ليکنه: حميدالله بسيا

د شمالي اتلانتيک په دفاعي سازمان (ناټو) کې تر نورو ټولو هېوادونو ډېر د اوکراين او روسيې د جګړې په فعاله ساتلو کې د برتانيا رول جوت دی ، نوموړی هېواد له امريکا سره له نږدې اړيکو او همدارنکه په ناټو کې له خپل نفوذ څخه په استفادې په هېوادونو فشار راوړي چې له اوکراین سره نظامي مرسته وکړي ترڅو قوي پاتې شي او د روسيې په مقابل کې ودرېږي،  نوموړی هېواد په يو ډول غواړي دا اور بل وساتي، او ان د ټيګلراف د راپور له مخې د اروپايي هېوادونو او په ځانګړي ډول برتانيا له اوکراین سره د وسلو دومره نظامي کومکونه کړي دي چې اوس خپله د وسلو له کمبود سره مخامخ ده او ددې په اړه اندېښمن دي چې د خپلې دفاع لپاره څه شي نه دي ورپاتې . د برتانيا يوه لوړپوړي چارواکي له ټيليګراف سره په خبرو کې وویل چې اوکراين ته هر ټانک او هرې وسلې په ورکولو سره موږ د يوه ټانک او يوې وسلې له کمبود سره مخ کېږو.

همدارنګه له دې امله هم برتانیا د اوکراین کې د جنګ د روان ساتلو لېواله ده  چې له روسيې سره پخوانۍ دښمني لري غواړي چې په يو ډول روسيه د اوکراین په جګړه کې راګيره او مصروفه وساتي او درګرده لګيا ده خپل متحدين او نور هېوادونه تشويق کوي چې له اوکراین سره مرستې وکړي او دا جګړه په پردۍ خاوره کې د پردي سرتېري له اوږې په دښمن ډزونه دي چې امریکا، برتانيا او نورو اروپايي هېوادونو ته پکې له مالي تاوان ماسوا بل هيڅ تاوان نه رسېږي.

په اروپایي ټولنه کې ډېری سیاستوال په دې باور دي چې اروپا د راتلونکې جګړو لپاره چمتو نه ده او که احیانن د روسیې له پوځ سره يې جګړه نښلي د مخامخ جګړې توان نه لري او روسیه د یو قوي او ښه تنظیم شوې ځواک په توګه د اروپایي سرتیرو لپاره ډېر ستر چلینج ثابت کېدلای شي.

د برتانیا بحري ځواک چې پخوا یې ستر نوم درلود اوس په خراب حالت کې دی،  سلطنتي بحري ځواک د تاریخ له تر ټولو بدې دورې څخه تیریږي. د سمندرونو د ملکې حیثیت چې انګلستان درلود، اوس يوازې يو تاريخ دی.

د انګلستان د ځمکني ځواکونو وضعیت هم ښه نه دی، چې د اوکراین پر ضد حمله کې اصلي بار پر دوی وي. انګلیسي چلینجر ټانګونه، چې څو کاله مخکې کییف ته استول شوي دي ، د روسیې په جنګي عملیاتو کې خپل ځان ثابت نه کړ. دا ټانګونه د زړو توپونو او کمزورو وسلو په درلودلو سره د روسي بې پیلوټه الوتکو، توپخانې او حتی پیاده ځواکونو لپاره آسانه هدف ګرځي. اوکرایني چارواکي هڅه کوي چې دغه ګران قیمت ټانکونه په شا کې وساتي او د جګړې له لومړۍ کرښې څخه لیرې یې ځای پر ځای کړي.

د برتانوي پوځ د پیاده نظام وضعیت هم د اندېښنې وړ دی. په زړو SA-80 نظامي وسايطو سمبال برتانوي ځواکونو دا زغروال ګاډي له څلورو لسیزو راهیسې د برتانوي پوځ لخوا کارول کیږي او هیڅ ډول بدلون نه دی پکې راغلی.

په نورو هېوادونو کې ځای پر ځای شوي برتانوي ځواکونو باندې په دې هېوادونو کې د بشري حقونو، د خلکو د وژلو، او شکنجه کولو بلها تورونه دي . د "دي ډیټیل" راپور له مخې، د ۲۰۱۵ څخه تر ۲۰۲۰ پورې، برتانوي او امریکایي سرتیرو پر ۱۱۰۰ کسانو جنسي تېری کړی دی. دې وضعیت ته په کتو، ښځې او نارینه دواړه د تاوتریخوالي سره مخ دي.

اوسمهال د برتانوي پوځ د ځینو کړنو په اړه راپورونه او تورونه موجود دي چې د نړۍ په ګوټ ګوټ کې د جدي اندېښنو لامل شوي دي. دا تورونه ډېری وختونه د بشري حقونو د سرغړونو، د ملکي وګړو د وژنې او د جنګي جرمونو په اړه دي. دلته د ځینو مهمو قضیو په اړه لنډ معلومات وړاندې کېږي:

• افغانستان:  داسې تورونه شتون لري چې د برتانوي ځانګړو ځواکونو (SAS) غړو د افغانستان په هلمند ولایت کې د ۲۰۱۰ او ۲۰۱۳ کلونو ترمنځ د عملیاتو پر مهال ملکي وګړي وژلي دي. د ځینو راپورونو له مخې، ځانګړو ځواکونو بې ګناه خلک وژلي او بیا یې د پټولو لپاره هڅه کړې ده.
• عراق:  په عراق کې د برتانوي ځواکونو لخوا د بشري حقونو د سرغړونو تورونه هم موجود دي. د ۲۰۰۳ کال په بصره کې د تحقیقاتي راپورونو له مخې، داسې شواهد شتون لري چې عراقي بندیان د برتانوي سرتیرو لخوا شکنجه شوي او ناوړه چلند ورسره شوی دی.
• نور تورونه:  داسې نور تورونه هم شتون لري چې د برتانوي ځواکونو لخوا په نورو هېوادونو کې د عملیاتو پر مهال د بشري حقونو سرغړونه شوې ده. دا تورونه ډېری وختونه د ملکي وګړو د وژنې او د جنګي جرمونو په اړه دي.

د دې تورونو په اړه د معلوماتو سرچینې: د برتانیا حکومت راپورونه د بشري حقونو د سازمانونو راپورونه  او د نړيوالو رسنیو راپورونه دي.

برتانیا د ناټو یو له اصلي بنسټګرو او د لوېدیځ ستراتیژیک متحد دی. روسیه په اوکرلل برتانیا په اوکراین کې د پوځي مرستو، سیاسي ملاتړ او اقتصادي بندیزونو ته د غربي جګړې ماشین برخه ګوري چې د خپلې ستراتیژیکې ګواښېدو اندیښنه یې ګرځوي. 

روسیه او برتانیا ستراتېژيکې ګټې سره په ټکر کې دي  او له همدې امله  برتانیا د اوکراین په ملاتړ سره د روسیې د پراختیا په وړاندې د خپل ځواک ښکاره کوي. 

برتانیا د اوکراین په ګټه د رسنیو او معلوماتي جګړې کې فعاله برخه لري. د روسیې ضد تبلیغات او د نړیوالې ټولنې د نظر جوړول  کې لوی لاس لري. 

لنډه دا چې روسیه برتانیا د خپل ستراتیژیک ضد، د غربي فشارونو مشر او د اوکراین په جګړه کې د روسیې د سیاسي-پوځي موخو د ماتولو لامل ګڼي. د دې اړیکې شدت د دواړو هېوادونو ترمنځ  اوسنی حال کې له اوکراين سره له بې سارو مرستو معلومېږي.

نوشته  کریم پوپل                             

سیاست مداران افغان و جهان میگویند افغانستان به دولت  مانندطالبان ضرورت                

                                               داشت؟
با وجودیکه طالبان خشن رفتار میکنند ، از سواد کامل برخوردار نیستن ، دولت جمهوری یا شاهی را نساخته اند ، مشروعیت بین المللی ندارند، نیم از جامعه از سواد محروم کامل محروم ساختن ، قوانین اساسی ندارند ، موزیک ممنوع است شریعت آنها یعنی قانون آنها مردم را فرار داده  وغیره.... در حقیقت طالبان مسایل حاد و ضروری کشور را که جهان نتوانست حل کند طالبان حل نموده و یا در حال حل است.طالبان در نظام سازی موفق تر پس از حکومت داود خان هستند.  طالبان یا نظام مانند طالبان یک ضرورت طبیعی این جامعه  است. دلیل آن ذیلاً به شما نگاشته میشود.(الف)(ب)
دولت طالبان چرا ضرورت این جامعه است؟
۱.امنیت که مشکلترین کار در افغانستان بود حل شده است. مردم در تمام قریه و قصبات میتوانند با امنیت کامل سفر کنند.
۲. طالبان یک دولت با غرور بوده در قصه هیچ دولت و کس نیست . امریکا روسیه چین به نوع میخواهد با طالبان در دوستی را باز کنند. طبعیتاً از طالبان خوف دارند.
۳. در دولتهای سابق مردم به رئیس جمهور و هرکی که دلشان میخواست دشنام میدادند. اتحاد افغانها از دست رفته بود.  طالبان فوقلعاده متحد یک دست و یک آواز بوده به رهبر خود فوقلعاده احترام می کنند. در حالیکه در دولتهای سابق کشور پر از جاسوسهای خارجی نوکران کشورهای پاکستان ایران ازبکستان تاجکستان روس عرب وغیره بود. بعضی تلویزونهای افغانستان نمایندگی از یک کشور خارجی میکرد.(۱)
۴. دکتاتور است. افغانستان به نسبت جنگ ۴۳ ساله افراد ظالم قاتل مردم فریب ،مردم آزار، آدم ربا ، طفل فروش زور گو ، جاسوس ، نوکران خارجی ، دزد ، راه گیر ، چور و چپاول گر خانه زمین  دارایی و فروش مواد مخدر تربیه نموده بود که در دوران کرزی و اشرف غنی عملاً فعالیت می نمودند. جامعه ما به خصوص کابل زیبا را در انحصار اعمال کثیف خود داشتند. در حالیکه طالبان این پدیده های بد جامعه را نابود کرده است. و این کار آسان نیست .(۲)
۵. دوکتوران و شفاخانه های تبدیل اعضا همه مسدود شده دکتوران آن پا به فرار گذاشتند
۶. در دولتهای قبل لنده غری خود سری بی قانونی زور گویی بی انتها زیاد شده بود. بیاد دارم ممتاز برادر زاده سیاف و برادر زاده های دلگی مشرفهیم وغیره را . گویند برادر زاده های فهیم با ۲۰ نفر مسلح داخل سرای شهزاده میشد یک نفر تاجر را با خود می ربود بواسطه طیاره هلیکوپتر از میدان هوایی کابل به تخار می برد بعدا پول میخواست. همین مسله به کوش بارک اباما رسیده بود تا آنکه فهیم مرد و برادر زادهایش هم فوت نمود ولی لنده غری ادامه داشت.در حکومت طالبان این مسله محو گردیده است.(۳)
۷. در قریه ها ولسوالی ها مردم از دست زور گویان به ستوه آمده بودند. کنون وجود ندارد. در کابل که پایتخت بود ، در دشت برچی محقق در پغمان سیاف و خویش قومش در قرغه ملاعزت در خیرخانه شورای نظار فهیم در دهسبز اله گل و ملا تره خلیل پادشاه بودند هرچی دلشان می خواست می کردند.(۴)
۸. انتحاری بم پرانی قتل ترور به احد اقل خود رسیده است. که باعث تباه شدن  هموطنان بی گناه ما میشد.
۹. در دولتهای قبلی ۲۳ گروه  تروریستی فقط وظیفه بم قتل و بی امنیتی را داشتند در حالیکه کنون همه درکنترول طالبان است . متباقی ازین کشورگم شدند.(۵)
۱۰. ماده بسیار مهم و اساسی،  افغانستان از پلانهای شوم پاکستان که منبع در آمد سران پاکستان بود نجات یافت. سازمان استخباراتی پاکستان به بهانه که در افغانستان دولت کفر است یا کفر آمده احزاب تنظیمها و گروه های تروریستی ساخته بدین ترتیب ملیارد ها دالر از اعراب و غرب بدست می آورد . کنون برعکس شده این بلا بالای خودشان بیک  آفت تبدیل شده است.(۶)

۱۱. مسله سمتی قوم گرایی ملیت گرایی  زبانی آنقدر زیاد شده بود مردم تصور می کرد که این خاک به جز تجزیه دیگر راه ندارد. سر مسله تذکره الکترونیکی چه جنجال پیش آمد که دولت عاجز مانده بود. یک دانشگاه می گفت دیگر پوهنتون یکی وزارت دفاع می گفت دیگر وزارت پدافندی. امریکا که بزرگترین قدرت جهان است در این کشور بیش از ۱۰۰ ملیت وزبان وجود دارد ولی همه خودرا امریکایی و زبان خودرا انگلیسی می شمارند.

۱۲. خطر تجزیه بر طرف شده تجزیه گران پا به فرار نمودند.(۷)

۱۳. تطبیق پلان اقتصادی به ۹۰ الی ۱۰۰ رسیده است. در حالیکه در وقت کرزی به جز وزارت مخابرات وزارت معارف تحصلات عالی و وزارت های غیر سکتوری و تولیدی تطبیق پلان بطور عموم  ۲۵ فیصد حد اعظم به ۴۵ فیصد رسیده بود پس از ۲۰۱۳ بتدریج پایین آمده درسال ۲۰۲۰ به ۱۲ فیصد رسیده بود. دولت کنترول برگمرکات و بعضی معادن را از دست داده بود. از گاو غدود بدست دولت می رسید.

کاهش کمک‌های جامعه بین‌المللی، شرایط امنیتی خراب و کاهش اعتماد یا بی باوری سرمایه گذاران به اوضاع افغانستان از فکتورهای است که سبب رشد نامناسب در سالیان حکومت غنی شده بود.(۸)

- در دوران حکومت کرزی بین سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۳ رشد اقتصادی سالانه به‌طور اوسط ۹٫۰ فیصد بوده در حالیکه در دوران حکومت غنی فقط ۲٫۳ فیصد در بین سال‌ها ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷ بوده است.

۱۴. کنترول بر واردات بنام بازار آزاد از دست دولت خارج بوده اموال غیرضروری بر کشور وارد می گردید . این مسله باعث فشار بر تولیدات داخلی گردیده بود.

۱۵. رشوه خوری و فساد اداری به اوج خود رسیده بود. کسی در قصه عمران وطن نبود رشوه  هدف را تعین میکرد. در شهر کابل پروژه های خانه سازی توسط رشوه تثبیت می گردید. شهرک ها و بلند منزل های بدون کیفیت بدون معیار اعمار گردید که حالا مردم فهمیده اند که در چه خانه های زندگی می کنند. با رویکار شدن طالبان این مسله محو گردید.(۹)

۱۶. دموکراسی دریک کشور مترادف با سطح پیشرفت و دانش مردم پیش می رود. در حالیکه در افغانستان عقب مانده و ۷۰ فیصد بیسواد، دادن دموکراسی۱۰۰ فیصد به مردم باعث بی قانونی لنده غری  معتادشدن ، رشوه خوری و دها پرابلم دیگر گردیده بود.

۱۷. پس از به قدرت رسیدن طالبان، ممنوعیت استفاده از دلار و روپیه پاکستان در معاملات محلی، تشدید محدودیت‌ها برای آوردن آرزهای خارجی از خارج از کشور، غیرقانونی کردن تجارت آنلاین و همچنین مجازات زندان برای کسانی  که این قوانین را زیر پا نمایند باعث بلند رفتن ارزش پول افغانی گردید.(۱۰)

۱۸. برای دول های کمک کننده عمده خارجی حق داده شده بود که دو یا یک وزیر را انتخاب نماید. ایران به نسبت کمک کردن با ناتو حق انتخاب یک وزیر را گرفت. او بخاطری که افغانستان از اب خود استفاده ننماید تورن اسماعیل را وزیر آب و برق انتخاب نموده بود. نتیجه آن شد که افغانستان به عوض اینکه برق صادر کند باعث واردات برق گردید. درحالیکه افغانستان ظرفیت ۵۶۰۰۰میگا وات ظرفیت برقی دارد. افغانستان فعلا ۲۵۰ میگا وات تولیدی و ۵۰۰ میگا وات برق وارداتی دارد.این خیانت نابخشیدنی است.(۱۱)

۱۹. سرمایه گذاری شرایط بسیار خاص و امنیت عام و تام میخواهد. طالبان هرنوع شرایط را برای سرمایه گذاری باز گذاشته اند. شاید شما سوال کنید که طالبان باعث بی امنی میشد. این حقیقت است که یکی از رکن بی امنی طالبان بوده است. ولی ما از افغانستان و دولت آن یاد خواهم نمود. دولت طالبی شرایط را برای سرمایه گذاری ۱۰۰ فیصد باز نگهداشته است.

.

منبع

الف. کشورهای که علاقمند بودند تا طالبان بالای قدرت بیایند نوشته شده در ویبسایت بی بی سی

https://www.bbc.com/persian/afghanistan-58268582

ب. معاملات مخفی تا طالبان به قدرت رسند.

https://www.radiozamaneh.com/682920/

۱. رمز موفقیت طالبان در چه است ویبسایت بی بی سی

۲. طالبان نشانه روش دکتاتوری نوشته شده در ویبسایت ۸ صبح

https://8am.media/fa/the-taliban-and-the-clear-signs-of-dictatorship/

۳.ظلم ممتار در شکردره در ویبساید شکردره

https://www.facebook.com/ 

۴. خدا حافظ زور گوی در ویبساید الاماره

https://www.alemarahdari.af/articles-and-views/ 

۵. گروه های تروریستی که در افغانستان می جنگید در ویبسایت خبر گزاری صدای افغان

۶. تروریسم منبع در آمد و پیشرفتهای اهداف سیاسی پاکستان است.در ویبساید شبکه اطلاع رسانی افغانستان

https://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=157473

۷. خطر تجزیه افغانستان در ویبساید بی بی سی

https://www.bbc.com/persian/afghanistan/ashid

۸. اقتصاد افغانستان از سال ۲۰۰۲ الی ۲۰۲۱ نوشته بنده  در ویکی پیدیا انگلیسی و فارسی در اخیر صفحه تطبیق پلان

۹. دو بر سه خانه های خود سر در شهر کابل در ویبساید ۸ صبح

ht

۱۰. گزارش بلمبرگ در مورد موفقت های طالبان در حفظ ارزش پولی در ویبسایت شفقنا

https://fa.shafaqna.com/news/1656957/

۱۱. ظرفیت برقی افغانستان ویبسایت دوچ ویله

https://www.dw.com/fa-af/%

موفق باشید

سید عبید الله نادر 

ارواښاد مفتی منیر شاکر د مارچ په پنځلسمه د ۲۰۲۵ کال د روژي مبارکی په پنځلسمه په بمی چاودنه کې په خپل جومات کښي شهید کړای شو،                                         

پیښه د اورمړ تهاڼې په حدودو کې په پېښور کښي وشوه ،                                      

ارواښاد مفتی منیر شاکر یو حق ویونکی او بیداره سړی وو ،چې د ده ویناوي او تبلیغونه ټولي د حق په لاره کښي وي .                                                                       .

او د ده ویناوي تل بیدارونکي اړخونه درلودل ، د ده ویناوي او تقریرونه ، د اِمن ، سولي ، یو والي او د کرکي او نفرتونو د لیری کولو له پاره وي .                                        

د پنجابی استعمار او ظلمونو سخت مخالف وو.او د پنجاب د پوځ لاس وهنی یې په افغانستان کښي هم غندلي ،                                                                                     

پر حکومت پوځ او پنجاب استعمار او ملایانو یې سختی نیوکې کولې چې دا په خپله د ده قاتلین هم په ګوته کوي، چې قاتلین یې باید څوک اوسي .                                          .

پر حکومت او د پوځ پر کړنو او د پولیسو ادارو په چلند یې تل نیوکی درلودی               .

په پوځ یې نور لاره ورکه کړې وه ، او ډالری کارو بار ته یې ورته ډیره خطره ورپیښه کړې وه .                                                                                                      

قاتلین یې هغه کسان دي چې د دوي مفادات د ده د وینا له زوره په خطره کې ول، د دوی کارو بار په خطره کې وو.کار او د هغه او دهغه ملایانو او پوځ او استخبارتی شبکو د ډالری جنګونو مخه یې ډب کوله.                                                                             

او د هغه ملایانو پر ضد یې مبارزه کوله چې متحجره ډله وه ،                                 

چې د دین څخه یې د امرار معیشت او د پیسي پیدا کولو وسیله ګرځولی وه .او پر دین او مذهب یې تجارت کاوه ،                                                                            

او د هغوی مفادات د دي د تبلیغ له وجهی په خطره کښي ول ، نو د هغوي له خوا دی ووژل شو                                                                                                     .

که نه همدغه نعرې ، او سوری خو دا ټول روښانفکره ډله درګرده وهي ،چې سوله اَمن،او مونږ سوله امن غواړو ،او د پښتنو او بلوڅو خیر غواړو                                          

او خپل د کورو حجرو او جوماتونو له پاره خیر غواړو .                                        .

ارواښاد منیر شاکر د ډیرو ملایانو وینا ګانی هم د سوال لاندی راوستی                       

مفتی شاکر په رشتیا ویلو او حق ویلو شهید کړای شو                                          .

مفتی شاکر د هغه ډلو چې د پنجابی استعمار غلامی کوي ، شدیدأ مخالف وو.

قاتلین یې ښکاره دي ، هغوي چې پښتنو او بلوڅو ته اَمن نه غواړي ،او د پښتنو او بلوڅو د سر سودا کوي ، او د ډالری جنګونو او نیابتی جنګونو طرفداره او راوستونکي دي،او دي جنګونو ته لمنه وهی ،او جنګالیو سره مرسته کوي . دا ډله د ده قاتلین دي                                                                                                     .

مفتی منیر شاکر د هغه کسانو چې په افغانستان کښي د ښځو د تعلیم ، دکار او د بیان د آزادی مخالف دي ، د دي ډلو یې ډیر مذمت کاوه                                                        .

او دا متحجره ډلي یې غندلي.او د پنجاب استخبارتی لاس وهنې یې په افغانستان کې شدیدأ غندلي.

او هغه کسان چې :

د پښتنو او بلو څو د حجرو خیر نه غواړي ، او د سر سړی ورته وژني ،او یو غمخوار ورته نه پریږدي.د دي ډلو یې مذمت کاوه .

تر هغه ځایه چې د ده یو څو ویناوي یې چې هغه به هم ډیری لږي وي ، ما اوریدلي دي نو تبلیغ یې ډیر اغیزناک وو ،

په مرګ یې ډیر خلک و دردیده او په ښو او درنو الفاظو یې دی و نازوه او ډیرو د ده وژل د پنجاب د پوځ لاس و باله

یوې خور په نامه د فرزانه کوچۍ دا څو کرخي یې چې ما د ده د مطلب څخه همدا څو ټکي اخیستی لیکلي یې دي.

(نن مې ټولنیزې رسنۍ کتلې، ډیر زیات شمېر افغانانو د مفتی منیر شاکر په شهادت د غم او درنښت پوسټونه کړي وو. دغه ستر شخصیت یو مخلص عالم، داعي او د حق غږ وو . چې ټول ژوند یې د حق ویلو او د قام د حقونو لپاره وقف کړ.

هغه د ظلم او جبر پر وړاندې ودرېد، د خپلې داعیې لپاره یې مبارزه وکړه او په پای کې یې د شهادت لوړه درجه ترلاسه کړه. د هغه ژوند د پښتنو لپاره یوه روښانه بېلګه ده؛ الله دې ورته جنت الفردوس ورنصیب کړي او کورنۍ او لارویو ته دې یې صبر ورکړي.)

بله خوا د پښتنو د ژغورنۍ د ملی غورځنګ مشر منظور پشتین په خپله پاڼه کې لیکلي دي ،

(د ظلم او جبر پر خلاف یو قوي غږ، ښاغلی مفتي منیر شاکر، په شهادت ورسول شو.

په دې پیښې واقعاً موږ ټول ملت ډېر غمجن یو.

هغه وخت، چې د وخت حاکم به د رښتیا ویلو په سزا سرونه پرې کول، په هماغه وختونو کې د پښتنو مشرانو او ځوانانو، د هر ډول مزاحمتي وسیلو د نشتون باوجود، د حق او رښتیا غږ په جرأت پورته کاوه او مبارزه یې کوله.

سرونه یې پرې شول، خو ټیټ نه شول.

په دې سخت وخت کې، ان شاءالله، موږ پښتانه به د ښاغلي مفتي صاحب د کورنۍ سره په هر ډګر کې ولاړ یو.

الله تعالی دې مفتي صاحب ته لوړ مقام نصیب کړي. آمین.

د نامتو شاعر ادیب عبدالباری جهانی څو ټکي غمرازی د مفتی منیر شاکر پر شهادت او وژل کیدو

انا لله و انا الیه راجعون!

(د پښتنو د ستر عالم او د د ینی او اجتماعی حقایقو مبلغ مفتی منیر شاکر په شهادت د زړه له کومي خواشینی سوم. حق متعال دي د هغه شهادت قبول کړي او اولادونو، کورنۍ او زما په څېر ټولو علاقه مندانو ته یې د زړه صبر او عوضونه غواړم.

زما په ټول اوږده ژوند کي مي د مفتي منیر شاکر په څېر هر اړخیز دیني عالم او زړه ور او خوله ور انسان نه وو لیدلی. زړه ته مي نه لویږي چي زما په باقي پاته ژوند کي دي بیا د هغه په څېر زړه ور دیني عالم ووینم او فکر نه کوم چي د پښتنو بدبخته قوم دي بیا په ډېرو زمانو کي داسي خوله ور او زړه ور انسان وویني.

مفتي منیر شاکر د خُرافاتو، پیرانو او تاجرو ملایانو، چي نن ورځ یې بازار ډېر تود دی، داسي دښمن وو چي هغوی یې د زغملو حوصله نه درلوده او باید چي حوصله یې نه درلودلای. هغه د مُلایانو له خولې ناروا پیسې راګرځولې. هغه د پیرانو لنګرونو ته تاوان رساوه. هغه خلک د اسلام د دین واقعی او حقیقی مفهوم او مطلب ته متوجه کول.

مفتی منیر شاکر یوازي زړه ور او خوله ور دینی عالم نه وو. هغه د پښتنو د ځوان مشر منظورپښتین ترڅنګ دونه په نره ودرېدی چي د ګوتو په شمېر ملایانو به یې جرأت کړی وي او یا یې ښايی نه وي کړی.

شهید مفتي منیر شاکر د لر او بر پښتنو ګډ رهبر وو. د آی ایس آی او د دې منحوسي جاسوسي شبکې په زرګونو مزدورو او تالۍ څټو مُلایانو د هغه په پاکه وینه لاسونه سره کړل. هغه زړه ور شهید په خپله هم د خپل شهادت وړاندوینه کړې وه خو د خواشینۍ ځای دا دی چي نور د هغه ځای داسي تش سو چي په پنځوس کاله نور به یې هم څوک ډک نه کړي. حق متعال دي د هغه قاتلان او ټول هغه کسان چي د هغه په شهادت خوشاله سوي وي په سزا ورسوي. )

آمین

بده به نه وي چې د منیر بونیری دا شعر د طنز په کلام کې یې ډیر اوچت ګذار پر متعصبینو ، او تیاره ذهنتونو پر خاوندانو کړی ،چې د مفتی منیر شاکر د ژوند تصویر کشی کوی ، چې ارواښاد د حق وئیلو په لاره کښي خپل قیمتی حیات د لاسه ورکړ ،

کلام د منير بونيری

وينـې تـه اوبـه وايـه کـه ژونــد کـوې

سپينې سپينې مه وايه که ژوند کوې

کفــــر ته د سره کفـــر مه وايـه

مړي ته اوده وايه که ژوند کوې

سپې ته ازمرى کارغه ته باز وايه

سپکو ته درانه وايه که ژوند کوې

دلته ژوند په لوي منافقـــت کېږي

زهرو ته خواږه وايه که ژوند کوې

يه منيره ځان بې نيټې مه وژنــه

بدو ته مې ښه وايه که ژوند کوې

د مفتی منیر شاکر ټولې ویناوي ثبت دي ، چې ده هر چا ته خپل پیغام پری ایښی دی ، او د هر چا د سوال ځواب په کښی شته، د مخه لدې چې ووژل شي د پولیسو ټولو ادارو ته یې د ځان د خطری په هکله خبرداری ورکړی وو ،

مفتی منیر شاکر د اوضاع او حالاتو نه ډیر با خبر انسان وو.

د ټولو دوستانو د مینه والو ښکلي خبری خو به يې ډیره ستونزمنه وي چې په دي مختصر کښي یې ځای کړم خو خپله لیکنه لنډوم.

الله تعالی دي منیر شاکر و بخښی او جنتونه دي نصیب شي، او دهغه کورنۍ او ټولو خواخوږو ته دي صبر جمیل په برخه شي

 نوشته : کریم پوپل
  
                               قسمت اول
سبزیجات معمولاً نباتات علفی بوده اغلباً از قسمت‌های مختلف آنها به مقصد تغذیه انسانها مورد استفاده قرار می‌گیرد مانند برگ، دانه، ساقه، ریشه، گوشت، پیاز، گل، میوه به صورت خام، پخته، خشک شده، پودرشده به مصرف تغذیه انسان می‌رسد. سبزیجات گیاهان قد کوتاه است که اکثراً نرم بوده به همین خاصیت معمولاً خام خورده می‌شوند.
یا به عباره دیگر تقریباً تمامی محصولات زراعتی و باغی اهلی- به استثنای محصولات درختی و غله جات سبزی اطلاق می‌شود که از برگ، ساقه، ریشه، جوانه، غنچه، پیاز، ساقه و ساقه زیرزمینی، گل، میوه، دانه یا سمارق به‌طور کامل و مستقیم و بدون تغییر و تبدیل قسمت اعظم مواد درونی آنها به‌صورت خام- پخته – خشک – کنسروی – یخ‌زده یا کنسرو شده به مصرف تغذیه انسان می‌رسد؛ بنابراین لبلو و دانه‌های روغنی جزو سبزی‌ها محسوب نمی‌شوند. سبزیکاری یعنی تولید انواع سبزی به منظور تغذیه و بهره‌برداری از قسمت‌های مختلف آن می‌باشد.
انواع سبزی جات معمولی که در جهان وجود دارد
در طبیعت سبزیجات دارای ۲۰۰۰۰ نوع می‌باشد. که صد نوع آن بیشتر مورد استفاده قرار دارد. بیشترین سبزی که در جهان مورد استفاده قرار دارد بادنجان رومی پس آن پیازو کچالو است.
طبقه‌بندی سبزیجات
باید توجه داشت نظر به فرهنگ زراعتی تفاوت دقیقی بین میوه و سبزی در جهان بین بشروجود دارد. بشر برای فرق بین سبزیجات از لحاظ شکل و طرق استفاده تقسیم‌بندی نموده مانند:
سبزی‌های برگی، سبزی‌های سالادی، سبزی‌های گلی، سبزی‌های ریشه ای، سبزی غده ای، سبزی‌های پیازی، حبوبات، کدوییان، سمارقها، جواری شرین، بادنجانی می‌باشد. زیاده میوه جات درختی است. ارتفاع درختان معمولاً بین ۱٫۸ الی ۲۰۰متر بوته بین ۶الی ۱۰ متر و علف بین ۶ الی ۱۰ سانتی‌متر بوده بعضاًکمی بلندترالی ۲۰ سانتی‌متر است.
۱. طبقه‌بندی سبزیی‌ها بر اساس قسمت‌های خوراکی
الف- سبزی‌های ریشه‌ای(Root crops): مانند زردک، لبلبو لبلبوخورد شلغم مانند، شلغم و مولی می‌باشد.
ب- سبزی‌های پیازی(Bulb crops): مانند پیاز، سیر، سیر پیازی، نوش پیار، نوش دراز و کندنه
پ- سبزی‌های غده‌ای(Tuber crops): مانند کچالو و کچالو شرین و کچالو سرخ
ت- سبزی‌های پالیزی(Vine crops): مانند بادرنگ، تربوز، انواع کدو، خربزه و تره
ث- سبزیی‌های گلدار(Cole crops): مانند کلپی، کاهوچه، کولرابی (شلغم سفید)، کرم سبز و سرخ و کرم دراز و کرفس.
ج- سبزیی‌های خورشی(Greens): مانند سبزی پالک، کرفس، گشنیر، رواش، لبلو برگی، تره، گشنیز، سیچ و شبد می‌باشد.
چ- سبزی‌های سلاتی(Salad crops): مانند کاهو، کاسنی، تره وتراتیزک
ح- سبزی‌های سولانی (Solanaceous crops): مانند بادنجان سیاه، بادنجان رومی و مرچ
خ- سبزی‌های لیگومی (Legumes): مانند لوبیای سفید، لوبیا سرخ، نخود، باقلی، ماش، عدس، و دال
د- سبزی‌های خوردنی(Herbs): مانند ریحان، نعناع وحشی، پودینه، گشنیز برگ بید مانند، تراتیزک ملی سرخک وملی سفید نوش پیاز می‌باشد.
ذ- متفرقه(Miscellaneous): مانند جواری نرم، زرد چوبه، سمارق، بامیه و فاصلیا
سبزی جات مقاوم و غیر مقاوم
معمول سبزیجات در هنگام سردی رشد شان متوقف شده، در سرمای شدید و یخبندان از بین می‌روند. دلیل آن اینست که سبزی جات جسم نازک داشته نرم است؛ زیرا سبزیجات از کاربن هایدرایت ساده ساخته شده اکثرآ فاقد شعم و پروتین می‌باشد. جدا کردن سبزیی‌های مقاوم از نیمه مقاوم فقط از روی جوانه زدن بذر آن‌ها در حرارتهای مختلف و قدرت مقابله آن‌ها با سردی، فقط در زمانی که گیاه کوچک است، معلوم می‌گردد و پس از آن که نبات بزرگ شد دیگر تابع این قانون نیست. برای مثال ملی ملی سرخک شلغم و زردک با وجودی که جزو دسته نیمه مقاوم هستند، می‌توانند زمستان را درون خاک باقی بمانند زیرا خاک، برای ریشه آن‌ها حکم عایقی حرارتی دارد که ریشه را در برابر سرما حفظ می‌کند. ولی بوته ان بزودی از بین می‌رود. در مجموع سبزیجات که از خاک بلند می‌شوند در زمستان می میرندولی آنهای که زیر خاک است مانند کچالو زردک ملی ملی سرخک پیازتا مدتها در زیر حاک زنده باقی می‌ماند.

تاریخ کشت سبزیجات
بشربرای میلیون سال ازدانه درختان و گوشت حیوانات وحشی و مغز استخوان غرض تغذیه استفاده می‌نمود. زمانیکه حیوانات وحشی کم یا نابود شد شروع کرد به اهلی ساختن حیوانات تغذیه از نباتات نمودند. انسان تغذیه از نباتات را از حیوانات علف‌خوار یادگرفتن در بعضی حالات گرسنگی از نباتات که گاو اسپ بز میمون آهو شتر استفاده می‌نمودند آن نبات را شناخت نموده از آن تغذیه می‌نمودند در جریان آنعده علف‌ها ی که برای تغذیه مناسب نبوده آنرا شناسای نمودند. زمان کشت نباتات از ۱۱۰۰۰ سال شروع شد. سبزیجات مانند کدو بادنجان پالک پیازرا مصرف نمودند.
خاکهای زراعتی
باید خاک زراعتی را بدانیم. هر مقاله زراعتی را که مینویسیم خاک را باید بدانیم
۱.خاک ریگی  کنار دریاها
۲. سلتی (بین ریگ خاک مت)  فراه هرات نیمروز
۳. مت یا خاک جوی یا سقز هلمند
۴. خاک عادی اکثر نقاط افغانستان
۵. لوم (متشکل از ریگ سلت و مت است) این خاک را زراعتی گویند.دره های افغانستان
۶. خاک پیت است که کاملاً خاک عضوی است. نورستان کنرهار
منابع
۱. تاریخ کشت سبزی جات ویکی پدیا انگلیسی
https://en.wikipedia.org/wiki/Vegetable
۲. سبزیجات ونوع استفاده آن در ویبسایت 
https://vegycrunchy.com/%D9%85%D8%B7

%D8%A7%D9%84%D8%A8/%D8%B3%D8%A8%D8%

B2%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AA

-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/
۳. تعریف سبزی 
https://www.gologiah.ir/sabzi/sabzikarie-omomi/tarife-sabzi.html

 انجنیر زلمی نصرت 

(سیاسي فلسفه٬ سیاست د سیالانو لوبه) یو سیاسي٬ تاریخي٬ ټولنیز او یو ژور فلسفي تحقیقاتي اثر دی٬ چې داکتر سید شیر آقا حرکت هغه په ۳۶۸ موخو کې قابل د فهم په خورا لوړه سطحه ایجاد او لیکلي دي. 

 دغه مهم سیاسي فلسفي اثر د خدای بخښلي داکتر سید شیر آقا حرکت د زوی ښاغلي سید اباسین حرکت له خوا ما ته را ورسید. 

 د هر څه د مخه د هغه څخه مننه کوم٬ چې داسي یو نایابه او گران بها اثر یې راته ډالۍ کړ. 

پوهیږم چې ددغه علمي٬ سیاسي٬ فلسفي اثر په اړوند نظر ورکول او د هغه نقد کول د مسلکي کسانو دنده ده٬ چې ژورحقوقي٬ سیاسي او ټولنیز پوهه ولري٬ ټولنه ـ ځان او جهان وپیژني. 

شاید د نهضتونو د پرلپسي د ناکامیو یو دلیل هم دا داوي٬ چې افغان سیاسیون له حد او اندازې څخه زیات په پردیو تکیه او باور کوي نظر خپلو ته٬ چې پایله یې د ترکاڼ او د بیزو مامله شي. 

داکتر سید شیرآقا حرکت د لوی فلسفي شاعر رحمان بابا د لاندې بیت په اړه٬ چې متقابل مسولیتونه روښانه کوي٬ هم ژور تحلیل لري: 

دلته دم او قدم دواړه په حساب دي

پل غلط له لارې مه ږده بې حسابه

رحمان بابا 

  په دغه اثر کې د ټولنې سیاسي او حقوقي مناسباتو پر فلسفي اړخونه جدي بحث او څیړنې شوي او دغه مساله یې هم څیړلې ده٬ چې مونږ یو تعداد ولې دومره بې وسه او بې ننگه شوې یو٬ چې پردي گټې پر خپلو گټو بره گڼو او پردي زموږ په ملک کې دخپلو ناروا اعمالو د پلې کولو جرآت کوي.؟ 

په یاد اثر کې د ملي گټو په نظر کې نیولو سره د سولې  او د گفتمان د فرهنگ ترویج او نهادینه کولولاري٬ چاري او لارښوونې او وړاندیزونه په لومړي قدم کې د افغانانو تر منځ په نښه شوي٬ چې سیاست وال٬ دولتونه٬ ولسونه٬ گوندونه او منفرد کسان دې څنگه خپل ذات البیني ستونزي سره حل او د سیالیو په ډگر کې د سالم رقابت پر اصولو ودریږي او پرې عمل وکړي.کنه ټولنیز نظام شلیږي٬ د ټولنې توازون له منځه ځي٬ د سیالې ټولنې جوړیدل ناممکنه او سیاستوال هم  ناکامه٬ بدنامه٬ رسوا او ذلیل کیږي.همدارنگه ملي او موضيعي ارزشونه که د بین المللي معیارونو سیال او ور سره برابر نه وي٬ د ارزش وړ نه دي. که څوک د داسې معیارونو سره د لوبې میدان ته ورځي٬ حتمن به یې بایلي. لکه چپیان٬ جهادیان او لیبرال دیموکراتان.د تیرو حکومتونو مثبت او منفي درسونه او معیارونه اوس طالبانو پورې ارتباط نیسي٬ چې د جهان سره څنگه تعامل او سیالي کوي؟. 

داکتر سید شیر آقا حرکت په کال ۱۳۵۷ کې د کابل ښاروال په توگه وگمارل شو.لومړی کار یې د کابل ښار ماستر پلان تکمیلول او قانوني کول و.هغه به ویل: 

د کابل ښار بې مفهومه پراختیا باید د ۲۱ پیړۍ په ایکالوجیکي فاجعه بدله نشي!!! 

په خواشینی سره٬ چې د جهادیانو او د غربیانو په موجودیت د جمهوریت په شل کلنه خود سره او بې قانونه دوره کې کابل ښار د ۲۱ پیړۍ په فاجعه بدل شو، چې معیاری کول یې غټ لگښت او بودجه غواړي. 

داکتر سید شیر آقا حرکت د شاهی نظام په جمهوري نظام د بدلیدو په سیاسي بدلون کې فعاله ونډه لرله. 

په دې اثر کې د هغه د سترگو لیدلي حالات٬ لید لوري او خاطرې د افغانستان د سیاسي حالاتو په اړوند آن د هغه تر مړینې ( کال ۲۰۲۳)  پورې هم لوستلای شو. 

هغه ( ۲۰۰۴ ام میلادې کال) کې د افغانستان په باب د علمي٬ فرهنگي٬ سیاسي او فلسفي مسایلو د رسولو په موخه د خپلو افکارو٬ مرامونو د خپرولو په غرض یې د ٫٫ حرکت٬٬  په نوم دوه میاشتنی اخبار تاسیس او د جرمني له ایسن ښار څخه یې خپور کړ. 

هغه په دې هلکه داسې وایې: 

(...  په دې ورستیو وختو کې په افغانستان او د هغه د باندې ډیرې خپرونې خپریږي. هغه څوک چې په ایمانداری سره دغه کار سر ته رسوي٬ مونږ یې هر کلی کوو. ددغه خپرونو په سرخطو کې معمولآ لیکل کیږي: بې طرفه٬ آزاده٬ مستقله٬ ملي٬ اسلامي او داسي نور.

موږ ټولې دغه پدیدې نسبي گڼو٬ ځکه د لومړي ورځې څخه وایو چې موږ هیڅکله بې طرفه نه یو. موږ ټاکلی او مشخص هدف٬ طرف او ارمان لرو. زموږ طرف د هر څه د مخه زموږ گران هیواد افغانستان دی٬ افغان اولس٬ د هغوی ملي گټې٬ منلي رسوم٬  عنعنات٬ عقاید او مقدسات او وروسته له هغه بین المللي او عام انساني تعلقات او تعهدات دي٬ چې په پوره ایمانداری سره د هغې پلوي او دفاع کوو او نور به هم دې کار ته اړ باسو..) 

٫٫ حرکت٬٬ د اشغال مخالف او د هغه ضد و٬ په دې مورد کې هم  د روسانو٬ ناټو او امریکایانو د يرغل په اړه د واقعیتونو پر بنیاد جدې تحلیلي مسایل او فاکتونه لوستلای شو.

نیکلای استراوسکې چې د ( پولاد څنگه کلک شو ) ناول سره شهرت پیدا کړ٬ داسي وایې: 

 انسانان د خپل ژوند په ورستیو شیبو کې٬ خپلو تیرو ته ځغلنده نظر اچوي٬ چې څه یې کړي او له هغه نه کوم څه پاتې دي او کنه!. 

 کال ۲۰۲۴ میلادې د فبروری د میاشتی  په ۱۵ نیټه ښاغلي جنرال ذبیح الله زیارمل چې یو مدت تر یو چتر لاندې د داکتر سید شیر آقا حرکت سره کاري معرفت درلود٬ د هغه په مورد کې راته  داسې وویل: 

داکتر سید شیر آقا حرکت صاحب د قلم٬ صاحب د مطالعې با سواده٬ با سویه علمي٬ فرهنگي٬ سیاسي او یو فعال اکادمیک پلټونکی او څیړونکی شخص و.

پاک لاس او نفس یې درلود او د نیکو او ښو اخلاقاقو خاوند و. 

د داکتر سید شیر آقا حرکت د ژوند او نورو اثارو په باره کې ( د تللو د یادونو)  د مقالو په ټولگه کې اړین معلومات خپاره شوي دي. 

 زه باور لرم٬ که دغه اثر زموږ د هیواد نور پوهان او مسلکي کسان تر لاسه او ولولي٬ هغوي هڅوي٬ چې په خپلو تخصصي٬ مسلکي او علمي ساحو کې ورته اثار ایجاد او هیوادوالو ته وړاندي کړي.او باور لرم٬ چې  دا شان اثار د ځوان او ملي مبارزو د لارې مشعل گرځیدلای شي.

پای

نویسنده Nidal Taibi برگردان شيرين روشار  
هنگامی که زمانه اضطراب آور و آینده غم انگیز به نظر می آید، زدودن گرد و غبار از برخی جستارها مفرح ذات است. جستارهای هانری برگسون، فیلسوف فرانسوی، (۱۹۴۱-۱۸۵۹) از این دسته اند.

نسل های پس از او، وی را در کلمات قصاری چون «خیزش حیاتی» یا «نیروی معنوی» و غیره، مومیائی کردند، در حالیکه او نویسنده آثاری بسیار متنوع است که در آنها به موضوعات گوناگونی چون طول زمان، حافظه، شهود، آزادی و مذهب می پردازد. با این حال، همگی از خط مشترکی پیروی می کنند و آن زیست گرائی است. برگسون در آثارش از «جستاری بر داده های آنی ذهن» گرفته تا «دو سرچشمه اخلاق و مذهب»، «خنده» و «تحول خلاق»، به خاطر خشکی برداشت های ماشین گرا و غایت گرا از زندگی که تصور می کنند همه چیز از پیش در جهان وجود داشته و هیچ چیز دیگری خلق نخواهد شد، کوشیده است تا از نگرشی به زندگی دفاع کند که با قدرت خلاقیت فی نفسه خود، در ذات هر انسان نهفته است. برگسون که به اندازه استعدادهایش دشمن داشت (کتاب «سگ های نگهبان» پُل نیزان هنوز در خاطره هاست)، در دوران حیات از هاله ای بهره مند بود که امروز به دشواری می توان تصورش را کرد. کلاس هایش در «کولِژ دوفرانس» نه تنها هنرمندان، دانشمندان، دانشجویان و اقتصاددانان را جذب می کرد بلکه خارجی ها و زنان جوان را نیر... شارل پِگی و سندیکالیست انقلابی، ژُرژ سورل، درس های او را شنیده و کتاب هایش را خوانده اند. یکی از دلایل این شیفتگی، سبک برگسون است که الهام و شهود را به مفهموم پردازی ترجیح می داد.

پُراحساس و شوریده حال، برگسون اندیشه اش را به ضرب ایجاز و استعاره پیش می بُرد. اگر چه این سبک غنائی او را به بالاترین افتخار ادبی یعنی دریافت جایزه ادبی نوبل در ۱۹۲۷ رساند، اما همان نیز سایه ای از شک و تردید بر ماهیت فلسفی جستارهایش افکند. برای آشکار کردن مسائلی که این سوء تفاهم دربر دارد است که برونو کلِمان، استاد ادبیات فرانسه، به نوشتن کتابش همت می گمارد (۱). او می گوید که به دور از ادا و اطوارهای هنرمندانه، این سبک به طور کامل در راستای یک اندیشه فلسفی است که می کوشد مشکل به کارگیری واژگان غیرتخصصی را دور بزند. برونو کلمان حتی پا را فراتر گذاشته و ما را به خواندن برگسون به عنوان یک نویسنده، هنرمندی تمام عیار دعوت می کند و اعلام می کند که ارزش یک متن فلسفی تنها در تزی که از آن دفاع می کند نیست بلکه در غنا و پُرمایگی و زیبائی و لذتی که فراهم می آورد نیز هست.کلاً و به طور خلاصه، قالب از محتوا جدائی ناپذیر است.

شایعه پیگیر و قوی دیگری نیز مدعی بود که فیلسوف خود را درگیر مسائل بزرگ زمانه خود نمی کرد. به گفته وکیل میشل لاوال (۲)، تصویر یک برگسون بی بخار و گوشه نشین در کرسی کولژ دوفرانس تصوری خیالی است. اگرچه او در ماجرای دریفوس ساکت ماند، اما رفتارش را می توان با جهان گرائی افراطی اش توضیح داد. او موضع هموطنان یهودی خود را دنبال کرد که «نمی خواستند دیگران فکر کنند که آنها از دریفوس دفاع می کردند چون دریفوس یهودی بود. نمی خواستند که دیگران بتوانند رفتارشان را به نوعی تمایز یا همبستگی نژادی نسبت دهند». هنگام جنگ اول جهانی، او با افکار اکثریت موافق بود - «مبارزه علیه آلمان همان مبارزه تمدن علیه بربریت و وحشیگری است.» در مقابل، از همان سال ۱۹۳۴، می نویسد : «باشد که صدای یهودیان در تمامی دنیا طنین انداز شود. نه تنها برای رهائی و رستگاری یهودیان، بلکه برای اجتناب از اینکه ننگ قطعی وحشیگری ضدیهود مایۀ رسوائی تمدن در تمامیت آن شود.» ژیل دولوز چنان همدلی پایداری با اندیشه برگسون نشان می داد که حتی جستاری را به او اختصاص داد (۳).

پی نوشت ها :

۱- Bruno Clément, Henri Bergson, Prix Nobel de littérature, Verdier, coll. « Philosophie », Paris, 2021, 320 pages, 19,50 euros

۲- Michel Laval, Il est cinq heures, le cours est terminé. Bergson, itinéraire, Les Belles Lettres, Paris, 2023, 192 pages, 15 euros

۳- Gilles Deleuze, Le Bergsonisme, Presses universitaires de France, Paris, 1966

سید عبید الله نادر

 د بینظیر بوتو د پاکستان پخوانۍ صدراعظمی څرګندونۍ د ده په یوه مرکه کې:

( دا موضوع د ۱۹۸۹ کلنو خبره ده ،چې اسامه بن لادن زمونږ یو فوجی جنرال ته چې نوم یې نه اخلم لس ملیونه ډالره رالیږلي وي او ورکړې یې وي .او هغه فوجی او استخباراتی جنرل اسامه بن لادن یې ،نواز شریف ته معرفی کړی وو . او نواز شریف ته یې وییلي وو : چې اسامه مونږ سره ډیره مرسته کوی ،د جهاد د ختم څخه اسامه بن لادن دوباره عربستان سعودی ته ولاړ . او وروسته هماغه نظامی جنرل چې د اسامه څخه یې پیسي اخیستی وي ، د اسامه څخه یې غوښتنه وکړه ، چې بیا دي د جهاد د پاره راشي .اسامه ورته وییلي وو : (چې اوس خو جهاد ختم شو نو د څه د پاره راشي ) نو پاکستانی فوجی جنرل ورته وییلي وو : چې جهاد خو اوس جاري دی ، ځکه یوه مسلمانه ښخه په پاکستان کې وزیر اعظمه ده .او مسلمانه ښځه حکومت کوي . ( یعنی د بینظیری) حکومت وو. وختی چې یوه مسلمانه ښځه حکومت وکړي ، نو جهاد ته ضرورت دی . او د ښځي د حکومت د چپه کولو او له مینځه وړلو له پاره زیاتي پیسو ته ضرورت دی . او هماغه نظامی جنرل په کال ۱۹۹۰ا ۱۹۹۳کې چې اسامه بن لادی یې راغوښتی وو. چې زه نه غواړم د هغه جنرال نوم افشا کړم ، او اسامه بن لادن ته یې دا هم وییلي وو ، چې د عربستان پادشاه ته دي ووایي : چې د عربستان سعودی د حراست او نګهبانی د پاره دي ،د آمریکا څخه قوا ونه غواړي . د عربستان د دفاع له پاره دي د افغانی جنګیالیو څخه کار واخلي . په کال ۱۹۹۰ کې وختی چې پر کویت حمله وشوه ، په دې وخت کې د اسامه بن لادن اړیکي د عربستان د پادشاه سره ترنګلي وي . یانی سره خفه ول ، او اسامه بن لادن عربستان سعودی ته نشو تلای ، هماغه وو چې دا پلان وشو ، چې مونږ نور برخلاف د آمریکا کار کوو . او وروسته د هغي نه پاکستان ته هم ډیر خطرات متوجه شول ، کله چې پاکستان د ترهګر پال ملکونو په ردیف کې حساب شو .

( په دې مختصری تبصری کې یو خو دا ښکاري چې پاکستانی جنرالان څومره مادي پرسته خلک دي . چې د جهاد په نوم په چل او دوکې د اسامه بن لادن څخه پیسي شکوي یاني دوی ډاکوان او غله ښکاره کوي . بل د جهاد حیثیت ته هم ضربه وهي یعنی دوی په جهاد باندی ریشخند هم وهی .(چې دوی ته جهاد نه وو ،صرف د مادیاتو او پیسو د پیدا کولو بازار ګرم وو) ،د پاکستان پخوانی ولسمشرپرویزمشرف په خپل کتاب د اور په لیکه کې لیکلي :

( د پاکستان د بقا او نجات له پاره مو د افغانانو پر وینه تویونه دریغ نه کاوه . او په افغانانو کې مو د ورور وژنې افکار ځکه روزل .چې پاکستان با ثباته پاتي شي ، که څه هم د افغانانو په زړه کې د جنتونو ارمانونه او وسوسې وي .خو مونږ ته د خپل هیواد پاکستان بقا مهمه وه )،په  فارسی کې متل دی چې وایي ( اګر درخانه کس است یک حرف بس است ) په دې مختصر کې د طالبانو د پاره ډیر لوی پغیام شته ،خصوصأ هغوي ته چې لږ استقلال لري ، او په تیره فکری استقلال  ،ځکه د ډیرو فکرونه زنداني دي ،چې په دې کې  ډیر یو لوي ریشخند وهل هم په دوی په  باندی دی ،که دوی پرې پوه شي .