري مرستې، د افغانستان خلکو ته رسېږي نه طالبانو ته. دا په میخانيکي ډول په همدې بڼې تنظیم شوي دي."
د طالبانو حکومت هم تراوسه د روسیې د بهرنیو چارو د وزیر دغو څرګندونو ته لا غبرګون نه دی ښودلی.
د متحده ایالاتو جمهور رئیس ډونالډ ټرمپ دوشنبه جنوري ۲۰ ( سلواغې لومړۍ) سپینې ماڼۍ ته د تګ سره سم د کډوالۍ، سرحدي امنیت، نړیوالو ادارو او تړونونو کې د امریکا ګډون او یو شمیر نور نړیوالو او داخلي مسایلو په هکله اجرائیوي فرمانونه لاسلیک کړل.
د ښاغلي ټرمپ په اجرائیوي فرمانونو کې په "منطقي توګه د کډوالۍ پالیسۍ"، د مکسیکو- متحده ایالاتو په جنوبي سرحد کې د ناقانونه کډوالو د راتګ د مخنیوي لپاره د بیړني حالت اعلان، همدې سرحد ته د وسله والو ځواکونو استول، د سرحدي دیوال رغول او د یو شمیر ماشومانو لپاره چې په متحده ایالاتو زیږیدلي دي، په اتوماتیکه توګه د تابعیت ورکولو حق پای ته رسول شامل دي.
ټرمپ په سپینې ماڼۍ کې د اجرائیوي فرمانونو د لاسلیک کولو پر وخت د خبریالانو پوښتنو ته هم ځوابونه ویل او د جو بایډن په حکومت یې تور ولګاوه چې د بهرنیو هیوادونو سرحدونو د دفاع لپاره بې اندازې بودیجه ورکوي خو د امریکا د سرحدونو له دفاع انکار کوي.
نوي جمهور رئیس ژمنه وکړله چې د مکسیکو – امریکا په جنوبي سرحد کې به د "ملي امنیت او عامه خوندیتوب بحران" حلوي.
ډونالډ ټرمپ په خبري کنفرانس کې وویل، چې په متحده ایالاتو کې د کډوالو بیا میشت کیدو پروګرام بندوي. هغه پخپلې لومړۍ دورې کې هم د قانوني کډوالو راتګ کم کړی و او په ۲۰۲۱ کال کې یې دا شمیر یوازې ۱۵ زرو ته راټیټ کړی و.
د نا قانونه کډوالو په هکله د ټرمپ په یو فرمان کې سرحدي پولیسو ته واک ورکړل شوی چې ټول هغه کډوال په سمدستي توګه بیرته وشړي چې امریکا ته په غیر قانوني توګه داخلیږي او اجازه به ورنکړل شي چې خپله قضیه د پنا اخیستو افسر سره شریکه کړي.
تر دې وړاندې چې هر څوک متحده ایالاتو ته راتلل، د کډوالو په موقتي کمپونو کې ساتل کیدل او تر څو یې چې په دوسیې کار کیده، په امریکا کې د پاتې کیدو حق یې درلود.
د همدې اعلان څخه سمدستي وروسته د متحده ایالاتو د ګمرکاتو او سرحدي خوندیتوب ادارې پخپل ویب سایټ کې ولیکل چې دا اداره تر دې وروسته د CBP One اپلیکیشن څخه کار نه اخلي. دې اپلیکیشین امریکا ته په قانوني توګه د ۱ میلیون وګړو په راتګ کې مرسته کړې وه.
سره لدې چې د متحده ایالاتو اساسي قانون له مخې هر څوک چې په امریکا کې زیږیږي، په اتوماتیکه توګه ددې هیواد تابع بلل کیږي خو ټرمپ په اجرائیوي فرمان کې دا حق لغوه کړ او ښایي چې دا اقدامات د ګڼ شمیر سیاسي او حقوقي ستونزو سره مخ شي.
د کډوالو او مدني آزادیو یو شمیر ادارو وار د مخه ویلي چې د ښاغلي ټرمپ اجرائیوي فرمانونو پر ضد به په محکمو کې عریضې وکړي.
په نورو مهمو نړیوالو موضوعاتو کې د متحده ایالاتو نوي جمهور رئیس، په یو اجرائیوي فرمان کې متحده ایالاتو ته امر وکړ چې د روغتیا نړیوال سازمان یا ډبلیو اچ او څخه ووځي.
هغه د دې فرمان لاسلیک پر مهال وویل چې د چین په پرتله چې په نړۍ کې تر ټولو ډیر وګړي لري خو ملګرو ملتونو ته لږې پیسې ورکوي، متحده ایالات بیا سره لدې چې وګړي یې تر چین کم دي خو ملګرو ملتونو سره مالي مرستې یې تر چین ډیرې دي.
که له یوې خوا د جو بایډن حکومت د اروپایي او نورو هیوادونو سره ائتلافونه کول خو ډونالډ ټرمپ په یو بل اجرائیوي فرمان کې د پاریس اقلیم تاریخي تړون څخه د متحده ایالاتو د وتلو اجرائیوي فرمان لاسلیک کړ چې ښایي د امریکا نږدې متحدین ناراضه کړي.
ډونالډ ټرمپ د خپلې کړې ژمنې سره سم، تقریباً ۱۵۰۰ هغه امریکایي اتباع وبخښل چې د ۲۰۲۰ کال د جمهوري ریاست انتخاباتو د نتیجو تائید پر مهال یې د کانګرس په ماڼۍ یرغل کړی و. هغه دا کسان "یرغمل شوي" وبلل او تر دې وړاندې یې د "هیواد پالو" خطاب هم ورته کړی و.
ټرمپ همدغه راز د مخکني جمهور رئیس جو بایډن هغه پریکړه رد کړله چې کیوبا یې د ترهګرو مالي ملاتړ کوونکي هیوادونو د لست څخه ایستلې وه او دا هیواد یې بیرته پدې لیست کې ورګډ کړ.