میرعبدالواحد سادات  

تتبع و نگارش از : 

میرعبدالواحد سادات 

کیست می‌دانی معلم؟ آنکه نازد سروری 

بر همایون نام وی  ، در زیر چرخ چنبری

روز معلم یادآور جایگاه والای کسانی است که چراغ دانایی را در تاریکی جهل روشن نگه داشته‌اند.

این روز تنها یک مناسبت تقویمی نیست ، 

فرصتی است برای تأمل در نقش معلم در سرنوشت کشوری که  در نیم قرن اخیر ، درگیر جنگ و بحران  می باشد . 

امروز و درین کسوف تاریخ ، که با معرفت و معارف دشمنی میگردد و نیمی از پیکر جامعه از حق تعلیممحروم ساخته سده اند ، معلمان با  تحمل مشکلات اقتصادی و اجتماعی در دشوار ترین احوال ناهنجارروانی قراردارند . 

اهمیت جهانی و  جایگاه معنوی  معلم

یونسکو از سال (۱۹۹۴ - میلادی ) پنجم اکتبر را روز جهانی معلم نامگذاری کرده است.

تا همیشه بیاد داشته باشیم که : 

معلم، ستون اصلی آموزش و پیشرفت جامعه است.

افغانستان نیز برای هماهنگی با جامعه جهانی، این روز را  از سوم جوزا به سیزدهم میزان تغییر دادهاست . 

اگر به تاریخ تمدن اسلامی و نیز تجربه‌های جوامع توسعه‌یافته امروز بنگریم، می‌بینیم که هیچ جامعه‌ایبدون معارف پویا و معلمان شایسته توان عبور از تاریکی به روشنایی را نداشته است. 

معرفت، بنیان خودآگاهی و رهایی از جهل است و معارف، ابزار نهادینه‌سازی این معرفت در ساختاراجتماعی و جامعه  است که معمار آن معلم می باشد . 

در فرهنگ اسلامی، معلم جایگاهی بی‌بدیل دارد.

پیامبر بزرگ اسلام، رسالت خود را «معلم بودن» معرفی کرده است.

آزادی واقعی تنها از رهگذر رهایی از جهل ممکن است.

این رهایی جز با کسب معرفت و آگاهی حاصل نمی‌شود.

نلسون ماندلا ، در همین ارتباط سخن ارزشمند دارد : 

«آموزش کلید پیشرفت در هر جامعه‌ای است و معلمان ستون فقرات این نظام هستند.» 

معلم مانند چراغی است که تاریکی ناآگاهی را می‌زداید و مسیر حکمت را روشن می‌کند.

معلمی شغل نیست ، رسالت است، هنر است، عشق ، ایثار و فداکاری است.

بقول شیخ فریدالدین عطار : 

«معلم، پدر معنوی جامعه است.» 

تجربه تاریخی نشان می‌دهد هیچ جامعه‌ای بدون معارف پویا و معلمان شایسته نمی‌تواند پیشرفت کند.

افغانستان امروز بیش از هر زمان نیازمند بازاندیشی در مفهوم معارف است.

نسل جوان باید معلمان را به عنوان معماران اصلی آینده بشناسد.

بدون معارف سالم، نه شهروند مسئول پرورش می‌یابد، نه حاکمیت قانون استقرار می‌یابد، نه جامعهمدنی معنا پیدا می‌کند.

با وجود جایگاه رفیع  معنوی معلم، وضعیت  زندگی آنان تأسف‌بار است:

کاهش منزلت اجتماعی معلم

محدودیت‌ها و فشار بر معلمان زن که روز تا روز بیشتر میگردد . 

این  احوال ناهنجار نه تنها معلمان را دشوار ساخته ، بلکه آینده آموزش و معرفت افغانستان را به خطرانداخته است . 

ضرورت بازاندیشی

افغانستان نیازمند تحول در نگاه به معلم و آموزش است.

حرمت معلم باید  اساس محور سیاست‌های  فرهنگی و معارف پرور ملی باشد . 

به گفته حکما : 

«انسان دو معلم دارد: آموزگار و روزگار

اگر  از  معلم نیاموزیم  ، دومی  و روزگار به تلخی  ‌و با شکست خواهیم  آموخت.» 

معارف و مکتب  مدرن در افغانستان 

اولین مکتب مدرن افغانستان، مکتب حبیبیانا و لیسه عالی حبیبیه، در زمان امیر حبیب‌الله خان تأسیسشد.

از آن زمان تاکنون، معارف و جایگاه معلم مراحل مختلفی از رونق تا افول را پشت سر گذاشته‌اند.

در واقع تاریخ این بیشتر از صد سال افغانستان : 

تاریخ مکتب سازان و‌معارف پروران 

و مکتب سوزان و دشمنان معارف 

است . 

از شروع جنگ و خشونت  در کشور و 

از سال (۱۳۵۴ خورشیدی ) و با شروع جنگ اعلام ناشده پاکستان بر ضد افغانستان و جنگ و به اصطلاحجهاد ، معلم در جمع نخستین قربانیان ‌بوده‌اند. درین نیم قرن هزاران معلم شهید شده و هزاران مکتبنابود  شده است.

با این حال، ایستادگی معلمان همواره بمثابه ، نقطه امید و مقاومت فرهنگی کشور باقی مانده است.

معلم ستون اصلی هویت و آینده کشور ما است 

معلم نه تنها دانش و مهارت  را منتقل می‌کند، بلکه ستون  شکل گیری هویت فرهنگی ، ثبات اجتماعی وتوسعه پایدار  افغانستان است.

جامعه افغانستان زمانی از شر جهالت نجات خواهد یافت که معلم را در جایگاه رفیع و حقیقی آن  قراردهد و معارف را به عنوان سرمایه اصلی جامعه حفظ و تقویت کند

حمایت از معلم و مکتب،  رسالت بزرگ ملی و نیاز برای بقای افغانستان می باشد .

با تمام مسایل و مصایب ناگوار و شرایط دشوار ، این ، معلمان شجاع ما  اند که : 

پاسدار معرفت ‌معارف اند 

و با آموزش آنلاین و روش‌های خلاقانه، دانش و امید را با فداکاری به نسل جوان  و برای دختران وطن  منتقل می‌کنند و  علم و معرفت را روشن نگه می‌دارند .

 منحیث حسن ختام : 

سعادت و موفقیت مستدام برای  معلمان، این پدران و مادران معنوی ما آرزو میبریم و روان معلمانفقید خود را شاد میخواهیم .

 با حرمت

میرعبدالواحد سادات   

ادبیات کودک در افغانستان پیشینه بیش از یک قرن دارد ، اما  حوادث ناهنجار ، جنگ‌ و اشوب مانع رشد و توسعه آن گردیده است. 

نخستین نشریه برای  کودکان  افغانستان، با نام سراج‌الاطفال، در سال (۱۲۹۷ خورشیدی )  به ابتکار محمود طرزی فقید و توسط س اج الاخبار منتشر گردید. 

این نشریه با محتوای معاوماتی ، تربیتی و سرگرمی به زبان ساده برای کودکان و نوجوانان تهیه می‌شد و هرچند عمر کوتاهی داشت، اما آغازگر توجه به ادبیات کودک در کشور محسوب می‌شود. 

در ین  مختصر ، بمناسبت (۱۰۷) امین سال نشر سراج‌الاطفال ، مکث و مروری  بر تاریخچه، اهداف ، محتوای ،  توقف زودهنگام  و اهمیت این تجربه در تاریخ ادبیات  افغانستان  صورت می‌گیرد . 

ادبیات کودک در افغانستان طی یک قرن اخیر همواره با چالش‌های جدی روبه‌رو بوده است. جنگ‌ها و بی‌ثباتی‌های سیاسی نه تنها مسیر رشد این حوزه را متوقف کردند، بلکه سبب عقب‌گرد آن نیز گردیده است . 

نگاه به تاریخ ادبیات ما نشان می‌دهد که توجه به مخاطب کودک در تاریخ فرهنگی افغانستان وجود داشته است. مهم‌ترین نمونه  آن انتشار نشریه سراج‌الاطفال  به همت محمود طرزی است که در (۱۵ میزان ۱۲۹۷ خورشیدی ) در شهر کابل منتشر شد . 

محمود طرزی، بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری نوین در افغانستان، در کنار انتشار سراج‌الاخبار، ایده نشریه‌ای ویژه کودکان را مطرح کرد. وعده او به خوانندگان برای ارائه هدیه متفاوت، سرانجام به تولد سراج‌الاطفال انجامید.

سراج‌الاطفال شامل مطالب علمی، اخلاقی، تربیتی و سرگرمی به زبان ساده بود. از ویژگی‌های آن، استفاده از شعر، داستان، بازی‌های آموزشی و توضیح ساده پدیده‌های علمی است. برای نمونه، حرکت زمین به دور خورشید با قیاس توپ فوتبال و مورچه‌ها برای کودکان توضیح داده می‌شد.

این نشریه در چهار صفحه منتشر می‌شد، هرچند ضمیمه سراج‌الاخبار بود ، اما محتوای مستقل داشت و به‌طور ویژه به مکاتب ارسال می‌گردید. در آن حتی به نویسندگان وعده حق‌الزحمه  داده شده بود که برای آن زمان اقدامی نوین به شمار می‌رفت.

با وجود استقبال، سراج‌الاطفال بیش از شش شماره دوام نیاورد. دستگیری همکاران طرزی فقید  ( بویژه

داوی فقید و لودین شهید  که  به دو شهبال آن بزرگوار شهرت یافته بودند ) و فشارهای سیاسی، ادامه انتشار سراج‌الاخبار و در نتیجه سراج‌الاطفال را ناممکن ساخت. آخرین شماره سراج‌الاخبار در (۲۷ قوس ۱۲۹۷ ) به چاپ رسیده است . 

سراج‌الاطفال نخستین تجربه مطبوعاتی ویژه کودکان در افغانستان بود که با وجود عمر کوتاه، جایگاهی مهم در تاریخ فرهنگی کشور دارد. 

این نشریه نشان داد که توجه به مخاطب کودک می‌تواند ابزاری مؤثر برای آموزش، سرگرمی و پرورش ذهن نسل نوین باشد. بازخوانی تجربه طرزی بزرگ و همکاران شان  در احوال امروز و بویژه در مطبوعات بیرون مرزی و‌دیاسپورای افغانستان حایز اهمیت می باشد  و می‌تواند الهام‌بخش نویسندگان و سیاست‌گذاران فرهنگی در احیای  انکشاف ادبیات کودک  افغانستان باشد.

عزیزان که خوهان  معلومات بیشتر راج به سراج الاطفال می باشند ، میتوانند ، ماخذ ، آتی را مرور فرمایند : 

کتاب سیر ژورنالیزم در افغانستان ، تالیف محمد کاظم آهنگ  فقید 

کتاب تاریخ مطبوعات افغانستان (از شمس‌النهار تا جمهوریت) تالیف محترم رسول رهین 

خاطرات  و مقالات محمود طرزی از  محترم دوکتور روان فرهادی

آثار ‌‌مقالات محترم اسداله شعور در باره سراج الاخبار 

با حرمت 

میر عبدالواحد سادات 

ولي الله ملکزی 

د دنګو غرونو، څپاندو سیندونو او په باغي نښترو پوښلی کونړ، د اګست په وروستنۍ شپې د خونکارو ټکانونو شاهد وو. هلته په شنو درو کې ژوند وو، سکون وو، شور وو، زوګ وو او طبیعي ښکلاوو د زمان سندرې زمزمه کولې. خو د سترګو په رپ کې، دغه هرڅه په کنډوالو بدل شول، رڼې او خوږې چینې بندې او په ځای یې له سترګو څخه د اوښکو سیلابونه وبهیدل. ډله ایز قبرونه وکیندل شول؛ ګلالي ماشومان یتیمان، بوډاګان بې اسرې او د کفنونو او تابوتونو بازار تود شو.

د همدغې شپې په ویرجن، هېبتناک او ترهېدلي سهار،‌ د نړۍ په ګوټ ګوټ کې د انساني عاطفې لرونکو وګړو د همکارۍ ټټر ووهلو او د مرستو د راټولو په خاطر یې د شپې تنابونه له ورځې سره ونښلول. لکه د نورو په څېر، د کلېفورنیا افغانانو چې نفوس یې یولک لس زره تنه اټکل کېږي، د خپلو هېواد والو د لاسنیوي او درملنې لپاره غږ پورته او مټې راونغاړلې. یو له هغو اغېزمنو ټولنو څخه چې تر هرچا یې مخکښ رول ته اوږه ورکړه، هغه د دې ایالت په شمال کې افغان کلتوري ټولنه وه چې مشري یې عبدالنصیر یاسیني کوي.

د ټولنې رئیس او اجرائیه بورډ له مختلفو خیریه بنسټونو، په رسنیو کې له مطرحو شخصیتونو، له نوموتو هنرمندانو سره اړیکې ونیولې او په آنلاین بڼې یې د GoFundMe سیستم رامنځ ته کړ؛ ترڅو د کونړ له خلکو سره مرستې راټولې او په بېړني ډول هلته واستوي. بېګاه د فریمانټ په ښار کې د ټولنې مشرانو د جلالا خیریه بنسټ د مشر، انجنیر مسیح الملک جلالا په دفتر کې غونډه جوړه کړه او په ترڅ کې یې راټولې شوې مرستې اعلان کړې.

په امریکا کې د (Islamic Relief) سیمه ایز مشر، همایون جمالي د خپلې ټولنې له اړخه یو نیم میلیون ډالره اعلان کړل چې پنځه لکه به یې سمدلاسه کونړ ته استول کېږي او پاتې یومیلیون به د اړتیا،‌ وړتیا او ارزونې په پام کې نیولو سره په تدریجي ډول هلته لېږل کېږي. نوموړي د ټېلفون له لارې غونډې ته وویل: دوئ د کورونو په جوړولو کې پوره پرسونل او تجربه لري او مسلکي ټیمونه یې همدا اوس د کونړ په مختلفو درو او کلیو کې د معلوماتو په راټولو لګیا دي. د (افغان هوساینې) مشر، پروفیسور، فرید سینزي د خپلې ټولنې راټولې شوې مرستې دوه لکه ډالره اعلان کړل چې یوه برخه یې لا ترمخه کونړ ته انتقال شوېده.

د کلتوري ټولنې مشر،‌ یاسیني وویل: دوئ دمګړۍ یو پنځوس زره ډالره په لاس کې لري او د مرستو د ترلاسه کولو دغه لړۍ روانه او له ګڼ شمیر خیریه بنسټونو او د تجارتي مؤسسو له خاوندانو سره په اړیکې کې دی. نوموړي له یاد مبلغ څخه ۳۵ زره ډالر «اسلامک ریلیف»، یولس زره «جلالا خیریه مرستندویه ټولنې» او پنځه زره «افغان هوساینې» ته وسپارل ترڅو هلته یې په شفاف ډول اړمنو خلکو ته ورسوي. د غونډې ګډون والو د پېسو په ویش کې په بې پرېتوب او روڼتیا  ټینګار وکړ او غوښتنه یې وکړه چې په سیمې کې ګمارل شوي ټیمونه باید له مسلکي ماهرتونو څخه برخمن کسان و اوسي.

له بله پلوه، په سکرمنټو کې میشتو کونړیانو په تیرو څو ورځو کې د خپلو هلوځلو په پایلې کې نژدې پنځوس زره ډالر راټول کړل چې ډیر ژر به یې هلته واستوي. د سکرمنټو یومخور افغان، احمدالله احمدي په دې ښار کې له جوماتونو او ځینو وړو ټولنو څخه څه باندې درې زره ډالر راغونډ او اړونده مؤسسو ته د هیئت په وړاندې وسپارل. د سیمه څخه د ترلاسه شوو او نړیوالو خبري آژانسونو د راپورونو له مخې، په دې زلزلې کې ۲۲۷۱ تنه شهیدان، ۳۶۴۰ تنه ټپیان او د اتو زرو شاوخوا کورونه چورلټ یا نیمايي ویجاړ شوي او په سلګونو کورني حیوانات له منځه تللي دي.

د یادونې ده چې د ګوتو په شمار له څو کرکجنو انسانانو پرته، د لرغوني هرات د معیوبینو مرستې، د یوې هزاره ګې او بلې پروانۍ پېغلې له سوزه ډکې تراڼې، د جوزجان او بغلان د سیلانیانو ملي احساسات او غریو نیولي آوازونه، د دې ویاړلي ملت د وحدت او ووروګلوۍ بې نظیره مثالونه او زموږ د ملت د یوې روښانې راتلونکې مشالونه دي.

زه د یو کونړي او د دغې مېچن شوې سیمې د یو عام فرد په توګه، د زړه له تل څخه ستاسو ټولو منندوئ او پوروړی یم.

—-----------------------------------

یادونه: که لوستونکي وخت او علاقه لري، نو کولاې شي د ملکزي نورې لیکنې او څیړنې د هغه په فیسبوک، لنکد ان او د یوټیوب په چینل کې ولولي او وګوري؛ ادرس یې دا دی: Wali Malakzay

ولي الله ملکزی 

تېره شپه پاو کم دولس بجې، د کونړ، نورستان او ننګرهار ولایتونو پراخې سیمې یوې بوږنونکې زلزلې ولړزولې. د دې کرښو تر لیکلو پورې، د کونړ د پېچ، نرنګ، څوکۍ او نورګل په ولسوالیو کې ۹۳۰ تنو خپل ژوند له لاسه ورکړی، ۳۲۰۰ تنه ټپیان شوي او شېبه په شېبه دغه شمېره مخ په بره روانه ده. ترټولو زیاته بربادي د مزار درې د غازي آباد،  ارېت، شوماش او وایګل په کلیو کې رامنځ شوې او د ډبرینو کورونو ۹۰ سلنه یې رانسکوره او ړنګه شویده. البته د اوښتي مالي زیان کچه به ښايي ښایسته وخت ونیسي چې څومره دی؟ له سیمې څخه دوو تنو ما ته په ټلېفون کې وویل چې ولس ډېر سخت ترهیدلی او خال خال جټکې اوس هم محسوسیږي. دریم تن را ته وویل چې د څوکۍ په بازار کې د کفن سپین تانونه ختم شول.

څو ګړۍ وړاندې، یو جیالوجست د دې زلزلې د پراخې ویجاړۍ څلور لاملونه داسې په ګوته کړل: لومړی؛ زلزله په داسې وخت کې رامنځ ته شوه چې خلک په خواږه خوب ویده وو. دوهم دا چې د دغې غرنۍ سیمې ۹۰ سلنه کورونه له تیږو جوړ دي، د انجنیرانو نقشې، مشورې او مهندسي اصول په پام کې نه نیول کیږي. دریم لامل یې دا دی چې د رېختر د مقیاس له مخې د زلزلې شدت شپږ اعشاریه دوه ښودل شوی چې دا په غرنیو سیمو کې خطرناکه کچه ده. څلورم لامل یې دا دې چې زلزله د لس کیلومترو په عُمق / ژوروالي کې رامنځ ته شوې چې دا یې ترټولو بد عامل دی. ځکه څومره چې د هغې ساحه د مځکې سطحې ته نژدې وي،‌ هماغومره یې تلفات زیات مرګوني وي.

د همدې ناورین سره د مقابلې د یوې هڅې په توګه، لږ وړاندې د شمالي کلېفورنیا ګڼ شمیر کلتوري او خدماتي ټولنو، خیریه بنسټونو او مخورو افغانانو یوه بېړنۍ غونډه درلوده چې په هغو کې د ابتدائي بسپنې په خاطر د Go Fund Me یو آنلاین لنک جوړ شو. ترڅو زموږ زړه سواندي هېواد وال او د نورو توکمونو د خیر خلک خپلې مرستې وکړي. په دې غونډې کې د جلالا خیریه مؤسسې مشر، انجنیر مسیح الملک جلالا، د افغان شفا کلېنیک مشر، ډاکټر عبد الرحمن زماني، د افغان ریلیف مرستیال، ډاکټر ضیاء الحق ایمل، د افغان کلتوری ټولنې مشر، عبدالنصیر یاسیني، لیکوال، حیات الله پیاوړی، مدني فعال او کوارډینېټر، فرهاد یوسفزي، نهضت سالارزي، عبدالله سالارزي، احمدالله احمدي او ما پخپله (ملکزي) برخه درلودله.

پریکړه وشوه چې د خواوشا پرتو ښارونو له محترمو امامانو څخه هیله وشي چې د را روانې جمعې په ورځ راټولې شوې چندې د دغې زلزلې قربانیانو ته ځانګړې شي. همدا شان د ټولنیزو رسنیو د فعالینو او ویب سايټونو له چلوونکو څخه هیله کېږي چې د دغه ستر ملي ناورین د ټپیانو او شهیدانو د بې سرپرسته کورنیو له غړو سره د مرستو په راټولو او منظم کولو کې د خپلو لوستونکو او لیدونکو پاملرنه راواړي.

څرګنده ده چې زلزلې، سیلابونه او نور طبیعي آفات د الله تعالی له لوري د خبرداري او هیښتیا نښې دي، کومې چې د نړۍ په هرکونج کې بیا بیا رامنځ ته کېږي. خو دا به له انصاف څخه ډېر لېرې وي چې موږ ورته د الهي عذاب او قهر الفاظ وکاروو. څومره به غوره وي چې د دعاوو ترڅنګ، بهر مېشتي افغانان په کوم رسټورانټ کې د خپلې یوې غرمنۍ یا ماښامۍ د خوړو او لا اقل د دوو پیالیو کافي/ قهوې مصارف راټول او د دغو ځپل شوو سیمو وطندارانو ته ډالۍ کړي. باور دا دې چې زموږ هیوادوال او د بېدار ضمیر خلک چې له هر ځای، رنګ او هر دین سره تړاو لري، دې زلزلې ټول په ژور ډول اندېښمند کړي او همکارۍ ته ټټر وهلي ناست دي. همدا د ایمان نښه او د بېدار ضمیر غږ ګڼل کېږی.

رسول علیه السلام فرمايي:(اِرحَموا مَن فِي الأرضِ، يَرحَمْكم مَن فَي السَّماءِ - په هغه چا ورحمېږئ چې په مځکې کې دي، ترڅو په تاسو هغه ذات رحم وکړي چې په آسمان کې دی). ژوندي او ځېرک ولسونه، په بدې ورځې کې د ازمېښت له مېچنې څخه د بریا مډالونه ترلاسه کوي.

په ډېره خواشینۍ سره مو خبر تر لاسه کړ چې په کنړ او ننګرهار کې د زلزلې له امله ګڼ شمېر هېوادوال شهیدان، ټپیان او بې کوره شوي دي. دا دروند ناورین د هر افغان د زړه د ویر او درد لامل شوی دی.

موږ د ټولو شهیدانو د پاکو ارواحو ته د فردوس د جنت دعا کوو، ټپیانو ته د ژر تر ژره روغتیا هیله، او له غمځپلو کورنیو سره خپله ژوره خواخوږي او غم‌شریکي څرګندوو.

له اړوندو ادارو، خیریه بنسټونو او هر هغه چا چې د خدمت وس لري، غوښتنه کوو چې د اغېزمنو کورنیو د ژغورنې، درملنې او بیا رغونې په چارو کې بېړنی او اغېزمن ګامونه پورته کړي.

الله تعالی دې زموږ هېواد او ولس له هر ډول ناورین او آفتونه څخه لرې وساتي.

محمدسليم سليم

میډیا یا رسنيو د بشریت په ټولنیز ژوند کې تل مرکزي رول لوبولی دی او په يو هېواد کې له اجراييه، مقننه، او قضايه قوې وروسته د څلورمې قوې په نامه پېژندل کېږي.

 د چاپ ماشین له اختراع (۱۵ مې پېړۍ) وروسته د نظریاتو تبادله نړيواله  شوه. په ۲۰مې پېړۍ کې د راډیو او ټلویزیون راتګ د ملتونو ترمنځ د خبرو او خبراوي نوې کړکۍ پرانستله. د ۲۱مې پېړۍ ډیجیټل انقلاب (انټرنټ او ټولنیزو رسنيو) نړیواله کچه په  بې ساري ډول عامې او خلک ورسره په نه شلېدونکې اړيکه کې شول. له همدې تاریخي مسیر څخه څرګندیږي چې  رسنۍ (ميډيا) تل هغه وسیله وه چې ملتونه، کولتورونه او نظرونه يې سره نښلولي ، په ارتباط کې ساتلي او يو له بله خبر کړي دي.

د رسنيو د کارپوهانو لپاره د پرانیستې فضا اړتیا ولې پېښېږي؟

د رسنيو پرانیستې فضا یعنې داسې چاپېریال چېرته چې: ژورنالستان، بلاګران او متخصصین کولای شي په ازاد ډول نظریات تبادله کړي. د معلوماتو شریکول یې محدود نه وي، بلکې د نوښت او شفافیت فضا موجوده وي.

او همدارنګه د نقد، څېړنې او د حقایقو د کره کتنې Fact-checking فرصت برابر وي.

دغه فضا څو ګټې لري: د معلوماتو کره والی: د ازاد بحث  په ترڅ کې د فیک نیوز پر وړاندې د مبارزې لارې چارې لټول کېږي. د باور جوړونه کوي يانې کله چې معلومات په ازاد ډول تبادله کېږي، د خلکو او دولتونو ترمنځ باور زیاتېږي. او همدارنګه ژورنالستان د تجربو د تبادلې له لارې په خپله برخه کې نوي مهارتونه زده کوي او مسلکي وده کوي. د نړۍ د بیلابیلو کلتورونو د پېژندنې له لارې د متقابل درک فضا پیاوړې کېږي. د ګډو پروژو رامنځته کېدل: نړیوالې همکارۍ لکه ګډې څېړنیزې خپرونې، مستندونه او پوډکاسټونه د نړیوالو موضوعاتو په ښه پوښښ کې مرسته کوي.

نن ورځ میډیا یوازې  په یوې سیمې یا هېواد پورې محدود نه ده. یو خبر یا انځور کولای شي په څو ثانیو کې د نړۍ بل سر ته ورسېږي. له همدې امله، نړیواله اړيکه او د تجربو تبادله د میډیا متخصصینو لپاره ځانګړی ارزښت لري.

د دروغو خبرونو د خپرېدا پر وړاندې نړیواله همکاري اړینه ده، ځکه چې غلط معلومات د انټرنټ له لارې په ثانیو کې خپرېږي اود خلکو په احساساتو د ځپلو سربېره ناسم معلومات خپروي.

پرانیستې رسنيزه فضا د حکومتونو او ادارو لپاره د شفاف کار کولو ضمانت دی.

کله چې ملتونه د رسنیو له لارې یو بل ته غوږ ونیسي، د شخړو د زیاتېدو پر ځای د حل لارې موندل کېږي. نړیوالې رسنۍ د سیاحت، سوداګرۍ او د هېواد د مثبت انځور د پراختیا وسیله ګرځي.

 په همدې تړاو په روسیه کې هم په اګست میاشت کې د (شوم فورم)  په نامه د نړۍ له بېلابېلو برخو څخه د رسنيو متخصصينو فورم ترسره شو چې پکې مختلفو موضوعاتو بحثونه، د افکارو تبادله، دحل لارو لټول او په ميډيا پورې تړلو نورو موضوعاتو بحث وشو.

   په روسيه کې د نړیوالو میډیا فورمونو سابقه هم لرغونې ده ۱۹۹۰مو کلونو په وروستیو کې د ماسکو میډیا فورم ، په ۲۰۱۹ کال کې (اورال میډیا فورم) او په ۲۰۲۱ کال کې (سنټ پیټرزبورګ نړیوال میډیا فورم) نامتو ناستې وې چې پکې د رسنيو کارپوهانو په پرانیستې بحثونو کې د فیک نیوز، ډیجیټل امنیت او د نړیوال ژورنالیزم ارزښتونو د خوندي کولو په برخه کې  تر بحثونه او د افکارو تبادله کوله.

(شوم فورم) د همدې دود یوه تسلسل ده، خو ځانګړتیا یې دا ده چې د ځوانو متخصصینو لپاره ځانګړې شوې ده، څو د رسنيو راتلونکې څېرو ته عملي مهارتونه، نړیوال لید او مسلکي ملاتړ برابر کړي.

په فورم کې د رسنيو په برخه کې د نړیوالو کارپوهانو ګډون جوت وو له هند، صربيا، ویتنام، اندونیزیا، بلاروس او له لاتينې امريکا تر افريقا او منځني ختيځ پورې  د ډېری هېوادونو کارپوهانو په دې فورم کې برخه اخيستې وه  دا ښيي چې روسیه غواړي د فرهنګي ډیالوګ او معلوماتي تبادلې په برخه کې ځان نړۍ ته جوت کړي.

د رسنيو له لارې د حقيقت موندلو  يا د ناسمو معلوماتو بېلول او تشخيصول چې د رسنيو په برخه کې يوه مرکزي او د پاموړ موضوع ده له پخوا څخه خو د رسنيو په برخه کې د ټيکنالوجي له پرمختګ وروسته له ۲۰۱۰ کال وروسته ډېر اهمیت موندلی دی د «شوم» په څېر پروګرامونه دا فرصت برابر کړی وو چې په دې برخه کې څه حل لارې چارې د اوازو او ناسمو خبرونو د نه خپرولو او اغيز ختمولو په برخه کې مرسته کوي.

د دې ډول پروګرامونو عمومي ارزښت دادی چې نړيوال باور جوړېږي کله چې د مختلفو هېوادونو ځوانان په يوه ګردي مېز کې راټول او يو له یو بل سره په مشخصه موضوع کار کوي نو دا د ملتونو ترمنځ اړیکې پیاوړې کوي.

د ګډو روزنیزو پروګرامونو په مرسته د غلطو معلوماتو د خپرېدو مخنیوی کېږي.

له تاریخي اړخه، فرهنګي تبادلې تل د سولې او متقابل درک لپاره مهمې وسیلې وې. د «شوم» فورم هم د همدې سلسلې برخه ده.

نو  (شوم فورم) هم د ميډيا د برخې د ځوانو متخصصینو لپاره یوه اغېزمن تعلیمي او تبادلي پلاتفورم ثابت شو. د دې لومړی پړاو،  شوم ميډيا سنټر (د اګست له ۱۲مې تر ۱۸مې) ترسره شو چې له روسیې او له شاوخوا  نورو ۱۷ هېوادونو لکه هند، ویتنام، بلاروس، سربيا، اندونیزیا او نورو هېوادونو څخه ۳۰۰ ځوان ګډونوالو برخه اخیستې وه.

د شوم فورم تنها تخنیکي روزنیز ځای نه ، بلکې یوه نړیواله د افکارو او تجربو د تبادلي ساحه هم ده چې د ګډونوالو تر منځ د تجربو، نظرونو، او تخليقي نظریو د شریکولو فضا برابروي. د عربي نړۍ، آسيا، او لاتينې امریکا د میډیا متخصصینو په ګډون په دې فورم کې ګډونوالو خپل اندونه يو له بل سره شريک کړل.

پایله دا چې روسیه په شکل د اشکالو غواړي د شوم فورم له لارې د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه ځوانو میډیا متخصصینو ته د مستقیم تماس،  دتجربو دتبادلې،او حقيقت موندنې په برخه کې په فعاله توګه د برخې اخیستنې فرصت برابر کړی.

د میډیا متخصصینو لپاره پرانیستې فضا یوازې د افکارو د تبادلې لار نه ده، بلکې د شفافیت، باور، نوښت، نړیوالې همکارۍ او د سولې مهمه وسیله ده. هر هېواد چې د داسې فضا ملاتړ کوي، په حقیقت کې د خپل راتلونکي ټولنیز ثبات او پر نړیوال اعتبار لپاره پانګونه کوي.

حميدالله بسيا
ځوانان د هرې ټولنې راتلونکی ځواک  او ځوانه انرژي ده. د تاریخ په اوږدو کې دولتونو، پوهنتونونو او نړیوالو سازمانونو تل هڅه کړې چې د ځوانانو لپاره داسې پروګرامونه جوړ کړي چې د دوی استعدادونه او وړتياوې پکې وده وکړي او د ټولنې د پرمختګ لپاره خپلې دا وړتياوې په بېلابېلو برخو کې وکاروي.

 د علمي او فرهنګي فورمونو او ناستو پيل په نړۍ کئ له پخوا څخه راپيل شوی دی چې پکې کې د ځوانانو لپاره اکادمیک بحثونه او هنري محفلونه جوړېدل.

په اسلامي تمدن کې هم  د ځوانانو د علمي حلقو او فرهنګي سفرونو دود ډېر پیاوړی و، چې د پوهې د انتقال مهمه وسیله وه.

د ۲۰مې پېړۍ له نیمایي وروسته، د ځوانانو نړیوال فستیوالونه لکه د ۱۹۵۷ کال د مسکو نړیوال فستیوال، د ځوانانو نړيوال فورم، ګلوبل يوت فورم پر علمي او فرهنګي تبادلې سربېره  سولې ته د هڅونې لپاره مهمه وسيلې وګرځېدې.

د تعلیمي او فرهنګي فورمونو اصلي موخې یوازې تفریح نه ده، بلکې څو مهم ټکي لري چې عبارت دي له؛

لومړی ځوانان د نوې پوهې، مهارتونو او مسلکي تجربو سره بلدتیا پیدا کوي. دويم: شبکه جوړونه ده چې په ترڅ کې يې د هېوادونو او سیمو له ګوټ ګوټ څخه د ګډون کوونکو سره د اړیکو ټینګښت او د ګډو پروژو د ترسره کولو بنسټ ږدي. درېيم د بیلابیلو ملتونو د کولتورونو، دودونو او ژبو پېژندنه او متقابل درک. څلورم اهميت یې د ټولنې او هېواد په چارو کې د ځوانانو د ونډې اخیستلو روحیه بیداروي.  پنځم اهميت یې نوښت او ابتکار ته ګډونوال هڅوي او ډېری سټارټ اپونه، ټولنیزې پروژې او هنري نوښتونه د همدې پروګرامونو له لارې پنځول شوي دي.

ټولنیز ثبات او یووالی لپاره هم ډېر ارزښت لري  کله چې ځوانان په داسې پروګرامونو کې ګډون کوي، د هېوادونو، ملتونو، مذهبونو او سیمو تر منځ همغږي زیاتیږي. دا ډول فورمونه دهغو کسانو د روزنې ځای ګرځي چې سبا به د رسنيو، سیاست، اقتصاد او فرهنګي چارو مشران وي. له بل اړخه د سولې او ډیالوګ وسیله کېږي چې تل د ملتونو تر منځ د باور جوړولو لپاره دا ډول فورمونه کارېدلي دي.

نن سبا چې نړۍ د ډیجیټل انقلاب، اقلیمي بدلون، او د فیک نیوز (جعلي خبرونو) د خپرېدو ستونزو سره مخ ده، د ځوانانو د تعلیمي، فرهنګي  او رسنيزو فورمونو ارزښت لا ډېر شوی دی.

ځوانان د نوې ټکنالوژۍ په برخه کې نوښتګر رول لري او د نړیوالو ستونزو په حل کې د دوی ونډه اړینه ده.

فورمونه او دا رنګه نړيوال فيسټيوالونه د دوی لپاره داسې ځایونه دي چې غږ یې اورېدل کېږي او عملي نوښتونه یې د تطبیق لارې ومومي.

له همدې فورمونو څخه چې موږ یې په نړيواله کچه يادونه وکړه، يو پکې په روسيه کې ترسره کېدونکی  د ځوانو متخصصینو نړيوال فورم دی چې ШУМ نومېږي.  (شوم) د ځوانانو لپاره د مسلکي پرمختګ، د محتوا جوړولو مهارتونو لوړولو، له تجربه کاره همکارانو سره کار کولو او د نوو رسنيزو پروژو لپاره د هڅونې يو فرصت دی. دا فورم پر میډیا او معلوماتي فضا باندې تمرکز کوي او په راتلونکې ورځو کې د روسيې په کلينينګراد ښار کې ترسره کېدونکی دی چې د نړۍ له بېلابېلو هېوادونو څخه به په ګڼ شمېر کې له ميډيا او رسنيو سره تړلي باتجربه کسان  ګډون وکړي او په ترڅ کې به یې خپلې تجربې او وړتياوې  له نورو ګډونوالو سره شريکې کړي.

د ځوانانو تعلیمي او فرهنګي فورمونه په شوروي اتحاد کې د ۱۹۵۰مو کلونو له نړیوالو جشنونو څخه سرچینه اخلي. په ۱۹۵۷ کال کې مسکو د نړیوال ځوانانو او محصلینو فستیوال کوربه و، چې د ۱۳۰ هېوادونو څخه ۳۴ زره کسانو پکې ګډون کړی وو. همدا فيسټيوال وو چې د نړۍ لپاره د شوروي  (پرانیستنې کړکۍ) ونومول شوه. له هغه وروسته، په روسیه کې دا دود ژوندی پاتې شوی او په دوه زره وم کال په پیل کې د سیلګر (Селигер) فورم د ځوانانو د تعلیمي پروګرامونو لپاره  يو ښه مرکز وو.

د ۲۰۱۷ کال «د ځوانانو نړيوال تاریخي فسټيوال» په سوچي کې ترسره شو، له ۱۸۰ هېوادونو څخه تر شل زرو پورې ځوانان پکې راغونډ شول.

شوم (ШУМ) د همدې تسلسل یوه نوې څپه ده، چې په ځانګړې توګه پر میډیا او معلوماتي فضا تمرکز کوي.

د فورم ګډون کوونکي له هغو کسانو سره مخامخ ويني چې په ملي او نړیوالو رسنیو کې د کلونو تجربې لري.

د ګډونوالو تر منځ داسې تماسونه ټینګیږي چې ښايي په راتلونکي کې د ګډو پروژو او دندو په بڼه بدلې شي.

له ژورنالیزم، ډیجیټل مارکېټینګ او ویډیويي تولید څخه نیولې تر ستراتیژیکو اړیکو پورې، هره برخه کې عملي زده کړه کیږي.

د دې فورم عمومي ارزښت  دادی چې ځوانانو ته دا باور ورکوي چې د دوی غږ مهم دی او د ټولنې راتلونکې جوړولای شي. له تاریخي پلوه ، هېوادونه د ځوانانو فورمونه د ملي یووالي او ټولنیز همغږۍ د پیاوړتیا لپاره کاروي.

ډېری نوې ایډياوې، سټارټ اپونه او ټولنیزې پروژې د همدې پروګرامونو له لارې پیل شوي.

لنډه دا چې د ځوانانو لپاره دا ډول فورمونه یوازې تفریحي یا لنډمهاله غونډې نه دي، بلکې د ټولنې د راتلونکي لپاره ستراتیژیک پانګونه ده. دا پروګرامونه د پوهې د تبادلې، د سولې د ټینګښت، د نوښت د هڅونې او د رهبرۍ د روزنې مرکزونه دي. هر هېواد چې په دې برخه کې پانګونه کوي، په حقیقت کې د خپل راتلونکي په ثبات، پرمختګ او نړیوال اعتبار پانګونه کوي.

محمد سليم سليمان

ښاري پراختیا د ښارونو د اقتصادي، ټولنیز، چاپیریالي او ټیکنالوژیکي پرمختګ یوه مهمه برخه ده. د ښاري ژوند کیفیت او د ښارونو فعالیت د ښاري ترانسپورت د سیستم له پرمختيا او پراختيا سره مستقیم تړاو لري. په حقیقت کې  ښاري پراختیا او پرمختيا د سيکې يو اړخ  او ترانسپورت د سيکې بل اړخ دی چې یو له بله پرته، نه شي بشپړېدلی.

د کابل ښار ښاري پراختیا- پرمختيا او ترانسپورت هم يو له بله سره ډېر تړلي دي. د کابل اود هېواد د نورو لويو ښارونو نفوس د کډوالو په بيرته راستنېدلو سره په دې وروستيو کې په بې ساري ډول زيات شوی دی چې ان د کرايې لپاره کورونه نه پيدا کېږي ، نوې استوګنځي، سوداګریزې سیمې او صنعتي مرکزونه نفوس ته په کتلو بيخي کفايت نه کوي. له بلې خوا ښارونه په محدوده جغرافيا کې را ايسار کړل شوي دي دي چې له امله یې ټرافيکي ستونزې نورې هم زیاتې شوې دي.

د  افغانستان د ښارونو اوسنی ترانسپورتي سیستم، چې پکې موټرونه، بسونه او ريکشاوې شامل دي، ددې ښارونو د خلکو ورځني اړتیاوې په بشپړ ډول نه شي پوره کولای. د ښاري پراختیا پلانونو  او د ترانسپورت شبکې تر منځ همغږي بايد رامنځته شي.

د ښاري پراختیا موخه یوازې ودانۍ او سړکونه جوړول نه دي، بلکې د خلکو د ژوند د کیفیت ښه کول، اقتصادي وده، او د چاپیریال ساتنه هم پکې شامل دي. ترانسپورت په دې برخه کې مهم رول لري. اغیزمن ترانسپورت د سوداګرۍ، تولیدي صنعت، او خدماتو د پراختیا لپاره زمینه برابروي. د خلکو او توکو ګړندی حرکت د ښار اقتصاد ته مستقیمه ګټه رسوي. ښې ټرانسپورتي شبکې د خلکو لپاره  کار، ښوونې، تفریح او نورو خدماتو ته لاسرسی اسانوي. د برښنايي بسونو، ریل او بایسکل شبکو پراختیا د هوا د ککړتیا کمولو او د ښاري ژوند د کیفیت لوړولو کې مرسته کوي.

د صنعتي او سوداګریزو مرکزونو پراختيا د ترانسپورتي وسايطو غوښت زیاتوي، چې د موټرو، بسونو، او ریل شبکه باید ورسره همغږي او هممهاله پراختيا وکړي.

ښه ښاري پراختیا هغه وخت بریالۍ ده چې د ترانسپورت سیستم د ښار د ودې سره همغږی وي. د همغږۍ مهم عناصر يې د ټرافیک جریان مناسب تنظیم، د وسایطو د  تم ځايونو (پارکينګونو) انکشاف،د ښاري زیربنا او ترانسپورت شبکو یوځای کول، له لوګيو او سون توکو څخه پاکو برښنايي ترانسپورتي وسیلو پراختیا ،د نړیوالو معیارونو سره سم  پلان جوړونه د ښاري پراختیا د ښارونو د اقتصادي، ټولنیز، چاپیریالي او ټیکنالوژیکي پرمختګ یوه مهمه برخه ده.

په ټوله کې د نړۍ ټولې ښاري سیمې د نړۍ د نفوس د زیاتوالي سره مخ دي، او د ښاري ژوند کیفیت او د ښارونو فعالیت د ښاري ترانسپورت د سیسټم د اغیزمنتیا سره مستقیم تړاو لري.

ښاري پراختیا د ښارونو د فزیکي جوړښت، زیربنا، اقتصادي فعالیتونو، ټولنیزو خدمتونو او چاپیریال د همغږۍ پروسه ده. دا پراختیا د سوداګرۍ، تولیدي صنعت او خدماتو د ودې لپاره فرصتونه برابروي. ښه پلان شوي ښارونه د پانګونې او نوې ټیکنالوژۍ د جذب لپاره مناسب چاپیریال لري. خلکو لپاره د استوګنې، تعلیم، روغتیا، او تفریحي خدماتو اسانتیاوې برابروي.

په دې ترتيب د نړۍ هېوادونه هم د خپلو ښاري پراختياوو لپاره  نړيوال کنفرانسونه او ناستې ترتيبوي چې له نورو سره خپلې تجربې شريکې او هم د نورو تجربو او لاس ته راوړنو څخه ګټه واخلي  په دې اړه د ۲۰۲۵ کال د اګست له ۲۱ څخه تر ۲۵ پورې په ماسکو کې د نړیوال ترانسپورت سرمشریزه ترسره کیږي. دا نړيواله غونډه د ماسکو د ترانسپورت او سړکونو د پراختیا د څانګې او د ښار د نړیوالو اړیکو د څانګې په همکارۍ جوړیږي  چې اصلي هدف د د نړۍ د سترو ښارونو ترمنځ د ترانسپورت، ټیکنالوژۍ او ښاري پلان جوړونې په برخه کې د تجربو تبادله ده. ددې ناستې له لارې د ښاري چارو کارپوهان کولی شي چې څنګه په خپله برخه کې د پرمختللو ټیکنالوژیو څخه استفاده وکړي، څنګه د چاپیریال نه ککړونکی ترانسپورتي ښاري  سیسټمونه پیاوړي کړي، څنګه د ښاري ترانسپورت او صنعتي سکتور ترمنځ همغږي رامنځته کړي. په ځانګړي ډول ماسکو چې د تیرو څو کلونو په ترڅ کې د برښنايي بسونو، حلقوي ریل، او سمارټ ټیکنالوژۍ په کارولو سره د ښاري ترانسپورت یو ماډل جوړ کړی چې نورو هېوادونو د ښارونو د پراختيا او پرمختيا ادارو ته د زده کړې فرصت برابروي.
په دې غونډه کې به د ماسکو او بیجینګ، او همدارنګه ماسکو او بينکاک ترمنځ د ترانسپورت په برخه کې د همکارۍ یاددښتونه لاسلیک شي.همدارنګه به د  UrbanTransportData نړیواله آنلاین پلاتفورم وړاندې شي، چې پکې د ځينو هیوادونو د پلازمېنو میګاپولیسونه شامل وي لکه: آديسه ابابا ( د ايتوپيا پلازمېنه) ، الماتا (د قزاقستان پلازمېنه)، بانجول (د ګامبيا پلازمېنه)، فری ټاون (د سيراليون هېواد پلازمېنه)، هاوانا (د کيوبا هېواد پلازمېنه)، هرارې (د زيمبابوې پلازمېنه)، نایروبي (د کينیا پلازمېنه)، لیما (د لاتينې امريکا د پيرو هېواد) پلازمېنه او نور سترښارونه شامل دي.

د ګردي میزونو کوچنۍ غونډې به ددې نړيوالې ناستې په ترڅ کې جوړېږي چې  په ترڅ  کې به یې کارپوهان  د ترانسپورت او صنعتي سکتور ترمنځ د همکارۍ ګټې،، د ښاري ترانسپورت په مدیریت کې د ITټیکنالوژۍ کارول ، د چاپیریال د نه ککړونکي ځمکنۍ ترانسپورت پراختیا، د بدیل او نوښتګرو ترانسپورت وسایلو پراختیا شامل دي.

د  UrbanTransportData نړیوال پلاتفورم د ښاري ترانسپورت معلومات شریکوي، د ښارونو ترمنځ همکاري اسانه کوي، او د نړیوالو معیارونو پراختیا ته زمینه برابروي.

ددې سرمشريزې او نورو دا ډول سرمشريزو هدف دا دی چې ښارونو کې په ټرانسپورتي، صنعتي او اقتصادي برخو کې ګډې پروژې او همکارۍ رامنځته کړي. د نوښت او ټیکنالوژۍ شریکول د غونډې یوه بله مهمه موخه ده، يه دې برخه کې د ښاري ترانسپورت نوي ټیکنالوژي، سمارټ سیستمونه او ډیجیټل پلیټفورمونه معرفي کیږي.

دغه غونډې د ښاري ستونزو حل ته هم ځانګړې پاملرنه کوي، چې په کې د ترافیک، چاپیریال ککړتیا او ټرانسپورتي زیربنا ستونزې شاملې دي. د ښارونو ترمنځ د تجربو شریکول د نړیوالو معیارونو پراختیا کې مرسته کوي او غوره حل لارې وړاندې کوي.

په پای کې، دا غونډې د ښاري ژوند کیفیت لوړولو، نړیوالو همکاريو پراختیا او د ترانسپورتي سیستمونو د نوښت او اغیزمنتیا لپاره مهم پلیټفورمونه ګڼل کیږي.

زلمی نصرت

دنمارک

کسی، ده سالِ تمام، بر بستر بیماری با مرگ و زندگی کشتی گرفت.

نه کلامی، نه سلامی؛ نه نشانی، نه اثری، نه نظری، نه خبری.

انگاه مرده بود؛ فقط هنوز دفنش نکرده بودند.

آن زمان که هنوز راه می‌رفت، راست نمی‌رفت.

گاه به چپ، گاه به راست.

بی‌تعادل، بی‌جهت، سرتنبه و یک‌دنده.

اگر قلم به دست داشت یا تفنگ، کسی نمی‌فهمید چه در سر دارد.

اما همین‌که مُرد، ناگهان همه شاعر شدند:

نوحه‌سرا، مقاله‌نویس، ستایش‌گر.

یکی گفت: «ستاره‌ای خاموش شد.»

دیگری نوشت: «دانشمندی بی‌بدیل از میان ما رفت.»

و آن‌ یکی فریاد زد: «گوهر ناب و ناف زمین را از دست دادیم!»

سؤال ساده‌ای دارم:

اگر چنین بود، چرا زمانی که هنوز نفس می‌کشید،

کسی سراغی از او نمی‌گرفت؟

این را نه از سر طعنه می‌پرسم، نه بی‌احترامی.

تنها یک پرسش صادقانه است.

چرا تا زنده بود، فراموش شد،

و چون مُرد، شد:

«شخصیتی والا، عالمی بزرگ، اندیشمندی بی‌همتا،

یکی از نوادر روزگار و تاریخ».

راستی، دل‌مان کی می‌سوزد؟

وقتی هنوز وقت هست؟

یا وقتی همه چیز تمام شد.؟

ما چنین زندگی داریم، نازنین ها.

زلمی نصرت

دنمارک

۲۱.۰۷.۲۰۲۵ 

از دید من، «لابی‌گر» همیشه واژه‌ای منفی نیست؛ همان‌طور که «منتقد» لزوماً دشمن نیست. اما در جوامع چندقومی مانند افغانستان، معمولاً هنگامی که حقیقتی بیان می‌شود یا نقدی برخلاف باورهای قومی، زبانی یا سمتی برخی گروه‌ها و افراد صورت می‌گیرد، به‌جای پاسخ منطقی، برچسب‌زنی ها جای گفت‌وگو و استدلال را می‌گیرد.

در چنین فضا، مفاهیمی مانند «لابی‌گر»، «بی‌وطن»، «جاسوس»، «خائن»، «عقب‌گرا»، «تفرقه‌انداز»، «فاشیست» یا «قبیله‌گرا» بیشتر برای خاموش‌کردن صدای مخالف و سرکوب اندیشه‌های متفاوت به‌کار برده می شود، نه برای توصیف واقعی نقش یا دیدگاه افراد.

این نوع برخورد، در واقع سوء‌استفاده از واژه‌هاست؛ نوعی سانسور غیررسمی، که بسیار هم مؤثر و بسیار هم خطرناک است، در کشوری مانند افغانستان، که هویت قومی، زبانی و سمتی با دین و سیاست در هم پیچیده و بافته شده است، حتی مفاهیم ساده‌ای چون «لابی‌گری» نیز تحریف می‌شوند.

اگر نقد یا تحلیلی از زاویه‌ای متفاوت ارائه شود، به‌سرعت «سیاسی» یا «ضد ما» تلقی می‌شود. به‌جای اینکه گفته شود «با تو مخالفم»، می‌گویند «تو دشمن هستی ».

 این نگاه، گفت‌وگو را مسدود و فضای تضارب آرا را نابود می‌کند.

واژه‌ها و مفاهیم مهمی چون لابی‌گری، آزادی بیان، عدالت، وطن‌دوستی، دموکراسی، انتخابات، اقلیت و اکثریت، به‌جای آنکه محتوای واقعی خود را حفظ کنند، اغلب به ابزارهای سیاسی تبدیل شده‌اند. ابزارهایی برای حذف دیگری، نه برای همگرایی.

زمانی‌که فردی واقعیتی را بیان می‌کند که با منافع یا روایت غالب یک گروه هم‌خوانی ندارد، به‌جای شنیدن، متهم به لابی‌گری، خیانت یا متهم به وابستگی می‌شود.

در چنین فضایی، اجازه دیدن حقیقت از بین می‌رود و یک حلقه بسته‌ی فکری شکل می‌گیرد و در واقع، همین کسانی که دیگران را متهم می‌کنند، ممکن است خود آگاهانه یا ناآگاهانه در خدمت بدخواهان واقعی کشور باشند.

فرد یا گروهی که توان شنیدن حقیقت را نداشته باشد، دیر یا زود قربانی هیولاهایی خواهد شد که خودش ساخته است.

سخن آخر اینکه: اگر بگویی که با ساخت سرک‌های معیاری و نیمه‌معیاری در سراسر کشور، فاصله میان شهر و دهات کاهش می‌یابد، ارتباط میان آن‌ها آسان‌تر می‌شود، و در این زمینه کار با جدیت و سرعت جریان دارد، یا اگر گفته شود که امنیت سراسري در کشور تامین است ویا اگر گفته شود که افغانستان به رشد و انکشاف و پیشرفت طبیعی و ارام نیازد دارد،نامت را می‌گذارند "لابی‌گر".، ایا جالب نیست؟