پښتو ځینې مختاړي ــ روستاړي او تړښتي وییونه

اغیزکړه ، اېل کړه ، بسکړه ( هغه بسکړه نه لري ! ) ، بېل کړه ، پامکړه ، پایلکړه ، پریکړه ، پوه کړه ، پوکړه ، پېښکړه ، تمکړه ، توکړه ، تویکړه ، تېرکړه ، چوپکړه ، ځایکړه ، څارکړه ، څنګ کړه ، خپورکړه ، خدایکړه ( د هغه پرما خدایکړه پيرزو نه ده ) ، خویکړه ، خېرکړه ، راکړه ، رواکړه ، زده کړه ( زده کړئ ) ، زیارکړه ، ژرکړه ، ژغورکړه ، سپک کړه ( سپکړه : لکه ، د چا سپکړه پکار نه ده ) ، سرکړه ، سوچکړه ، سورکړه ( د ساز سورکړه ) ، ښکېلکړه ، ښوییکړه ، کارکړه ( کارکردګي ) ، ګېرکړه ، لوستکړه ، مه کړه ، نه کړه ، نېوککړه ، نووکړه ، واکړه ، ورکړه ، وس کړه ، ویل کړه ، ویښکړه ، ویشکړه ، هوکړه ، هوکړ ، هېرکړه ، یادکړه ، یوکړه او نور
کړئ : دتېرمهال د فعلي ستاینوم روستاړئ :
اوبه کړئ ، اوړه کړئ ، بارکړئ ، پريکړئ ، پوخ کړئ ، پوخلاکړئ ، تنګ کړئ ، تورکړئ ، جوړکړئ ، خوښ کړئ ، غوره کړئ او نور
کښ :
۱ ــ د تړښتي ويي ( ستاینوم ) د روستاړي پتوګه :
اوبکښ ، بارکښ ، تاوکښ ( جینجالي ) ، تورکښ ، تېل کښ ، چلم کښ ، څله کښ ، خواریکښ ، زړه کښ ، زیارکښ ، ساکښ ، سرکښ ، سګرټ کښ ، کېنه کښ ، ګازکښ ، لارکښ ، مخکښ ، نسوارکښ ، نیمکښ او نور
۲ ــ د تون روستاړئ :
بادکښ ، تاوکښ ( پیچومئ ) ، تېرکښ ، دودکښ او نور
کلئ : د تون روستاړئ :
انارکلئ ، انځرکلئ ، بادام کلئ ، بټ کلئ ، برکلئ ، بهادرکلئ ( د پښتو د ستر شاعر رحمان بابا هدیره په دې کلي کې پرته ده ) ، توتانوکلئ ، چم کلئ ، څارکلئ ، څنګ کلئ ، ختیځ کلئ ، دم کلئ ( اسعداباد ) ، ډاګ کلئ ، زوړکلئ ، غرکلئ ، ګل کلئ ، لرغون کلئ ، لمرکلئ ، لودیځ کلئ ، ماڼوکلئ ، نښترکلئ ، وران کلئ ، هسک کلئ ، یاد کلئ او نور
کنډ : د تون روستاړئ لکه :
بارکنډ ، چمرکنډ ، ملا کنډ ، لیکنډئ او نور
کنډئ : د تصغیر روستاړئ لکه :
له پيش څخه پيشکنډئ او نور
کوټ : د تون روستاړئ :
بټي کوټ ، بريکوټ ، ترینکوټ ، جلال کوټ ، حاجي کوټ ، زرغون کوټ ، زندي کوټ ، سپين کوټ ، شاولي کوټ ( د یوې ولسوالۍ نوم دئ ) ، شین کوټ ، ښارکوټ ( د ښار جنګي کلا ، بالا حصار ) ، کاشکوټ ، کاکاکوټ ، کچه کوټ ( اباسیند په ختیځه غاړه ، حسن ابدال ته نږدې د یوځای نوم دئ ، پښتانه د دوکتور حبیب الله تږي لیکنه ، ۱۸۹ مخ ) ، کوټ ( د ولسوالۍ نوم دئ ) ، لښکرکوټ ، نادرشاکوټ ، نویکوټ او نور
کوچ : د یون روستاړئ :
بامیان کوچ ، مزار کوچ ، کونړکوچ ، کوندوزکوچ ، کندهارکوچ ، لغمان کوچ ، ننګرهارکوچ ، هرات کوچ او نور
کور : د ستاینوم روستاړئ :
له منځ څخه منځکورئ
که : د ښځینه د نسبت او فاعلیت روستاړئ :
۱ ــ له نوم څخه د نوی نوم د مرستاړي پتوګه لکه :
له نل څخه نلکه له پخې څخه پخکه ( د سر د ویښتو یو ډول ناخوښي ده )
۲ ــ له کړنوم ( مصدر ) څخه د نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له الوتل څخه الوتکه له توت خوړل څخه توتخورکه ( د یوې مرغۍ نوم دئ )
له چورلېدل څخه چورلکه له چوغېدل څخه چوغکه ( د یوې مرغۍ نوم دئ )
له څرخېدل څخه څرخکه له شوکول څخه شوکه
له کوړتېدل څخه کوړتکه ( یوه مرغۍ ده ) له غړه کول څخه غړکه
له ژوول څخه ژووکه له ښوېدل څخه ښویکه
له غړومبل څخه غړومبکه له ویل څخه وییکه ( چې ډېرې خبرې کوي )
له مښل څخه مښوکه له لړل څخه لړکه ( لچره ښځه )
یادونه : مښوکه چې کندهاریان يې په ش ویینګ کوي زما په اند له مخ ، ويي ( لغت ) څخه چې ( د پښتو اشتقاقونه او ترکیبونه ) ۵۰ مخ کې يې یادونه شوې ده نه ، بلکې له مښل کړنوم ( مصدر ) څخه جوړیږي .
۳ ــ له ستاینوم څخه د نوم د مرستاړي پتوګه لکه :
له شین څخه شینکه له ځوان څخه ځوانکه
له تور څخه تورکه ( یوه مرغۍ د ه ) له ګرم څخه ګرمکه
له ژېړ څخه ژېړکه ( یوه مرغۍ ده ) له لټ څخه لټکه ( د یو ډول مار نوم دئ )
کئ : د صوت نوم روستاړئ لکه :
بڼکئ ، پرکئ ، پشکئ ، شرکئ ، کشکئ او نور
کئ : د نرینه د تصغیر، مینې ، نسبت او فاعلیت روستاړئ :
۱ ــ له نوم څخه لکه :
له بابا څخه بابکئ له دادا څخه دادکئ
له ازغي څخه ازغکئ له پياز څخه پيازکئ
له پنډ څخه پنډکئ له خنډ څخه خنډکئ
له خر څخه خرکئ له سر څخه سرکئ
له مرچ څخه مرچکئ له منډه څخه منډکئ او نور
۲ ــ له نوم څخه د نوي نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له اور څخه اوراورکئ له پر څخه پرپرکئ
له پوست څخه پوستکئ ( پوټکئ ) له چت څخه چتکئ
له ډنډ څخه ډنډکئ ( ډنډکئ له یوخوا کوچني ډنډ ته ویل کیږي او له بلخوا د پکتیا د خلکو د خوړو یو ځانګړئ ډول دئ )
۳ ــ له ستاینوم او کړول څخه لکه :
له تریو څخه تریوکئ له تور څخه تورکئ
له ځیر څخه ځیرکئ له ځنډ څخه ځنډکئ
له خوار څخه خوارکئ له سپين څخه سپینکئ
له شین څخه شینکئ له وچ څخه وچکئ
له سم څخه سم سمکئ له لنډ څخه لنډکئ
له ځوان څخه ځوانکئ له غوړ څخه غوړکئ ( د نباتاتو یو ډول ناروغي ده )
۴ ــ له کړنوم څخه لکه :
له څڅېدل څخه څاڅکئ له مسېدل څخه مسکئ
له زبېښل څخه زبېښکئ له ښکېلول څخه ښکېلکئ
کۍ : د ښځينه د تصغیر ، مینې او نسبت روستاړئ:
۱ ــ له ښځینه نوم څخه لکه :
له ادې څخه ادکۍ له ترور څخه ترورکۍ
له خور څخه خورکۍ له داړې څخه داړکۍ
له غاړې څخه غاړکۍ له لپې څخه لپکۍ
له بريښ څخه بریښکۍ له ناوې څخه ناوکۍ
د غوږ له پوڅې څخه پوڅکۍ او نور
۲ ــ له ستاینوم څخه لکه :
له خوار څخه خوارکۍ له ډار څخه ډارکۍ
له شین څخه شینکۍ له وچ څخه وچکۍ ( د یوې ناروغۍ نوم دئ )
له وړې څخه وړکۍ زړې څخه زړکۍ
په ګ توری پيل ځینې مختاړي ـ روستاړي او تړښتي وییونه :
ګ : د حاصل مصدر روستاړئ پتوګه :
له تلل څخه تګ له مړکېدل څخه مرګ
ګار : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بېګار ، ټینګار ، ناګار ، وزګار او نور
ګال ، ګالئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
زیارګال ، ویاړګال او نور
ګان : د جمعې روستاړئ :
۱ ــ بېلګه :
مفرد : باړخو ، تالو ، چاکو او نور
جمع : باړخوګان ، تالوګان ، چاکوګان او نور
۲ ــ بېلګه :
مفرد : بابا ، بوډا ، جولا ، ساده ، ماما او نور
جمع : باباګان ، بابوګان ، بوډاګان ، جولاګان ، ساده ګان ، ماماګان او نور
ګانو : په بېلو بېلو حالتونو کې د جمعې روستاړئ :
ابۍ ګانو ، باباګانو ، بوډۍ ګانو ، اناګانو ، جولاګانو ، رڼاګانو ، زانګوګانو ، ژړاګانو ، ساده ګانو ، غواګانو او نور
ګانې : د ښځینه جمعې روستاړئ :
۱ ــ بېلګه :
مفرد : پیشو ، زانګو ، ورشو او نور
جمع : پيشوګانې ، زانګوګانې ، ورشوګانې او نور
۲ ــ بېلګه :
مفرد : انا ، رڼا ، ژړا ، غوا او نور
جمع : اناګانې ، رڼاګانې ، ژړاګانې ، غواګانې او نور
۳ ــ بېلګه :
مفرد : ابۍ ، انۍ ، بوډۍ ، کاکۍ او نور
جمع : ابۍ ګانې ، انۍ ګانې ، بوډۍ ګانې ، کاکۍ ګانې او نور
ګټه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
ټول ګټه ، ځان ګټه ، زرګټه ، لاس ګټه ، ننګ ګټه ، نوم ګټه ، وس ګټه ، ولس ګټه او نور
ګډئ : د ستاینوم مرستاړئ :
اورګډئ ( وارختا ) ، برخه لیک ګډئ ، ځواک ګډئ ، دريځ ګډئ ، رازګډئ ، زړه ګډئ ، سترګ ګډئ ، شته ګډئ ، شرګډئ ( شرانداز ) ، شرم ګډئ ،غمګډئ ، کلتورګډئ ، کړنګډئ ، کورګډئ ، لاس ګډئ ، موخګډئ ، لارګډئ ، هم ګډئ ، وارګډئ ، واک ګډئ ، وسګډئ ، ویرګډئ او نور
ګډي : د مجرد وصف روستاړئ :
اورګډي ، رازګډي ، سترګ ګډي ، شرګډي ، وېرګډي او نور
ګډ : د ستاینوم د مختاړي پتوګه :
ګډدریځه ( ګډ دریځئ ) ، ګډ رازئ ، ګډ زړئ ، ګډ ژبئ ( همژبئ ) ، ګډ کورئ او نور
ګډ : د مجرد وصف مختاړئ :
ګډ دریځي ، ګډ رازي ، ګډ کوري او نور
ګر : د ستاینوم مرستاړئ :
انځورګر ، ایستونګر ( کاشف ) ، بټګر ، بلوسګر ، برمتګر ، پتنه ګر ، پنځګر ، تاړاکګر ، تالانګر ، ټوټګر ، جوارګر ، چاڼګر ، خټګر ، خښتګر ، درغلګر ، درملګر ، دمګر ، زرګر ، زورګر ، سمونګر ، ښکېلاکګر ، کارګر ، کرکګر ، کوډګر ، لوګر ، مرستګر ، مسګر ، نڅاګر ، نوښتګر ، یرغلګر او نور
ګرام : د تون روستاړئ لکه :
باګرام ، بټه ګرام ، پشګرام ( په سوات کې د یو ځای نوم دې ، پښتانه د دوکتور حبیب الله تږي لیکنه ، ۱۹۸ مخ ) ، وډي ګرام ، کلي ګرام ، کاڼي ګرام او نور
ګرځئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بېدیاګرځئ ، سمندرګرځئ ( ماڼو ) ، شپه ګرځئ ، ( شب ګرد ) ، غرګرځئ ، نړیګرځئ ، هواګرځئ او نور
ګرځي : د مجرد وصف مرستاړئ :
بېدیاګرځي ، سمندرګرځي ، شپه ګرځي ، غرګرځي ، نړیګرځي ، هواګرځي او نور
ګرمه : د تړښتي ويي ( ستاینوم ) مرستاړئ :
زړه ګرمه ، سرګرمه او نور
ګرمي : د تړښتي ويي مرستاړئ :
ځان ګرمي ، زړه ګرمي ، سرګرمي ، غاښ ګرمي ، منځ ګرمي ، وخت ګرمي او نور
ګره : د تون روستاړئ :
اوربشګره ، جوارګره ، شړګره ، شولګره ، غنمګره ، مېوه ګره او نور
ګرئ : د ستاینوم مرستاړئ :
تسلګرئ ، ځنډګرئ ، خنډګرئ ، لوګرئ ، ملګرئ ، مرستګرئ ، او نور
ګري : د مجرد وصف مرستاړئ :
تسلګري ، پنځګري ، جوارګري ، ځنډګري ، خنډګري ، زرګري ، زورګري ، لوګري ، ملګري ، مرستګري ، مسګري ، نوښتګري ، یاغي ګړ او نور
ګړ : د تون روستاړئ :
انارګړ ، شېرګړ ، صفدرګړ ( په کونړ کې د افغان سید جمال الدین د پلارګنۍ د کلي نوم ) ، علي ګړ ، نښتر ګړ او نور
ګړئ : د ستاینوم مرستاړئ :
اومګړئ ( اومغړئ ، لکه : اومغړئ تار ) ، بریدګړئ ، بېلګړئ ، پورګړئ ، پيلګړئ ، ټينګړئ ( لکه : ټينګړي ګامونه ) ، جنګ ګړئ ، چاره ګړئ ، چمتوګړئ ، ځانګړئ ، څارګړئ ، څنګ ګړئ ، دمه ګړئ ، درونګړئ ، دریمګړئ ، دویمګړئ ، ډېرګړئ ، رازګړئ ، رمه ګړئ ، روغګړئ ، زورګړئ ، ژرنده ګړئ ، سپینګړئ ، سختګړئ ، سرګړئ ( همدارنګه سرګړئ د غره د یو ډول وښو نوم هم دئ ) ، سوله ګړئ ، شرمګړئ ، غمګړئ ، کرګړئ ، کروندګړئ ، کښتګړئ ( کرګړئ ، کروندګړئ او کښتګړئ دریواړه د بزګر په ما نا دي ) ، لاره ګړئ ، لوستګړئ ، مرستګړئ ، منځګړئ ، نیمګړئ ، واره ګړئ ، وسګړئ ، وګړئ (مخلوق ) ، ولسګړئ ، ویښګړئ ، ویشګړئ ، هڅګړئ ، هېرګړئ ( فراموشکار ) ، هیله ګړئ ( متوقع ) ، یوګړئ او نور
ګړۍ : د تون روستاړئ :
انارګړۍ ، انګورګړۍ ، بادام ګړۍ ، زرګړۍ ، سوچه ګړۍ ، غازي ګړۍ ، کچه ګړۍ ، ګړۍ ، وت ګړۍ او نور
ګل : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اغزي ګل ، انارګل ، اېنځرګل ، بادام ګل ، بازګل ، تورګل ، جان ګل ، رغزي ګل ، کمرګل ، لال ګل ، میرګل او نور
ګل : د تون مرستاړئ :
دېوه ګل ، شیګل ، کړنګل ، ګنجګل ، نورګل ، ویګل او نور
ګلوي : د مجرد وصف روستاړئ :
اغیزګلوي ، بدګلوي ، بوت ګلوي ، پاک ګلوي ، پام ګلوي ، پتګلوي ، پښتګلوي ، پېژندګلوي ، ترورګلوي ، تره ګلوي ، تریخګلوي ، تودګلوي ، ټولګلوي ، ټينګلوي ، ځان ګلوي ، څارګلوي ، څنګلوي ، حقګلوي ، ختیځ ګلوي ، خرګلوي ، خسرګلوي ، خورګلوي ، خوښګلوي ، خیرګلوي ، خيښګلوي ، دروندګلوي ، دریځګلوي ، ډاډګلوي ، ډلګلوي ، رازګلوي ، رژګلوي ، رنځګلوي ، روغګلوي ، روڼګلوي ، ریښتینګلوي ، زړه ګلوي ، زورګلوي ، زوم ګلوي ، زیان ګلوي ، زیږګلوي ، ژبګلوي ، ژغورګلوي ، ژمنګلوي ، ژوندګلوي ، سختګلوي ، ستغګلوي ، سورګلوي ، سوله ګلوي ( د بېلګې پتوګه سولګلویزه اړیکې ) ، سیالګلوي ، شانګلوي ، شتونګلوي ، شپونګلوي ، شومګلوي ، غربګلوي ، غښتګلوي ، غمګلوي ، غوښتګلوي ، کورګلوي ، لارګلوي ، لرغون ګلوي ، لورګلوي ، لوړګلوي ، لوستګلوي ، لویدیځ ګلوي ، ماشوم ګلوي ، مرستګلوي ، منځګلوي ، مورګلوي ، مېړنګلوي ، نرګلوي ، نرمګلوي ، نومګلوي ، ورورګلوي ، وړګلوي ، ولسګلوي ، ویاړګلوي ، ویرګلوي ، ویښګلوي ، وېشګلوي ، هڅګلوي ، هډګلوي ، هوډګلوي ، هېرګلوي ، یادګلوي ، یوګلوي او نور
ګلویزه ، ګلیزه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
پېژندګلیزه ، ټولګلیزه ، ځانګلیزه ، خپلګلیزه ، خوښګلیزه ، زیان ګلیزه ، منځګلیزه ، ورورګلیزه ، ویرګلیزه ، یادګلیزه ( یادغونډه ) او نور
ګله : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اس ګله ، اوښ ګله ، خرګله ، څړګله ، ژوګله ، ستورګله ( ګالاکسي یا د شېدو لار ، ستورټلواله ، ستورغونډ ) ، ښځګله ، نرګله ، وزګله او نور
ګلۍ : د تون روستاړئ :
انارګلۍ ، توت ګلۍ ، چم ګلۍ ، چورګلۍ ، څارګلۍ ، خوړګلۍ ، دارګلۍ ، راغ ګلۍ ، لرغون ګلۍ ، وت ګلۍ او نور
ګنه : د حاصل مصدر روستاړئ :
له اوسېدل څخه استوګنه او نور
ګنۍ : د نسبت روستاړئ :
پرګنۍ ، ترورګنۍ ، تړګنۍ ، ځان ګنۍ ، خپلګنۍ ، خسرګنۍ ، زوم ګنۍ ، زوی ګنۍ ، لړګنۍ ، لورګنۍ ، ماماګنۍ ، ورورګنۍ او نور
ګني : د مجرد وصف مرستاړئ :
تربګني ، ځان ګني ، خپل ګني ، هسک ګني ، ووړګني ، یوګني او نور
ګڼه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اونۍ ګڼه ، بدګڼه ( بد بخته ) ، پېل ګڼه ، تارګڼه ، ټوک ګڼه ، څاښت ګڼه ، سرګڼه ، شپې ګڼه ، شمېرګڼه ، ښېګڼه ، کارګڼه ، کال ګڼه ، ګهیځ ګڼه ، ګڼه ، لړګڼه ، لومړۍ ګڼه ، لیک ګڼه ، میاشت ګڼه ، نوم ګڼه ، ورځ ګڼه ، ولس ګڼه ، ویئ ګڼه او نور
ګوټئ ، ګوټې : د تصغیر نوم روستاړئ :
پام ګوټئ ، څنګوټئ ، ځوانګوټئ ، خرګوټئ ، رازګوټئ ، زړه ګوټئ ، ښارګوټئ ، غرګوټئ ، لارګوټئ ، لمرګوټئ ، لنګوټئ ، منګوټئ ، منځګوټئ ، مېښګوټئ ( کټیانئ ) ، ننګوټئ ، وزګوټئ ، وسګوټئ ، ولسګوټئ ، ووړګوټئ او نور
ګوړئ : د تصغیر روستاړئ :
اشناګوړئ ، انارګوړئ ، بختګوړئ ، چرګوړئ ، خرګوړئ ، ښځګوړئ ، غرڅګوړئ ، غرګوړئ ، ملاګوړئ ، میرزاګوړئ ، وزګوړئ ، نرګوړئ او نور
ګون : د تړښتي ويي مرستاړئ :
سلګون ، شلګون ، لسګون ، یوګون او نور
ګونئ : د تړښتي ويي ( ستاینوم ) مرستاړئ :
اورګونئ ، بادګونئ ، بدګونئ ، بریښ ګونئ ، تاندګونئ ، تریخ ګونئ ، تریوګونئ ، تړګونئ ، چاره ګونې ، چوپ ګونئ ، ځان ګونئ ( منحصر بفرد ) ، ځنډګونئ ، څنګونئ ، خرګونئ ، خړګونئ ، خوښګونئ ، رازګونئ ، زرګونئ ، سپک ګونئ ، سپینګونئ ، سلګونئ ، سورګونئ ، شلګونئ ، غرګونئ ، لرګونئ ، لمرګونې ، مرګونې ، مستګونې ، منځګونې ، واره ګونې ، ورښتګونې ، ورک ګونې ، ووړګونې ، ويښګونې ، هيښګونې ، یادګونې او نور
ګه :
۱ ــ د تون مرستاړئ لکه :
ځوړګه ، څړګه ، لوړګه ، موړګه او نور
۲ ــ د نسبت مرستاړئ :
اورګه ، بولګه ، بېلګه ، پرګه ( خپلوان ) ، پړګه ، پيلګه ، تولګه ، ټلګه ، ټولګه ، درځګه ، دلګه ، ډبګه ، دپګه ، ډ لګه ، روڼګه ، غرګه ، غوړګه ، لړګه ، منځګه ، مړزګه ، مړګه ، نومګه ، ورښتګه ، وړګه ، یادګه او نور
ګئ : د تصغیر روستاړئ :
بارګئ ، بدګئ ، ټالګئ ، ټلګئ ، ټولګئ ، چړوګئ ، خرګئ ، ډلګئ ، زړګئ ، ساده ګئ ، شلګئ ، غرګئ ، کورګئ ، لوړګئ ( لواړګئ ) ، مرګئ ، نیالګئ او نور
ګۍ : د تصغیر روستاړئ :
اناګۍ ، اوریاګۍ ، بریښناګۍ ، جرګه ګۍ ، خولګۍ ، درګۍ ، ډلګۍ ، ډلګګۍ ، رڼاګۍ ، زړګۍ ، ژبګۍ ، ساده ګۍ ، سترګۍ ، غرګۍ او نور
ګېر: د ستاینوم روستاړئ :
بادګیر ، بارګیر ، پرواګیر ، تماشګیر ، سوالګیر ، هواګیر ، او نور
ګیرنه : د مجرد وصف روستاړئ :
ډاډګیرنه ، زورګیرنه ، هوډګیرنه ، یادګیرنه او نور
ګین : د ستاینوم روستاړئ :
بادګین ، رنګین ، غمګین او نور
ګینئ : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اورګینئ ، لواړګینئ ، ووړګینئ او نور
په ل توري پيل ځينې مختاړي ـ روستاړي او تړښتی وییونه :
ل : د ستاینوم روستاړئ :
له شتیا څخه شتیال له لویا څخه لویال
له ویښتیا څخه ویښتیال له ریښتیا څخه ریښتیال
لا يا لیا : د تاکید او زیاتوالي مرستاړئ :
۱ ــ له نوم سره لکه :
لااندیښنه ، لاجګړه ، لاسوله ، لاشخړه ، لامینه ، لایرغل او نور
۲ ــ حاصل مصدرسره لکه :
لاټينګار ، لاجوړښت ، لاځغاسته ، لاخوځښت ، لاخوراک ، لالګښت ، لالمسون ، لاوداني او نور
۳ ــ ستاینوم سره لکه :
لاپياوړئ ، لاتکړه ، لاډېر ، لاستړئ ، لاستومان ، لاغښتلئ ، لاګڼلئ ، لامنلئ ، لاناروغه او نور
۴ ــ مجرد وصف سره لکه :
لاانډيوالي ، لاتوروالئ ، لادرنښت ، لاډېرښت ، لا زړښت ، لالوړتیا ، لالویوالئ ، لامړښت ، لاورورګلوي ، لاوروري او نور
۵ ــ کړول ( قید ) سره لکه :
لاچټک ، لاژر ، لاورو او نور
لار : تړښتي ويي د مختاړي پتوګه لکه :
لارتوګه ، لارښود ، لارمشر ، لارنښه او نور
لار : د تړښتي ويي مرستاړي پتوګه :
اړخ لار ، اقتصادي لار ، اوښتون لار ، بندلار ، بېرونلار ، پت لار ، پرمخلار ، پریکونلار ، پلي لار ، تګلار ، تنګلار ، حل لار ، ځانلار ، ځوړلار ، څارلار ، څارنلار، څلور لارې ، څنګلار ، څولارې ، ختونلار ، دوه لار ، ژبلار ، ژغورلار ، ژغورنلار ، ساتنلار ، سمونلار ، سیاسي لار ، شیدولار( ګالاکسي ) ښویلار ، ښيلار ، کړنلار ، کوږلار ، کيڼلار ، ګټونلار ، ګډونلار ، ګړنګ لار ، ګڼ لارې ، ګوښه لار ، لویدلار ، لویلار ، لیک لار ، لید لار ، منځلار ، ننوتلار ، نرۍ لار ، وتونلار ، وریښمو لار ، وزلار ، وژنلار، ولس لار ، هېوادلار ، یونلار او نور
لارې : د تړښتي ويي ( توني ) مرستاړئ :
درې لارې ، دوه لارې ، څلورلارې ، ګڼ لارې او نور
لار ، لارئ : د ستاینوم مرستاړئ :
بېلار ( بېلا ې ) ، پت لارئ ، پریکونلارئ ، په لار ، ټګلارئ ، ځانلارئ ، څنګ لارئ ، رازلارئ ، ساتنلارئ ، سرلارئ ، سمونلارئ ، ښیلارئ ، کیڼلارئ ، ګوښلارئ ، منځلارئ (معتدل ) ، ورک لارئ ، ولس لارئ ، هملارئ ، هوډلارئ ، یولارئ او نور
لاري : د مجرد وصف مرستاړئ :
اړخ لاري ، بېرونلاري ، بېلاري ، پت لاري ، ټګلاري ، ځانلاري ، څنګ لاري ، رازلاري ، زړه لاري ، سرلاري ، ښيلاري ، کوږلاري ، کیڼلاري ، ګوښلاري ، منځلاري ( معتدل ) ، وتونلاري ، ویښلاري ، هوډلاري ، یولاري او نور
لاس : د تړښتي ويي د مختاړي پتوګه :
لاس اچونه ، لاس اېستنه ، لاس اخېستنه ، لاسبرئ ، لاس په لاس ، لاس په نومه ، لاس پرسرکېدنه ، لاس پورې کونه ، لاسپوڅئ ، لاس تړنه ، لاس ختنه ، لاسرسي ، لاسلیک ، لاسنېوئ ، لاس ورکونه ، لاسوهنه ، لاس یوکونه او نور
لاس ، لاسه ، لاسئ : د ( ستاینوم ) روستاړي په توګه :
ارت لاسئ ، بدلاسئ ، برلاسئ ، بېڅه لاسئ ، تشلاسئ ، تنګ لاسئ ، تورلاسئ ، ټګ لاسئ ، ټيت لاسئ ، جیګ لاسئ ، ځوان لاسئ ، خپللاسئ ، خوارلاسئ ، خوږلاسئ ، خیرلاسئ ، دروندلاسئ ، دوه لاسئ ، ډک لاسئ ، روغ لاسئ ، زورلاسئ ، سپک لاسئ ، سپېره لاسئ ، سترلاسئ ، سخت لاسئ ، شته لاسئ ، شرلاسئ ، غبرګ لاسئ ، غوڅ لاسئ ، غوړلاسئ ، کارلاسئ ، ګرانلاسئ ، لوړلاسئ ، لویلاسئ ، یولاسئ او نور
لاسي : د تړښتي ويي ( مجرد وصف ) مرستاړي پتوګه :
ارت لاسي ، برلاسي ، تشلاسي ، تنګلاسي ، تورلاسي ، ټګلاسي ، ځوان لاسي ، خوارلاسي ، خیرلاسي ، دوه لاسي ، ډک لاسي ، زورلاسي ، سخت لاسي ، شته لاسي ، شرلاسي ، غبرګ لاسي ، غوڅ لاسي ، کارلاسي ، لویلاسي ، یولاسي او نور
لال : د تړښتي ويي مرستاړئ :
لال جان ، لال ګل ، لال میر او نور
لاو : د حاصل مصدر روستاړئ :
له پخول څخه پخلاو له خرڅول څخه خرڅلاو
له رسول څخه رسلاو له غورځول څخه غورځلاو
له ګرځول څخه ګرځلاو او نور
لټه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بخت لټه ، پښت لټه ، جیب لټه ، ځان لټه ، خبرلټه ، خوله لټه ، رازلټه ، زړه لټه ، شتون لټه ، کارلټه ، منځ لټه ، موخ لټه ، نوم لټه ، وخت لټه ، وس لټه او نور
لړلئ : د تړښتي ويي ( ستاینوم ) روستاړئ :
اورلړلئ ، بد لړلئ ، تورلړلئ ، ځان لړلئ ( چې په هر شي کې ځان وراچوي یا د شړومبو مچ ) ، شرلړلئ ، غم لړلئ ، لړلئ ، ویرلړلئ ، وین لړلئ او نور
لګونه ، لګوئ ، لګئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اوبلګونه ، اورلګونه ، پل لګونه ، پېسي لګونه ، تورلګونه ، ځواک لګونه ، خوله لګونه ، زړه لګونه ، زورلګونه و سرلګونه ، سورلګونه ، غاښ لګونه ، لاس لګونه ، واک لګونه او نور
لګېدنه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اوبلګېدنه ، اورلګېدنه ، پل لګېدنه ، پېسي لګېدنه ، تورلګېدنه ، ځواک لګېدنه ، خوله لګېدنه ، زړه لګېدنه ، سرلګېدنه ، سورلګېدنه ، لاس لګېدنه ، واک لګېدنه او نور
لمن : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اورلمنه ، بدلمنه ، بریدلمنه ، پاک لمنه ، پت لمنه ، تاولمنه ، تورلمنه ، ځواک لمنه ، څړلمنه ، خپورلمنه ، زورلمنه ، ژب لمنه ، سپین لمنه ، غرلمنه ، کارلمنه ، ګواښ لمنه ، لمرلمنه ، لید لمنه ، واک لمنه ، وس لمنه ، هڅ لمنه ، هوډ لمنه او نور
لن : د ستاینوم روستاړئ :

اوبلن ، اورلن ، اوښلن ، ځوږلن ، خوږلن ، خوګلن ، زولن ، ژوبلن ، سیورلن ، شګلن او نور نهمه برخه له دغه ځایه ولولۍ


لنډ : د تړښتي ويي ( ستاینوم ) مرستاړي پتوګه :

لنډاک ، لنډغر ، لنډفکرئ او نور
لڼه : د نسبیت روستاړي پتوګه لکه :
له خور څخه خورلڼه له مور څخه مورلڼه
له ترور څخه ترورلڼه
لو : د تړښتي ويي مرستاړي پتوګه :
انسان لو ، اوربش لو، جوارلو ، غنم لو ، لونګ لو او نور
لوبه : د تړښتي ويي مختاړي په توګه :
لوبځای ، لوبڅار ، لوبډله ، لوبغاړئ ، لوبغالئ او نور
لوبه : د تړښتي ويي روستاړي په توګه :
اوبلوبه ، اورلوبه ، بخت لوبه ، بوخت لوبه ، پت لوبه ، پيل لوبه ، ټېل لوبه ، جنګ لوبه ، ځان لوبه ، ځواک لوبه ، خرلوبه ، خوسي لوبه ، ډل لوبه ، رازلوبه ، زرلوبه ، زورلوبه ، زیان لوبه ، ژب لوبه ، سرلوبه ، شرلوبه ، غم لوبه ، ګن لوبه ، منځ لوبه ، نوم لوبه ، واک لوبه ، وزلوبه ، ولس لوبه ، وینلوبه ، هسک لوبه ، یخلوبه او نور
لور ، لورئ : د تړښتي ويي روستاړي پتوګه :
اړخ لورئ ، برید لورئ ، بېلورئ ، پاملورئ ، تګلورئ ، جنګلورئ ، ځان لورئ ، ځوړلورئ ، څنګ لورئ ، روڼ لورئ ، ژب لورئ ، ژمن لورئ ، سم لورئ ، شا لورئ ، شتون لورئ ، شرلورئ ، شک لورئ ، ښيلورئ ، غورلورئ ، کارلورئ ، ګواښ لورئ ، کړنلورئ ، کيڼ لورئ ، لوید لورئ ، لید لورئ ، مخ لورئ ، منځلورئ ، ورک لورئ ، ولس لورئ ، ویش لورئ ، هسک لورئ ، هوډ لورئ ، یون لورئ او نور
لوړ : د تړښتي ويي مختاړي پتوګه :
لوړاوسئ ، لوړبختئ ، لوړپالئ ، لوړپامئ ، لوړپزئ ، لوړسترګئ ، لوړفکرئ ، لوړلاسئ ، لوړنومئ ، لوړواکئ ، لوړ ونئ ، لوړهوډئ او نور
لوړ ، لوړئ : د تړښتي ويي روستاړي پتوګه :
پت لوړئ ، بخت لوړئ ، ځان لوړئ ، زړه لوړئ ، سرلوړئ ، شان لوړئ ، قام لوړې ، لاس لوړئ ، نوم لوړئ ، هوډلوړئ او نور
لوړي : د تړښتي ويي مرستاړئ پتوګه :
پت لوړي ، بخت لوړي ، ځان لوړي ، زړه لوړي ، سرلوړي ، شان لوړي ، قام لوړي ، لاس لوړي ، نوم لوړي ، هوډ لوړي او نور
لوی : د تړښتي ويي ( ستاینوم ) مرستاړئ :
ــ لوی پښتئ ، لوی خويه ، لوی فکره ، لوی کورئ ، لویلاسئ ، لوی نومئ او نور
ــ لوی پښتي ، لوی خويي ، لوی فکري ، لوی کوري ، لویلاسي ، لوی نومي او نور
لوی : د تړښتي ويي ( توني ) مرستاړئ :
لوی ننګرهار ، لوی کندهار ، لویه پکتیا ، لوی افغانستان ، لویه پښتونخوا او نور
یادونه : لوی چې له ریښې یو ستاینوم دئ ، د یادشویو ځایونو سره په تړښته کې د ځای نوې نوم څرګندوي . لوی ننګرهار ( یانې ننګرهار ، لغمان ، کونړونه او نورستان ) او لوی کندهار یانې کندهار او ورڅېرمه سیمې يي او نور
له : د نسبت د روستاړي پتوګه لکه :
۱ ــ له نوم څخه د نوي نوم د روستاړي پتوګه :
له ټوخ څخه ټوخله له پای څخه پایله ( نتیجه )
له ګرد څخه ګردله
۲ ــ له ستاینوم څخه د نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له ګډ څخه ګډله ( یو ډول ډوډۍ ده ) او ګډوله ( د وښو دروشته )
له غونډ څخه غونډله ( جمله )
۳ ــ له کړنوم څخه د نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له ریږدېدل څخه ریږدله ( زلزله ) له څرېدل څخه څېرله ( وزګوړئ )
له اېشېدل څخه اېشله ( یو ډول ډوډۍ ده ) له پریښودل څخه پریښله ( اجازه )
لئ ، لۍ : د نسبت د روستاړي پتوګه لکه :
۱ ــ له نوم څخه د نوي نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له خټې څخه خټولئ له درب څخه دربلۍ
له روه څخه روهیلئ له ډب څخه ډبلۍ
۲ ــ له کړنوم څخه د نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له څېرېدل څخه څېرلئ ( وزګوړئ )
۳ ــ له ستاینوم څخه د نسبتي ستاینوم د روستاړئ پتوګه لکه :
له پوه څخه پوهیلئ له ګوښه څخه ګوښیلئ
له ویښ څخه ویښیلئ له هیښ څخه هیښیلئ
له روسته څخه روستلئ له ړومبي څخه ړومبلئ
له همزو څخه همزولئ
يادونه : زو د زیږېدو په مانا ده همزو ، یانې چې څوک په یو وخت سره زیږېدلي وي .
لید : د مختاړي په توګه :
لید اړخ ، لید بېلګه ، لید توګه ، لید څوکه ، لید خرڅي ، لید رسي ، لید سیمه ، لید ګوټ ، لیدلار ، لید لمنه ، لید لورئ ، لید موخه ، لید واټن او نور
لید : د روستاړي په توګه :
اوچت لید ، اړخ لید ، بېخ لید ، تنګ لیدئ ، چاپېر لید ، ځان لید ، ځغلند لید ، ځیرلید ، خوا لید ، خوارلید ، روالید ، زړه لید ، ژورلید ، ژور لیدئ ، سترګ لید ، سر لید ، شالید ، غورلید ، لارلید ، لرلید ، لنډ لید ، لوړ لید ، وړاند لید ، ویاړ لید او نور
لیدئ : د نسبتي ستاینوم مرستاړئ :
اوچت لیدئ ، اړخ لیدئ ، بیخ لیدئ ، تنګ لیدئ ، توله لیدئ ( پله بین ) ، چاپېرلیدئ ، ځان لېدئ ( ځان وینئ ) ، ځغلن لیدئ ، ځیرلیدئ ، خوالیدئ ، ژورلیدئ ، لنډلیدې ، نړۍ لېدئ ، وخت لېدئ ( اپورتونېست ) ، وړاندلیدې او نور
لیک : دتړښتي ويي مرستاړئ :
اخځ لیک ، ارلیک ، اړلیک ( کاپي ) ، ازل لیک ، استازلیک ، انځورلیک ( جدول ) ، اوملیک (طرحه ) ، اندلیک ، بارلیک ، باورلیک ، برخه لیک ، بریدلیک ، بریښ لیک ، بریښنالیک ، بریښنیک ، برئ لیک ، بلنلیک ، پریکړه لیک ، پوښتنلیک ، پوکړه لیک ، پېښلیک ، تندې لیک ( تقدیر ) ، تړلیک ، تړون لیک ، خبرلیک ، خوب لیک ، ډبرلیک ، ژوندلیک ، ستاینلیک ، سرلیک ، شالیک ، غندنلیک ، غوښتنلیک ، کارلیک ، کړنلیک ، ګواښ لیک ، لاسلیک ، لړلیک ، مخلیک ، مننلیک ، نوم لیک ، ویاړلیک ، ویرلیک ، هوډلیک ، هوکړه لیک ، یادلیک او نور
په م توري پيل ځينې مختاړي ـ روستاړي او تړښتي وییونه :
م ، مه : د رتبوي عدد روستاړئ :
دویم ، دریم ، څلورم ، پنځم ، شپږم ، اوم ، اتم ، نهم ، لسم او نور
ماتئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اودس ماتئ ، بخت ماتئ ، بحث ماتئ ، بریدماتئ ، پت ماتئ ، ځواک ماتئ ، خپل ماتئ ، خوله ماتئ ، خوښ ماتئ ، ډ لماتئ ، رازماتئ ، روژه ماتئ ، زورماتئ ، زړه ماتئ ، ژبماتئ ، سرماتئ ، غاښ ماتئ ، کارماتئ ، لاس ماتئ ، مټ ماتئ ، مخماتئ ، ملاماتئ ، نرخ ماتئ ، نوم ماتئ ، ننګ ماتئ ، واک ماتئ ، وس ماتئ ، ولس ماتئ ، هډماتئ ، هوډماتئ ، یاد ماتئ او نور
ماتي : د مجرد وصف روستاړئ :
برید ماتي ، پت ماتي ، ځواک ماتي ، ډلماتي ، رازماتي ، روژه ماتي ، زورماتي ، زړه ماتي ، ژبماتي ، سرماتي ، کارماتي ، مخماتي ، نرخماتي ، نوم ماتي ، ننګ ماتي ، واک ماتي ، وس ماتي ، ولس ماتي ، هوډماتي او نور
مار : د ستاینوم روستاړئ :
ټوپک مار ، ټوکمار ، ټګمار ، جرګه مار ، جګړه مار ، داړه مار ، دبړه مار ، دوکه مار ، ډانګه مار ، ډوډي مار ، سوکمار ، ښکنځل مار ، شکنجه مار ، شوکمار ، کوتک مار ، ګوندي مار ، لوټمار ، لانجه مار ، لنډ مار ، مړمار او نور
مارئ : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
بړوڅ مارئ ، ټوپکمارئ ، ټوکمارئ ، ټګمارئ ، جرګه مارئ ، جګړه مارئ ، چل مارئ ، چوپ مارئ ، دبړه مارئ ، دوکه مارئ ، ډوډي مارئ ، زورمارئ ، ژبمارئ ، سپکمارئ ، سخت مارئ ، ښکنځل مارئ ، شوکمارئ ، غوڅ مارئ ، کوتک مارئ ، لانجه مارئ ، لنډ مارئ ، مړمارئ ، وسمارئ ، او نور
ماري : د مجرد وصف روستاړئ :
ټګماري ، څنګماري ، داړه ماري ، دبړه ماري ، دوکه ماري ، ډانګماري ، ډوډوي ماري ، شوکماري ، کوتکماري ، لنډ ماري ، مړماري او نور
ماڼۍ : د تړښتي ويي ( توني ) مرستاړئ :
پاچايي ماڼۍ ، جنګي ماڼۍ ، د خلکو ماڼۍ ، ستوري ماڼۍ ، سراج ماڼۍ ، سپينه ماڼۍ ، شاهي ماڼۍ ، شاهي باغ ماڼۍ ، ولسي ماڼۍ ، واتیکان ماڼۍ او نور
مخ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
مخبنا ، مختړئ ، مختګ ، مختور ( مختورئ ) ، مختوري ، مختیال ، مختیالئ ، مختیانئ ، مخ ځوړئ ، مخ ډاډ ، مخروڼئ ، مخسپيناوئ ، مخسورئ مخکتنه ، مخ ګڼه ، مخلوړئ ، مخماتئ ، مخنېوئ ، مخور ، مخ هوډ ، مخینه او نور
مخئ : د نسبتي ستاینوم مرستاړئ :
اړمخئ ، اورمخئ ، بدمخئ ، برید مخئ ، بې مخه ، پت مخئ ، پټ مخئ ، پيمخئ ، تورمخئ ، جنګ مخئ ، چل مخئ ، ځوان مخئ ، څنګ مخئ ، څومخئ ، خوښ مخئ ، درون مخئ ، دوه مخئ ، رازمخئ ، روڼ مخئ ، زیږمخئ ، سپک مخئ ، سخت مخئ ، سپین مخئ ، سورمخئ ، شرمخئ ، ګل مخئ ، وړمخئ ، ویاړمخئ ، هوډ مخئ ، یو مخئ او نور
مخي : د مجرد وصف مرستاړئ :
اړمخي ، بدمخي ، بې مخي ، پت مخي ، پیمخي ، تورمخي ، څومخي ، دروندمخي ، دوه مخي ، روڼ مخي ، سپکمخي ، سورمخي ، شرمخي ، ولس مخي ، یومخي او نور
مرغ : د ستاینوم روستاړئ :
بدمرغ ، نیکمرغ او نور
مرغي : د مجرد وصف روستاړئ :
بدمرغي ، نیکمرغي او نور
مست : د ستاینوم مرستاړئ :
بد مست ، پول مست ، تن مست ، ځواک مست ، څله مست ، خرمست ، خیال مست ، خېل مست ، زرمست ، زورمست ، سرمست ، شرمست ، ښکلامست ، غم مست ، ګل مست ، مینه مست ، نېشه مست او نور
مستي : د مجرد وصف مرستاړئ :
بدمستي ، پول مستي ، تن مستي ، ځواک مستي ، څله مستي ، خرمستي ، خیال مستي ، زرمستي ، زورمستي ، شرمستي ، غم مستي او نور
مشر : د ستاینوم مرستاړئ :
بانډمشر ، بانډه مشر ، بلوک مشر ، ټوليمشر ، جوپه مشر ، دلګئ مشر ، ډلمشر ، زون مشر ، سرمشر ، سیمه مشر ، ښارمشر ، غلومشر ، کلي مشر ، کوڅه مشر ، کورمشر ، لارمشر ، ولسمشر ، هېوادمشر او نور
مشري : د مجرد وصف روستاړئ :
بانډمشري ، بلوک مشري ، جوپه مشري ، دلګئ مشري ، ډلمشري ، زون مشري ، سرمشري ، ښارمشري ، غلومشري ، کلي مشري ، کوڅه مشري ، کورمشري ، لارمشري ، ولسمشري ، هېوادمشري او نور
مغزئ : د تړښتي ويي ( ستاینوم ) مرستاړئ :
بدمغزئ ، تودمغزئ ، سوړمغزئ ، لوړمغزئ ، وچ مغزئ ، ویښ مغزئ او نور
مل : د ستاینوم روستاړئ :
اورمل ، بختمل ، بریدمل ، بشرمل ، پټمل ، ځواکمل ، ځوانمل ، ځيرمل ، حقمل ، خوارمل ، خوښمل ، ډاډ مل ، رازمل ، زیارمل ، سختمل ، سوله مل ، کارمل ، کليمل ، ګیله مل ، لوستمل ، مل ، نړۍ مل ، واکمل ، وسمل ، ولسمل ، ویاړمل ، ويښمل ، هوډ مل ، هوښمل ، یادمل او نور
من : د ستاینوم روستاړئ :
ارزښتمن ، اړمن ، اغیزمن ، برخمن ، بریدمن ، پتمن ، ځانمن ، خوښمن ، ځواکمن ، ځیرمن ، خوږمن ، دردمن ، ډاډمن ، زورمن ، زیانمن ، ستونځمن ، شتمن ، شکمن ، شوکمن ، ښاڅمن ، ښادمن ، کارمن ، ګیله من ، نیاومن ، واکمن ، وړمن ، وسمن ، ویاړمن ، هوډمن ، هوښمن ، هيښمن ، هیله من او نور
منځ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
منځپال ، منځپالنه ، منځپانګه ، منځ تشئ ، منځتوب ، منځتابه ، منځ ځواکئ ، منځ څارئ ، منځ دریځه ، منځ زړئ ( منځړئ ) ، منځ شتیا ، منځغاړئ ، منځغالئ ، منځ غړپئ ، منځګړئ ، منځګړتابه ، منځګړتوب ، منځګلوي ، منځګنئ ، منځګوټئ ، منځګونئ ، منځلارئ ، منځلوبه ، منځلورئ ، منځ لید ، منځوال ، منځوالي ، منځوان ، منځولي ، منځوله ، منځومئ ، منځوئ ، منځیال ، منځیالئ ، منځیانئ او نور
مني : د مجرد وصف مرستاړئ :
اړمني ، اغیزمني ، ځانمني ( خودخواهي ) ، ځواکمني ، خوښمني ، شتمني ، شکمني ، شوکمني ، ښاڅمني ، واکمني ، ویاړمني او نور
موخه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بنسټیزه موخه ، تړون موخه ، تګ موخه ، جنګ موخه ، سفرموخه ، رازموخه ، کړنموخه ، وړاندموخه او نور
مه : د نسبت مرستاړي پتوګه لکه :
له : بوغ ، پړې ، څېرې ، داغ ، ډم ، ګوتې او نور
څخه : بوغمه ، پیاړمه ، څېرمه ، داغمه ، ډمامه ، ګوتمه او نور
مهال : د تړښتي ويي ( مهال ) روستاړئ :
اوږمهال ، اوسمهال ، پټمهال ، پرمخمهال ، پرونمهال ، پيلمهال ، ترشامهال ، تېرمهال ، چوپمهال ، ځنډمهال ، ځواکمهال ، څاښتمهال ، خوښمهال ، دامهال ، روستمهال ، زومهال ، زوړمهال ، ژرمهال ، ژوندمهال ، سختمهال ، سممهال ، شپه مهال ، کارمهال ، کوچمهال ، ګرانمهال ، لنډمهال ، مخمهال ، منځمهال ، ننمهال ، وړانډمهال ، واکمهال ، ورځمهال ، وړمهال ، هرمهال ، هممهال ، هیڅمهال ، یادمهال ، مهالویش ( تقسیم اوقات ) او نور
مېچن : د الې نوم مرستاړئ :
د دانومېچن او نور
میر : د مختاړي پتوګه :
میرخان ، میرګل ، میرلال ، میرویس او نور
میر : د نوم روستاړي :
اولمیر ، خان میر ، ښادمیر ، ګل میر ، لال میر ، واک میر او نور
مېشت ، مېشتئ : د تون روستاړئ :
برمېشت ، بهرمېشت ، بېدیامېشت ، پښتون مېشت ، خوارمېشت ، ډاګ مېشت ، شتمن مېشت ، ښارمېشت ، غرمېشت ، کلي مېشت ، ګڼ مېشت ، لرمېشت او نور
مېشتي : د تون روستاړئ :
بهرمېشتي ، بېدیامېشتي ، خوارمېشتي ، ښارمېشتي ، ګڼ مېشتي او نور
مېنه : د تون روستاړئ :
احمدشابابا مېنه ، ایوب خان مېنه ، پروان مېنه ، پلازمېنه ، جمال مېنه ، خوشال مېنه ، رحمان مېنه ، سیدنورمحمدشا مېنه ، شېرشامېنه ، ښارمېنه ( ناحیه ) ، ظاهرشامېنه ، عینومېنه ، میرویس مېنه ، نادرشامېنه ، وزیراکبرخان مېنه ، هسکه مېنه ( د یوې ولسوالۍ نوم دئ ) او نور
مینه : د نوم روستاړئ :
بخت مینه ، رازمینه ، زرمينه ، ښادمینه ، ګل مینه ، وړمینه ، واکمینه ، وس مینه ، ولسمینه ، ویاړمینه ، یادمینه او نور
په ن توري پيل ځینې مختاړي ـ روستاړي او تړښتي وییونه :
ن : د ستاینوم روستاړئ :
اړخن ، اغزن ، اغوستن ، پمن ، چخن ، ځنډن ، څنډن ، خچن ، داړن ، ژاولن ، سپږن ، غاښن ، غرن ، غوښن ، کړکېچن ، ګږلېچن ، لمرن ، لېړن ، هډن او نور
نا : د نفې مختاړئ :
نااشنا ، نابللئ ، ناپایه ، ناپېيلئ ، ناچاره ، ناخواله ، ناخوښه ، نادوده ، ناړام ، نا سړیتوب ، ناسم ، ناښاد ، ناغوره ، ناغوښتئ ، ناکاره ، ناګرم ، ناګڼلئ ، نالاس خوړلئ ( د بېلګې پتوګه : د طبیعي زیرمو له مخې افغانستان یو نالاسخوړلې هېواد دئ ) ، نامنلئ ، ناوړه او نور
نا : د حاصل مصدر روستاړئ :
له ویل څخه وینا له برېښېدل څخه برېښنا
له غرېدل څخه غرنا له ډرېدل څخه ډرنا
ناسته : د تړښتي ويي مرستاړئ :
تل ناسته ( بیخ ناسته ) ، تخت ناسته ، ځای ناسته ، غم ناسته ، کارناسته ، کورناسته ، لوست ناسته ، نس ناسته ( اسهال ) ، یادناسته او نور
ناک : د ستاینوم روستاړئ :
ارزښتناک ، اغیزناک ، بویناک ، تلوسناک ، خوند ناک ، دردناک ، زبېښناک ، زغمناک ، زهرناک ، سوزناک ، ښویناک ، غمناک ، کینه ناک ، مینه ناک ، وږم ناک ، وسناک ، ویاړناک ، ویرناک ، هېرناک او نور
نجئ : د ستاینوم روستاړئ لکه :
خوارنجئ ، مړغونجئ او نور
ند ، نده : د نسبت او فعليت روستاړئ :
ارزنده ، اغیزنده ، بریښنده ، بسنده ، پارنده ، پریکنده ، پوونده ، ترنده ، توږنده ، توغنده ، ټکنده ، ټوخنده ، ځپنده ، ځغلنده ، ځلنده ، ځوړنده ، څېرنده ، خوځنده ، خورنده ، خوړند ، خوښنده ، رپنده ، رژنده ، رغړنده ، رغنده ، ړچنده ، زیږند ، ژرنده ، ژړنده ، سوځند ، ښکارنده ( پدېده ) ، ښورنده ، ښوینده ، غپنده ، غرنده ، غوڅنده ، کارنده ، کرنده ، ګرځنده ، ګړبنده ، ګړنده ، لغنده ، لوړنده ، ورنده ، وغنده ، ویاړنده ، ویښنده ، وینده ، هیښنده ، یوونده او نور
نده : د ځینې جمعې ستاینومو روستاړئ :
مفرد ستاینوم : ړوند ، لوند او نور
جمع ستاینوم : ړانده ، لانده او نور
ندو : د تړښتي ويي ( حاصل مصدر ) روستاړئ :
بغندو ، پارندو ، رژندو ، ژړندو ، سوځندو ، ښورندو ، ښویندو ، قارندو ، ګړبندو ، وغندو ، ویرندو ، ویندو ، هیښندو او نور
ندوی : د حاصل مصدر روستاړئ :
اړندوی ، اورندوی ، بارندوی ، بریښندوی ، بسندوی ، بلندوی ، بهندوی ، بېلندوی ، پاڅندوی ، پارندوی ، پالندوی ، پریکندوی ، پوهندوی ، پيلندوی ، چغندوی ، څارندوی ، څرګندوی ، څېړندوی ، ځپندوی ، ځړندوی ، ځغلندوی ، ځلندوی ، خوځندوی ، رپندوی ، رژندوی ، رغندوی ، ریښتندوی ، زیږندوی ، سړندوی ، سموندوی ، ښکارندوی ، ښووندوی ، کارندوی ، کړندوی ، ګرځندوی ، ګړندوی ، لټندوی ، لوستندوی ، لېږندوی ، منندوی ، مېړندوی ، ورندوی ، وسندوی ، وغندوی ، ولسندوی ، ویاړندوی ، ویستندوی ( کاشف ) ، ویښندوی ، ویندوی ، هیښندوی ، یووندوی او نور

ندئ : د تړښتي ويي ( حاصل مصدر ) مرستاړئ :
اورندئ ، بغندئ ، بهندئ ، بېړندئ ، پاشندئ ، توغندئ ، چغندئ ، ځپندئ ، ځغلندئ ، ځوړندئ ، خوځندئ ، رپندئ ، رژندئ ، ژوندئ ، ښویندئ ، ګرځندئ ، ګړندئ ، هېښندئ ، ورندئ ، وغندئ ، ویشتندئ ، ویښندئ ، ویندئ ، هیښندئ ، یووندئ او نور
نک : د ستاینوم روستاړئ :
۱ ــ له نوم څخه لکه :
له ژړا څخه ژړانک له ښځې څخه ښځينک
له ویر څخه ویرنک
۲ ــ له ستاینوم څخه لکه :
له چاود څخه چاودینک له بیړې څخه بیړنک
۳ ــ له کړنوم څخه لکه :
له ګورېدل څخه ګورنک
نګ : د حاصل مصدر مرستاړئ :
اړنګ ، اوسیدنګ ، بېلنګ ، تړنګ ، ځړنګ ، ځېرنګ ، څېړنګ ، خوځنګ ، خوړنګ ، ژوونګ ، سپړنګ ، سونګ ، شړیدنګ ، ښویدنګ ، غورځنګ ، کاریدنګ ، کښنګ ، لړنګ ، مړنګ ، نړنګ ، وړنګ ، وهنګ ، وینګ ( تلفظ ) ، یونګ او نور
نګړئ : د تصغیر روستاړئ :
له : بچو ، پيشو ، خوار او نور
څخه : بچونګړئ ، پيشونګړئ ، خوارنګړئ او نور
نه : د نه کولو د روستاړي په توګه :
ــ نه اېلېدونکئ ، نه بښونکئ ، نه پوخلاکېدونکئ ، نه خوړونکئ ، نه شرمېدونکئ ، نه منونکئ ، نه ویشتونکئ او نور
ــ نه شتون ، نه ګډون ، نهیلئ او نور
نه : د حاصل مصدر د روستاړئ پتوګه :
بېلونه ، بوختونه ، پرځونه ، پسخونه ، پلټنه ، پوهونه ، پيلونه ، تړنه ، تلنه ، تېروتنه ، توغونه ، ټولونه ، جوړونه ، ځورونه ، څېړنه ، خپرونه ، ختنه ، دریدنه ، رغونه ، ساتنه ، ښورونه ، ښوونه ، غورځونه ، کارونه ، کړونه ، ګواښنه ، لټونه ، لورونه ، مننه ( تشکر ) ، نمانځنه ، ننګونه ، وتنه ، ویښونه او نور
نۍ : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
ا ــ له توني ( مکاني ) نوم څخه :
باندینۍ ، برنۍ ، پاسنۍ ، کوزنۍ ، لاندینۍ ، لرنۍ او نور
۲ ــ د مهال ( زمان ) له نوم څخه :
اوسنۍ ، پخوا نۍ ، پرونۍ ، تېرنۍ ، څاښتنۍ ، سږنۍ ، سهارنۍ ، شپنۍ ، غرمنۍ ، کالنۍ ، میاشتنۍ ، ورځنۍ ، وړمنۍ او نور
۳ ــ له نورو نومو څخه :
اورنۍ ، پلارنۍ ( پلرنۍ ) ، تورنۍ ، خورنۍ ، رنګنۍ ، غرڅنۍ ، غرنۍ ، غوسنۍ ، کورنۍ ، لمرنۍ ، مورنۍ ، مېړنۍ ، واره نۍ ، واورنۍ ، ویاړنۍ ، هوډنۍ ، یادنۍ او نور
۴ ــ د لوښي د نوم د مرستاړي پتوګه :
ایرنۍ ، چټلنۍ ، خوږنۍ ، سیګریټنۍ ، کاغذنۍ ، میوه نۍ او نور
۵ ــ له ستاینوم څخه :
بېټنۍ ، ترخنۍ ، تروه نۍ ، توره نۍ ، ټيټنۍ ، ځانتنۍ ، ځورنۍ ، خړنۍ ، ژیړنۍ ، سړنۍ ، غلنۍ ، لوړنۍ ، هسکنۍ او نور
۶ ــ له مصدر څخه :
بوختنۍ ، بېلنۍ ، پيلنۍ ، څېړنۍ ، خپرنۍ ، رپنۍ ، رژنۍ ، رغنۍ ، ژړنۍ ، ګړنۍ ، ویینۍ او نور
۷ ــ له کړول ( قید ) څخه :
بېړنۍ ، سوکنۍ او نور
نئ : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اورنئ ، برنئ ، بېټنئ ، بېړنئ ، پاسنئ ، پرونئ ، تېرنئ ، ځورنئ ، ځېرنئ ، رغنئ ، رنګنئ ، زمرنئ ، ژبنئ ، سږنئ ، غرنئ ، کالنئ ، کارنئ ، لارنئ ، لمرنئ ، میاشتنئ ، مېړنئ ، واره نئ ، ورځنئ ، وړنئ ، ویاړنئ ، هوډنئ او نور
یادونه :
نۍ او نئ دواړه د نسبتي ستاینوم مرستاړي دي چې نۍ د ښځینه او نئ د نرینه لپاره راځي .
نئ : د الې نوم روستاړئ لکه :
شرنګنئ ( شرنګانئ ) ، ټنګنئ او نور
نیسئ : د الې نوم مرستاړئ :
اورنیسئ ، دیګ نیسئ ، سلات نیسئ ، نوک نیسئ ، نیسئ ، یخ نیسئ او نور
نیکه : د ویاړنې مرستاړئ :
بیټ نیکه ، میرویس نیکه او نور
نیم : د ستاینوم مختاړئ :
نیم برخئ ، نیمځالئ ( مستعمل ) ، نیمچه ، نیم ځانئ ، نیمه خوا ، نیم خولئ ، نیم زړئ ، نیم ژبئ ، نیم ژوبله ، نیم سترګئ ، نیم سیرئ ( د سردرد يوه بڼه ده ) ، نیم شلئ ، نیمکاره ، نیمکښه ، نیمکوره ، نیمګړئ ، نیم مېشتئ ، نیمکۍ ( ټپه ، سندره ) ، نیم هوډئ او نور
نیو : په بېلو بېلو حالتونو کې د جمعې روستاړئ :
برنیو ، بېړنیو ، پاسنیو ، ژبنیو ، سږنیو ، غرنیو ، کالنیو ، لمرنیو ، میاشتنیو ، واورنیو ، ورځنیو ، ویاړنیو ، هوډنیو او نور
نېولئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اجل نېولئ ، بادنېولئ ، بخت نېولئ ، پام نېولئ ( متوجه ) ، پښه نېولئ ، ځان نېولئ ( ګوښه ګیر ) ، څنګ نېولئ ، خوله نېولئ ، زړه نېولئ ( زړه نا زړه ) ، ژبنېولئ ، سانېولئ ، سورنېولئ ( ساز ) ، سترګ نېولئ ( متوجه ) ، ښېنېولئ ، کټ نېولئ ( ناروغ ) ، کورنېولئ ( کرايي والا ) ، وسنېولئ ( بېوسه ) ، وخت نېولئ ، هوډ نېولئ او نور
نېوئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بهیرنېوئ ، بیانېوئ ، بېخ نېوئ ، بېرته نېوئ ، پام نېوئ ، پایلنېوئ ، پل نېوئ ، تل نېوئ ( تل د بېخ په مانا ) ، ټينګ نېوئ ، ځان نېوئ ، خوله نېوئ ، زورنېوئ ، ژبنېوئ ، سانېوئ ، سترګ نېوئ ، سرنېوئ ، سستنېوئ ، سورنېوئ ( لکه د ساز ) ، شانېوئ ، غږنېوئ ( د غږنېولو اله ده ) ، غشنېوئ ، غمنېوئ ، غوږنېوئ ، ګواښ نېوئ ، ګوتنېوئ ، لارنېوئ ، لاس نېوئ ، مټ نېوئ ، مخنېوئ ، نښه نېوئ ، وارنېوئ ، واک نېوئ ، وسنېوئ ، هوډنېوئ ، او نور
په ڼ توري پيل ځينې مختاړي ــ روستاړي او تړښتي وییونه :
ڼې : د ښځينه جمعې روستاړئ :
مفرد : لور ، یور او نور
جمع : لوڼې ، یوڼې او نور
ڼۍ :
۱ ـ د تون روستاړئ :
اوبڼۍ ( ابدان ) ، د بڼۍ ، څوکڼۍ ، کوزڼۍ ، متیازڼۍ او نور
۲ ــ د نسبیت روستاړئ :
له پوکوول څخه پوکڼۍ له توکول څخه توکڼۍ ( توکاڼه )
له تړل څخه تڼۍ له شوکول څخه شوکڼۍ
په و توري پيل ځينې مختاړي ـ روستاړي او تړښتي وییونه :
لنډ ( و ) :
د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
له : باټه ( باټې ) ، بریت ، پرړه ، چرت ، چړ ، چوڼ ، خېټه ، څار ، رټه ، شین ، غرت ، غوږ ، کړاو ، کړت ، کړکېچ ، لاپه او نور
څخه : باټو ، بریتو ، پرړو ، چرتو ، چړو ، چوڼو ، څارو ، خېټو ، رټو ، شینو ، غرتو ، غوږو ، کړاوو ، کړتو ، کړکېچو ، لاپو او نور
اوږد ( و ) :
د نوم ( نستبي ستاینوم ) روستاړئ :
له پښت څخه پښتو له پاړس څخه پاړسو
له دېګان څخه دېګانو
و : په بېلو بېلو حالاتو کې د ځينو نرینه اوښځینه نومو او ستاینومو د جمعې روستاړئ :
۱ ـ بېلګه : لکه په اغزو ، ستورو ، لوښو ، لرګو او نور
۲ـ بېلګه : لکه په پلیو ، پرونیو ، نویو او نور
۳ ـ بېلګه : لکه په اوږدو ، اومو ، سرو ، شنو ، غلو ، ملو ، مړو او نور
۴ـ بېلګه : لکه په پښتنو ، شپنو ، ړندو ، راڼو ، تراخو ، تراوو او نور
۵ ـ بېلګه : لکه په تسلیو ، دوستیو ، مستیو او نور
۶ـ بېلګه : لکه په پاڼو ، جرګو ، خټو ، خلو ، ګټو ، مڼو او نور
۷ـ بېلګه : لکه په څنګلو ، غېږو ، لارو ، لمنو او نور
۸ـ بېلګه :
الېپ : لکه په اوومو ، پخو ، سرو ، شنو او نور
ب : لکه په ځان پېژندو ، کارپېژندو ، لارپېژندو ، ناپېژندو او نور
۹ـ بېلګه : لکه په تریندو ، خویندو ، میندو ، نږیندو او نور
۱۰ـ بېلګه : لکه په لوڼو ، یوڼو ، نجونو ، تندارو ، ورندارو او نور
واټ : د تون ( مکان ) مرستاړئ :
اسمایی واټ ، انصاري واټ ، پښتونستان واټ ، دارا لامان واټ ، سالنډواټ ( سالنګ واټ ) مېوندواټ ، نادرپښتون واټ ، هوایی ډګرواټ او نور
وار :
۱ ــ وار : د ستاینوم روستاړئ لکه:
امیدوار ، تلوار او نور
۲ ــ وار ، وارې : د ځلې په مانا :
بل وارې ، تل وارې ، تېروارې ، څووارې ، خروارې ، سړي وارې ، نروارې ، هروارې ، یو وارې او نور
۳ ــ واره ، وارې : د غوندې په مانا :
اوروارې ، پریواره ، پيل وارې ، ځان وارې ، ځوان وارې ، خپل وارې ، خروارې ، زروارې ، غروارې ، ګل وارې ، لمروارې او نور
واړه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
برواړه ، ټولواړه ، څلورواړه ، څوواړه ، خپلواړه ، دواړه ، دريواړه ، سره واړه ، ګڼواړه ، لرواړه ، منځواړه او نور
واز ، وازئ : د ستاینوم مرستاړئ :
بختوازئ ، پیوازئ ، خوله وازئ ، خیال وازئ ، دریځ وازئ ، رازوازئ ، سروازئ ، زړه وازئ ، ستونځوازئ ، سوچ وازئ ، غموازئ ، غوټوازئ ، کونه وازئ ، لاروازئ ، لیدوازئ ، مخوازئ ، منځوازئ او نور
وازي : د مجرد وصف مرستاړئ :
پښې وازي ، پيوازي ، خوله وازي ، دریځ وازي ، زړه وازي ، ستونځوازي ، سروازي ، سوچ وازي ، غموازي ، غوټوازي ، کونه وازي ، لیدوازي ، مخوازي او نور
واک : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بلواک ، بېواک ، پژواک ، تلواک ، ټولواک ، چارواک ، چورواک ، ځانواک ، ځپلواک ، ځمکواک ، ځواک ، خپلواک ، زرواک ، زورواک ، ژواک ، کارواک ، کاواک ، کورواک ، نیم واک ، واک ، وګړواک ، ولسواک او نور
واکي : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بلواکي ، بېواکي ، تلواکي ، ټولواکي ، چورواکي ، ځپلواکي ، ځانواکي ، ځمکواکي ، خپلواکي ، زبرواکي ، زرواکي ، زورواکي ، ښځواکي ، کورواکي ، نرینه واکي ( نرواکي ) ، نیمواکي ، وګړواکي ، ولسواکي او نور
وال : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اړوال ، اغیزوال ، انډیوال ، بریدوال ، برموال ، پاسوال ، پتوال ، پکتیاوال ، پنځوال ، تړوال ، ځنډوال ، څاروال ، درګیوال ، دروال ، دریځوال ، رازوال ، راغوال ، زیږوال ، ژبوال ، ژغوروال ، ژمنوال ، سروال ، ښکېلوال ، غروال ، کوروال ، ګردیوال ، لروال ، میوند وال ، وطنوال ، ولسوال ، هټۍ وال ، هڅوال ، هډوال ، هوډوال ، هېوادوال ، یادوال ، یووال او نور
والا : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اوروالا ، بڼ والا ، پنډوالا ، پوروالا ، جوپه والا ، خروالا ، سابه والا ، کوروالا ، مېوې والا ، هټۍ والا او نور
واله : د مجرد وصف روستاړئ :
بنګړیواله ، بېړنواله ، پانګواله ، پرګنیزواله ، پښتونواله ، ترهواله ، توکیزواله ، ټبرواله ، ټولنواله ، دودیزواله ، ریښتینواله ، سازښتواله ، سیمه واله ، سمونواله ، شتواله ، ښېګڼواله ، ښېواله ، کیڼواله ، لښکرواله ، وګړواله او نور
والئ : د مجرد وصف روستاړئ :
ارتوالئ ، اړینوالئ ، اوموالئ ، پاکوالئ ، پښتونوالئ ، توروالئ ، ټينګوالئ ، جګوالئ ، چاغوالئ ، ځنډوالئ ، دروندوالئ ، روغوالئ ، روڼوالئ ، ریښتینوالئ ، زوړوالئ ، زغموالئ ، زیږوالئ ، سپینوالئ ، ستغوالئ ، سختوالئ ، سمونوالئ ، سیالوالئ ، کوچنېوالئ ، کوروالئ ، لویوالئ ، ویښوالئ ، هیښوالئ ، یووالئ او نور
والي :
۱ ــ د مجرد وصف د روستاړي پتوګه لکه :
انډیوالي ، بریدوالي ، بنګړیوالي ، بېړۍ والي ، پانګوالي ، ځمکوالي ، کډوالي ، ستایوالي ، ښکروالي ، کوټوالي ، لیکوالي ، ماڼووالي ، منځوالي ، نیاووالي او نور
۲ ــ د تون د مرستاړي پتوګه لکه :
څارنوالي ، ښاروالي ، ولسوالي او نور
والۍ : د الې نوم :
غوږوالۍ او نور
وان : د نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له : خپل ، پوزي ، ګروي او نور
څخه : خپلوان ، پيزوان ، ګریوان او نور
وان : د ستاینوم د روستاړي پتوګه لکه :
باغوان ، ټاپووان ، جاله وان ، ځنګلوان ، څاروان ، سروان ، ښکاروان ، کاروان ، ګاډيوان ، لاروان ، ملوان ، موټروان او نور
واني : د مجرد وصف د روستاړي پتوګه لکه :
باغواني ، پاده واني ، جاله واني ، ځنګلواني ، څارواني ، سرواني ، کارواني ، ګاډيواني ، لارواني ، ملواني ، موټرواني او نور
وب : د حاصل مصدر مرستاړئ :
پړسوب ، تړوب ، چڼوب ، ځړوب ، ځلوب ( سراب ) ، څڅوب ، څوب ، خړوب ، ریښتوب ، سروب ( خوناب ) ، غړوب ، غښتوب ، غوړوب ، ګړوب ، لوړوب ، وچوب ، ویښوب ، ویلوب ( د اتشفشان لاوا ) ، هڅوب ( کلتور ) ، هیښوب او نور
وبئ : د حاصل مصدر مرستاړئ :
ځړوبئ ( ابشار ) ، څڅوبئ ، سروبئ ( د ولسوالۍ نوم دئ ) ، غوړوبئ ، کونوبئ ( لکه د ښوروا ) ګړوبئ ، وچوبئ ( وچکالي ) او نور
وتئ ، وتلئ : د ستاینوم مرستاړئ :

ازمون وتلئ ( با تجربه ) ، اغیزوتلئ ( بې اغیزې ) ، بخت وتلئ ، بېخ وتلئ ، پام وتلئ ( بې توجه ) ، خوله وتلئ ( د خولې یو ډول ناروغي ده ) ، خیروتلئ ، زړه وتلئ ( بې جرت ) ، سترګ وتلئ ، سروتلئ ، ښې وتلئ ( چې په کار نه راځي ) ، کاروتلئ ( بې کار ) ، لاروتئ ( بې لارې ) ، لاس وتلئ ( چې په لاس نه راځي ) ، ملاوتلئ ( کړوپ او بيټ ) ، نوموتئ ( مشهور ) ، وس وتلئ ( له امکانه لېري ) او نور لسمه برخه له دغه ځایه ولولۍ



وتئ : دتړښتي ويي مرستاړئ (چې خج پر ت توري وي ) :

لاروتئ ( د نجات لار ) ، نوم وتئ ( د ناروغۍ نوم دئ ) او نور
وټه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
له : پېغله ، چل ، سکور او نور
څخه : پېغلوټه ، چلوټه ، سکروټه او نور
وټئ : د تصغیر روستاړئ :
پېغلوټئ ، چلوټئ ( توطیه ) ، ځلموټئ ، زړوټئ ، کوشنوټئ ، وړکوټئ او نور

وچه : د تون د مرستاړي پتوګه :
اروپا لویه وچه ، اسیا لویه وچه ، اپریکا لویه وچه ، امریکا لویه وچه ، استرالیا لویه وچه او نور
وخه :
۱ ــ د تړښتي ويي مرستاړئ :
بادوخه ، پړوخه ، تنګوخه ، تودوخه ، تړوخه ، جنګوخه ، ځنډوخه ، خړوخه ، ډېروخه ، رژوخه ، رڼوخه ، زړوخه ، ژېړوخه ، سپینوخه ، سړوخه ، کاروخه ( چې ډېر کار کوي ) ، ګډوخه ( لکه د څارویو لپاره د وښو ګډوله ) ، ګنجوخه ، ګنډوخه ، ګڼوخه ( ګڼه ګوڼه ) ، لمدوخه ، لمروخه ( چې ډېر لمر لري ) ، لنډوخه ، مړوخه ، مېړوخه ، نمدوخه ، وچوخه ، وروخه ( چې ډېر اورښت لري ) ، وړوخه او نور
۲ ــ د تړښتي ويي ( توني ) مرستاړئ :
اوبوخه ، بندوخه ( بندۍ ، بندوکئ ، بندېز ) ، ډاګوخه ، ډنډوخه ، غروخه ( لکه د افغانستان ځمکه چې ډېر غرونه لري ) او نور
وده : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اقتصاد وده ، ټولوده ، ټولنوده ، ځان وده ، ژب وده ، ژروده ، کلتوروده ، کرنوده ، ولس وده ، هموده او نور
ور : د ستاینوم روستاړئ :
اوږه ور ، بختور ، بېخه ور ، پزه ور ، ځانور ، څانګه ور ، څنډه ور ، څڼور ، څوکه ور ، خوله ور ، خوبور ، خوندور ، ریښه ور ، زړور ، زورور ، ژبور ، ږیرور ، سترګور ، سورور ، شرمور ، ښکرور ، غاښور ، غوږور ، غوښور ، ګټور ، ګېډور ، مټور ، مخور ، مینه ور ، ویښور ، هڅور ، هیښور او نور
ورته : د ستاینوم روستاړئ :
پري ورته ، تورورته ، څېره ورته ، خوی ورته ، زرورته ، شان ورته ، ګل ورته ، لمرورته ، نوم ورته او نور
وران : د ستاینوم روستاړئ :
ورانپوهاوئ ، ورانچارئ ، ورانڅارئ ، وران خولئ ، وران ژبئ ، وران سترګئ ، وران سلوکي ، ورانکارئ ، ورانلارئ او نور
ورانئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بت ورانئ ، پت ورانئ ، ټول ورانئ ، زړه ورانئ ، کارورانئ ، کورورانئ ، نوم ورانئ ، هوډورانئ او نور
وراني : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بت وراني ، پت وراني ، ټول وراني ، زړه وراني ، ژوندوراني ، کاروراني ، کوروراني ، هوډوراني او نور
ورئ : د تصغیر روستاړئ لکه :
له : خيټې ، ګډ ، مږک او نور
څخه : خیټورئ ، ګډورئ ، مږکورئ او نور
وړ : د مختاړي په توګه :
وړتوګه ، وړبخته ، وړخېل ، وړرنګه ، وړګون ، وړیال ، وړیالئ ، وړیانئ او نور
وړ : د روستاړي په توګه :
ارزښتوړ ، اړتیاوړ ، اوښتون وړ ، باوروړ ، بخت وړ ، بریدوړ ، پاڅون وړ ، پاموړ ، پت وړ ، ځان وړ ، ځواک وړ ، دود وړ ، ډاډوړ ، زیاروړ ، ژوندوړ ، شان وړ ، شتون وړ ، غم وړ ، کاروړ ، لمسون وړ ، لید وړ ، مېشت وړ ، نوم وړ ، واک وړ ، وس وړ ، ولس وړ ، ویش وړ ، هڅوړ ، هوډ وړ ، هو وړ ، یادوړ او نور
وړاند : د تړښتي ويي مرستاړئ :
وړاندتګ ، وړاندګور ، وړاندلید ، وړاندیز ، وړاندوینه او نور
وړئ : ( له وړاېسېدل ، کړنوم څخه ) د ستاینوم مرستاړئ :
پاموړئ ، ځان وړئ ، قام وړئ ، نوموړئ ، ولس وړئ ، یادوړئ او نور
وړئ : ( له وړل ، کړنوم څخه ) د ستاینوم مرستاړئ :
اوبوړئ ( له منځه تللئ ) ، اوروړئ ، بادوړئ ، بوختیا وړئ ، بوږن وړئ ( وحشت اور ) ، پاتې وړئ ، پام وړئ ، پوروړئ ، چرت وړئ ، ځان وړئ ، خوبوړئ ، خوړوړئ ، خیال وړئ ، ریښتیاوړئ ، زړه وړئ ، زوروړئ ، سین وړئ ، غموړئ ، غوروړئ ، فکروړئ ، ښکلاوړئ ، لویا وړئ ، مستیاوړئ ، نازوړئ ، نیزوړئ ، هوښ وړئ ، یادوړئ او نور
وړئ : د تصغیر روستاړئ لکه :
له بچې څخه بچوړئ له ټپ څخه ټپوړئ
له ټوک څخه ټوکوړئ له دېګ څخه دېګوړئ
له کب څخه کبوړئ له موږک څخه موږکوړئ
له کودې څخه کودوړئ له کټ څخه کټوړئ
له غوږ څخه غوږوړئ له مخ څخه مخوړئ
وړئ : د ستاینوم مرستاړئ لکه :
له پاتې څخه پاتوړئ له ګټې څخه ګټوړئ
وزمه :
۱ ــ د ورتوالي ( ستاینوم ) مرستاړئ لکه :
اوروزمه ، بادوزمه ، توپان وزمه ، تودوزمه ، تیاره وزمه ، ټاپووزمه ، خان وزمه ، دروندوزمه ، روڼ وزمه ، زروزمه ، ښځوزمه ، غروزمه ، ګل وزمه ، لال وزمه ، لمروزمه ، مشروزمه ، میروزمه ، نروزمه او نور
۲ ــ د ستاینوم د درجې د کمولو روستاړئ لکه :
توروزمه ، خړوزمه ، ژیړوزمه ، سپک وزمه ، سپین وزمه ، سوروزمه ، سوړوزمه ، شین وزمه ، مړوزمه او نور
وژنه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اوروژنه ، ټولوژنه ، ډلوژنه ، ځان وژنه ، زړه وژنه ، ژب وژنه ، ژوندوژنه ، ګڼ وژنه ، ولس وژنه او نور
وژنئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
اوروژنئ ، ټول وژنئ ، ځان وژنئ ، زړه وژنئ ، ژب وژنئ ، ژوند وژنئ ، ګڼ وژنئ ، نوم وژنئ ، ولس وژنئ او نور
وس : د ستاینوم روستاړئ :
ټپ څخه ټپوس له چړ څخه چړوس
له ډب څخه ډبوس له دله څخه دوس
وستون ، وستونئ : د الې نوم مرستاړئ :
وستونئ ، پيوستونئ ، تړستونئ ، ټينګ وستونئ ، ملاوستونئ ، یوستونئ او نور
وسه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
ټول وسه ، جیب وسه ، ځان وسه ، خیروسه ، زړه وسه ، ژب وسه ، کار وسه ، کور وسه ، لاس وسه ، مټ وسه ، ولس وسه ، هوډ وسه او نور
وک : د تصغیر روستاړئ :
بختوک ، پسخوک ، پنډوک ، ځانوک ، ځنډوک ، ځوانوک ، ځيروک ، څنډوک ، رڼوک ، سختوک ، ښوویوک ، ګرانوک ، ګړوک ، لاپوک ، لنډوک ، منډوک ، وسوک ، ویښوک ، هڅوک ، هېروک ، هېښوک ، یا دوک ، یووک او نور
وکئ : د تصغیر روستاړئ :
بندوکئ ، پنډوکئ ، ځنډوکئ ، خروکئ ، خنډوکئ ، ډندوکئ ، سروکئ ، لښتوکئ ، لنډوکئ ، ماڼوکئ ، منډوکئ ، وړوکئ ، هډوکئ ، ویاندوکئ او نور
وګئ : د تصغیر روستاړئ :
بدوګئ ، خروګئ ، خړوګئ ، خندوګئ ، رڼوګئ ، زړوګئ ، ژړوګئ ، ژیړوګئ ، سپینوګئ ، سنډوګئ ( سنډا ګئ ) ، شینوګئ ، ښادوګئ ، ښکېلوګئ ، غروګئ ، ګلوګئ ، لاپوګئ ، نیکوګئ ، ودوګئ ( واده ګئ ) ، هېروګئ او نور
ولس : د تړښتي ويي مرستاړئ :
ولس پاللئ ، ولس تللئ ( ولس ته ګران ) ، ولس درنلئ ، ولس رټلئ ، ولس ژړلئ ، ولس شړلئ ، ولس ګڼلئ ، ولس منلئ ، ولس نتلئ ، ولس وهلئ او نور
ولئ : د نسبت روستاړئ :
۱ ــ د نسبتي ستاینوم مرستاړئ لکه :
خوبولئ ، غمولئ ، قهرولئ ، نازولئ او نور
۲ ــ له نوم څخه د نوي نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له پنډ څخه پنډولي له خټې څخه خټولئ
له کتې څځه کتولئ له کنډ څخه کنډولئ
له ډډ څخه ډډولئ له ګډ څخه ګډولئ
له منځ څخه منځولئ له ډنډ څخه ډنډولئ
ولي : د مجرد وصف روستاړئ :
اتلولي ، اغیزولي ، پښتونولي ، پلارولي ، څنګولي ، خپلولي ، خورولي ، خوږولي ، دروندولي ، ریښتینولي ، سپکولي ، سپینولي ، سمونولي ، شتونولي ، کورولي ، ګډونولي ، لمسونولي ، مورولي ، ورورولي او نور
ومئ : د تون مرستاړئ :
اوارومئ ، بېلومئ ، پرېوتومئ ، پېچومئ ، پیلومئ ، پیوستومئ ، تړستومئ ، ختومئ ، روستومئ ، ښکېلومئ ، غورځومئ ( ګړنګ ) ، کړکېچومئ ، کږلېچومئ ، کېوتومئ ، ګرځومئ ( د راګرځېدو ځای ) ، لوړومئ ، لوېدومئ ، منځومئ ، وستومئ او نور
ون : د حاصل مصدر روستاړئ :
اوبدون ، اوډون ( نظم ) ، اوښتون ، بدلون ، پاڅون ، پرېيستون ، پریکون ، پرېوتون ، پيوستون ، تړښتون ، تړون ، جوړښتون ، ځنډون ، خرڅون ، رغون ، ژوندون ، سپړښتون ، سمون ، شتون ، شلون ، غبرګون ، کږون ، کنستون ، کېیستون ، کېوتون ، ګډون ، لټون ، لمسون ، لنډون ، ويښتون ، هېښتون ، یووستون او نور
ونج : د تړښتي ويي مرستاړئ :
غږونج ، ګړونج ، ماناونج او نور
وند : د روستاړي پتوګه :
اروند ، اړوند ، بېلوند ، پړوند ، پيلوند ، پيوند ، تړوند ، تېروند ، چاروند ، څاروند ، خړوند ، زړوند ، غړوند ، کاروند ، کروند ، کړوند ، کښت وند ، ګړوند ، لاسوند ( سند ) ، لروند ، مړوند ، ملوند ، وړوند ، هڅوند ، هېروند ، هیښوند ، یووند او نور
ونده ، نده : د تون روستاړئ :
کرونده ، ښورنده او نور
ونکئ : د راتلونکي مهال د فعلي ستاینوم روستاړئ :
الوتونکئ ، اوبدونکئ ، بلونکئ ، پارونکئ ، پاشونکئ ، پالونکئ ، پنځونکئ ، تلونکئ ، تپونکئ ، تړونکئ ، جوړونکئ ، څېړونکئ ، ختونکئ ، خوړونکئ ، زده کونکئ ، راښکونکئ ، ساتونکئ ، ښوونکئ ، ګډونکئ ، ګنډونکئ ، لمسوونکئ ، مښونکئ ، منونکئ ، نڅونکئ ، نڅوونکئ ، نویستونکئ ( مخترع ) ، وړونکئ ، ویاړونکئ ، ویشتونکئ ، ویونکئ ، هیښونکئ او نور
ونګ ، ونګه او ونګئ : د روستاړي پتوګه :
تورونګه ، چل ونګه ، چوپ ونګه ، رژونګه ، زوړونګه ، زیږونګه ، ژيړونګه ، سورونګه ، سوړونګه ، ګل ونګه ، مړونګه ، موړونګه او نور
ونګي : ستاینوم مرستاړئ :
چل ونګي ، سوړونګي ، مړونګي ، موړونګي او نور
ونو : په بېلو بېلو حالتو کې د جمعې روستاړئ :
اورونو ، بڼونو ، پورونو ، ټوپکونو ، ځنګلونو ، خوړونو ، زړونو ، سرونو ، غرونو ، غمونو ، کالونو ، کورونو ، ګلونو ، ګوښونو ، لاسونو ، مېړونو ، مېزونو ، ننګونو ، ورونو ، هوښونو ، یادونو او نور
ونه : د جمعې نومو روستاړئ :
مفرد نوم : اور ، بڼ ، پور ، ټوپک ، ځنګل ، غر ، کال ، کور ، ګواښ ، لاس ، مېز ، ننګ ، ور ، هوښ ، یاد او نور
جمع نوم : اورونه ، بڼونه ، پورونه ، ځنګلونه ، غرونه ، کالونه ، کورونه ، ګواښونه ، لاسونه ، مېزونه ، ننګونه ، ورونه ، هوښونه ، یادونه او نور
ونئ : د فعلي ستاینوم روستاړئ :
باروونئ ، پاروونئ ، پریکوونئ ، تګونئ ، چېچونئ ، څڅوونئ ، څکونئ ، خوړونئ ، ډاروونئ ، رغوونئ ، ریښتونئ ، سمونئ ، غبرګونئ ، کارونئ ، کړوونئ ، لمسونئ ، مرګونئ ، مښونئ ، نویستونئ ( مخترع ) ، واروونئ ، ویروونئ ، ویشتونئ ، ویښوونئ ، هیښوونئ ، او نور
ونئ : د الې نوم روستاړئ :
اورلړونئ ، پاکونئ ، توږونئ ، چاڼوونئ ، رګ وهونئ ، سرتړونئ ، غوږوهونئ ، مچ شړونئ ، ویشتونئ او نور
وڼئ :
پچوڼئ ، خچوڼئ او نور
وون : مجرد وصف مرستاړئ :
بېلاوون ، پيلاوون ، پړاوون ، تړاوون ، جړوون ، چڼاوون ، خپراوون ، رغاوون ، رڼاوون ، ژړاوون ، سباوون ، ویښاوون او نور
وئ : د ستاینوم مرستاړئ :
پلوئ ، پيوستوئ ( پله پسې ) ، څاروئ ( ژوی ) ، دوه وستوئ ، ( دو طرفه : د بېلګې پتوګه دوه وستوئ واټ ) ، ستروئ ( لویتوب ) ، لاروئ ، منځوئ ( منځومئ )، یوستوئ ( یو طرفه : د بېلګې پتوګه یوستوئ واټ ) او نور
وي : نسبتي ستاینوم روستاړئ :
خپلوي ، غزنوي ، کاموي ، هډوي او نور
وې : د ښځینه جمعې روستاړئ :
اریانتیاوې ، اړتیاوې ، اسانتیاوې ، اناوې ، اومتیاوې ، بوختیاوې ، پاشلتیاوې ، پېچلتیاوې ، چوپتیاوې ، ځانتیاوې ، ځانګړتیاوې ، خنداوې ، رڼاوې ، ریښتیاوې ، ژړاوې ، سختیاوې ، سمتیاوې ، غواوې ، ګرمتیاوې ، وړتیاوې ، ویښتیاوې ، یوتیاوې او نور
ویلاندئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
ځان ویلاندئ ، ځواک ویلاندئ ، زړه ویلاندئ ، زورویلاندئ ، غرویلاندئ ، واک ویلاندئ او نور
وینئ : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بدوینئ ، ځان وینئ ، ښوینئ ، نیک وینئ ، لروینئ ( لروین ) ، لنډوینئ ( لنډاک ، لنډارئ ) ، ووړوينئ او نور
په ه توري پيل ځینې مختاړي ـ روستاړي او تړښتي وییونه :
لومړئ ــ نرمه ه :
اــ د حاصل مصدر روستاړئ :
بوخته ، پاڅته ، پرانېسته ، پریکړه ، پرېوته ، پرییسته ، پېژنده ( حس ) ، پېښه ، تړښته ، توکړه ، تېښته ، جوړه ، ځغاسته ، څکه ، خرڅه ، درشه ، راشه ، روغه ، کېوته ، ګټه ، ګډوله ، لمسه ، ملاسته ، منښته ، ناسته ، نښته ، ویښه ، هوکړه ( هوکړ ) او نور
ب ــ د ښځینه نومو روستاړئ :
نرینه نوم : اوښ ، چرګ ، زرک او نور
ښځينه نوم : اوښه ، چرګه ، زرکه او نور
ج ــ د ښځینه ستاینومو روستاړئ :
لومړۍ بېلګه :
نرینه : اوږد ، اوم ، بختور ، تور ، ټول ، خولور ، زړور ، ژبور ، سپین ، سترګور ، غټ ، غل ، لېکوال ، مړ ، مل او نور
ښځينه : اوږده ، اومه ، بختوره ، توره ، ټوله ، خولوره ، زړوره ، ژبوره ، سپينه ، سترګوره ، غټه ، غله ، لیکواله ، مړه ، مله او نور
دوهمه بېلګه :
نرینه : پوخ ، ړوند ، زوړ ، سور ، شین ، کوڼ ، ووړ او نور
ښځینه : پخه ، ړنده ، زړه ، سره ، شنه ، کڼه ، وړه او نور
د ــ له ستاینوم څخه د نوم د مرستاړي پتوګه لکه :
له پړ څخه پړه ( ډېره پړه پرې مه اچوۍ )
له تریخ څخه ترخه ( یو ډول بوټئ دئ )
له جوړ څخه جوړه ( د هغوی تر منځ جوړه پکار ده )
له ځوړ څخه ځوړه ( پر ځوړه ختل ګران وي )
له خوږ څخه خوږه ( شیریني )
له روغ څخه روغه ( د هغوی تر منځ روغه وشوه )
له سخت څخه سخته ( په هغه خورا سخته راغلې ده )
له ژور څخه ژوره ( ګړنګ )
له ګڼ څخه ګڼه ( د ورځپاڼې لومړۍ ګڼه خپره شوه )
له لوړ څخه لوړه ( هغه د ژوند ډېرې لوړې او ژورې لېدلي دي )
و ــ له نوم څخه د ستاینوم د مرستاړي پتوګه لکه :
له رنګ څخه رنګه ( لکه رنګه فیلمونه یا رنګه قلمونه )
له غر څخه غره ( هغه په ځان ډېر غره دئ )
له کور څخه کوره ( وطني )
دویم ــ کوچنۍ یا څرګنده ه :
۱ ــ د نرینه جمعې ستاینومو روستاړئ :
مفرد : اوږد ، اوم ، سور ، شین ، غل ، مړ ، مل او نور
جمع : اوږده ، اومه ، سره ، شنه ، غله ، مړه ، مله او نور
۲ ــ د حاصل مصدر روستاړئ پتوګه :
پرییسته ، پرېوته ، تېرویسته ، غورځېده ، کاته ، کېوته ، لمبېده ، لېده او نور
هار : د تون روستاړئ لکه :
کندهار ، ننګرهار ، چپرهار او نور
هټۍ : د تړښتي ځايي نومو مرستاړئ :
چایو هټۍ ، بورې هټۍ ، سمټو هټۍ ، کیمیاوي څرې هټۍ او نور
هڅه : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بریدهڅه ، بېلتون هڅه ، پریکون هڅه ، پيل هڅه ، تړون هڅه ، ځان هڅه ، ځواک هڅه ، څارهڅه ، زړه هڅه ، غبرګون هڅه ، کارهڅه ، کړن هڅه ، لارهڅه ، لمسون هڅه ، لیدهڅه ، وین هڅه ، یوون هڅّه او نور
هڅئ : د تړښتي وي مرستاړئ :
بریدهڅئ ، پيل هڅئ ، تړون هڅئ ، ځان هڅئ ، ځواک هڅئ ، زړه هڅئ ، غبرګون هڅئ ، کارهڅئ ، کړن هڅئ ، لارهڅئ ، لمسون هڅئ ، یوون هڅئ او نور
هم : د تړښتي ويي مرستاړئ :
هم انډول ، هم پښت ، هم تړئ ، هم ټبر ، هم خېل ، همځولئ ، هم څېر ، هم دریځ ، همراز ، همرنګه ، هم زور ، همژبئ ، همغږئ ، همغاړئ ، همکار ، همګټې ، هملارئ ، هم مل ، هم مېشت ، هم نومئ ، هم وسې او نور
هورې : د کړول ( قید ) مرستاړئ :
سین هورې ، غرهورې ، میل هورې او نور
په ی توري پیل ځینې مختاړي ـ روستاړي او تړښتي وییونه :
نرمه ( ئ ) : د نسبت او فاعلیت د روستاړئ پتوګه :
۱ ــ له نوم څخه نوي نوم لکه :
له تل څخه تلئ ( لکه د پښې تلئ یا د غنمو د درمن تلئ )
له تېل څخه تېلئ له ډبرې څخه ډبرئ
له ګل څخه ګلئ له راغ څخه راغئ
لیک څخه لیکئ ( کتاب ) له کابل څخه کابلئ
له هېلې څخه هیلئ له ګیلې څخه ګیلئ
له ننګرهار څخه ننګرهارئ له کندهار څخه کندهارئ او نور
۲ ــ له ستاینوم څخه نوم لکه :
له تریخ څخه تریخئ له تور څخه تورئ
له ژیړ څخه ژیړئ له ډډ څخه ډډئ ( بالښت یا د بوسو خوسئ )
له ټول څخه ټولئ له لوړ څخه لوړئ
له ځوړ څخه ځوړئ له تنګ څخه تنګئ
۳ ــ له ستاینوم څخه نسبتي ستاینوم لکه :
له غونډ څخه غونډئ له ګرد څخه ګردئ
له لنډ څخه لنډئ له ویجاړ څخه ویجاړئ
له بد څخه بدئ له نیک څخه نیکئ
له برګ څخه برګئ له خړ څخه خړئ
له شین څخه شینئ له ګوډ څځه ګوډئ
۴ ــ له صوت څخه لکه :
له ټوخ څخه ټوخئ له ټېغ څخه ټېغئ ( د مرغه نوم دئ )
له چوڼ څخه چوڼئ ( بلبل )
۵ ــ له کړنوم څخه :
له غورځېدل څخه غورځئ ( ګړنګ )
له ګرځېدل څخه ګرځئ له ویجاړېدل څخه ویجاړئ
له ویل څخه ويئ ( کلمه ) له ښکېلېدل څخه ښکېلئ
له ودانېدل څخه ودانئ له ورانېدل څخه ورانئ
له وتل څخه وتئ یا وټئ ( د ژرندې د ناوې سر )
۶ ــ د تېرمهال د فعلي ستاینوم روستاړي پتوګه لکه :
ازمویلئ ، بللئ ، پارېدلئ ، پاشلئ ، پېچلئ ، پېژندلئ ، ترینګلئ ، تړلئ ، ځورېدلئ ، ختلئ ، څارلئ ، څېرلئ ، داړلئ ، رټلئ ، ژړېدلئ ، سپېڅلئ ، غښتلئ ، کړېدلئ ، کوټلئ ، ګڼلئ ، منلئ ، وتلئ ، ویاړلئ او نور
۷ ــ د صوت نوم روستاړي پتوګه لکه :
خرپئ ، دربئ ، شرنګئ ، غربئ ، غړمبئ ، کړنګئ ، ګړنګئ او نور
څرګنده او درنه ( ي ) :
اــ د نرینه جمع روستاړئ :
مفرد : اغزئ ، پرونئ ، پلئ ، سپئ ، ستورئ ، سړئ ، کالئ ، لرګئ ، لوښئ ، نوئ او نور
جمع : اغزي ، پروني ، پلي ، سپي ، ستوري ، سړي ، کالي ، لرګي ، لوښي ، نوي او نور
ب ــ د مجرد وصف روستاړئ :
له : بېکسه ، بېواک ، بېوزله ، بېوسه ، ترکاڼ ، تسل ، توپير ، خپلواک ، خوښ ، دښمن ، دوست ، کمواکه ، لویا ، ناخواله ، ورور او نور
څخه : بېکسي ، بېواکي ، بېوزلي ، بېوسي ، ترکاڼي ، تسلي ، توپيري ، خپلواکي ، خوښي ، دښمني ، دوستي ، کمواکي ، لويي ، ناخوالي ، وروري او نور
ج ــ د نستبي ستاینوم روستاړئ :
له : باور ، رباب ، پنډ ، ټوکه ، چرس ، چړ ، چل ، ډول ، کار ، نوم او نور
څخه : باوري ، ربابي ، پنډي ، ټوکي ، چړي ، چلي ، ډولي ، کاري ، نومي او نور
لکيواله ( ۍ ) :
اــ د ښځینه روستاړي پتوګه :
۱ ــ له نوم څخه د نوي نوم د روستاړي پتوګه :
له غالي څخه غالۍ له ټال څخه ټالۍ
له اوږې څخه اوږۍ له مږې څخه مږۍ ( لکه د کمپیوتر )
له خاښ څخه خاښۍ له غوږ څخه غوږۍ ( لکه د تلېپون )
له باران څخه بارانۍ له ژبې څخه ژبۍ ( د ماشومانو یو ډول ناروغي ده )
له ډبرې څخه ډبرۍ له لړم څخه لړمۍ ( حساسیت ډوله ناروغي ده )
له بټ څخه بټۍ له ګوتې څځه ګوتۍ ( انګشتري )
له بند څخه بندۍ له څوکې څخه څوکۍ ( په کامې ولسوالۍ کې د یو غر نوم دئ )
له لړ څخه لړۍ له غاړې څخه غړۍ
۲ ــ له ستاینوم څخه د ښځینه نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له پنډ څخه پنډۍ له ډېر څخه ډېرۍ
له غونډ څخه غونډۍ له لنډ څخه لنډۍ ( یو ډول شعر یا یو دول مار دئ )
۳ ــ له نرینه نوم څخه د ښځینه نوم د روستاړئ پتوګه لکه :
له نمسئ څخه نمسۍ له پرکټي څخه پرکټۍ
۴ ــ له نرینه ستاینوم څخه د ښځینه ستاینوم د روستاړئ پتوګه :
له پردي څخه پردۍ له لېوني څخه لېونۍ
له منځنئ څخه منځنۍ له لغړ څخه لغړۍ
له کوشني څخه کوشنۍ له میړني څخه میړنۍ
۵ ــ د نرینه نسبتي ستاینوم څخه د ښځینه نسبتي ستاینوم د روستاړي پتوګه لکه :
له کندهاري څخه کندهارۍ له کابلي څخه کابلۍ
له اوسني څخه اوسنۍ له پروني څخه پرونۍ
له برني څخه برنۍ له لرني څخه لرنۍ
له پخواني څخه پخوانۍ له روستني څخه روستنۍ
ب ــ د جمعې نسبتي ستاینومو روستاړئ :
مفرد : پلوي ، خپلوي ، خوښي ، دوستي ، نېستي او نور
جمع : پلوۍ ، خپلوۍ ، خوښۍ ، دوستۍ ، نېستۍ او نور
ج : د جمعې نومو روستاړئ :
مفرد نوم : ښادي ، ناخوالي ، ویجاړي او نور
جمع نوم : ښادۍ ، ناخوالۍ ، ویجاړۍ او نور
د ــ د حاصل مصدر روستاړئ :
مصدر : پرېوتل ، چورلېدل ، غورځېدل ، کېوتل ، ګرځېدل او نور
حاصل مصدر : پرېوتۍ ، چورلۍ ، غورځۍ ، کېوتۍ ، ګرځۍ او نور
و : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
لومړۍ بېلګه :
نوم : اوږه ، ټال ، غالئ ، غږ ، غوږ ، مږه او نور
نوم : اوږۍ ، ټالۍ ، غږۍ ، غالۍ ، غوږۍ ( لکه د تلېفون ) ، مږۍ ( لکه د کمپېوتر ) او نور
یادونه :
پورته وییونه چې په ریښه کې نسبتي ستاینومونه دي خو د نوم پتوګه کارول کیږي .
دوهمه بېلګه :
ستاینوم : سپور او نور
نوم : سپارلۍ او نور
اوږده ( ې ) :
ا ــ د ښځينه جمعې روستاړئ :
لومړۍ بېلګه :
مفرد : پاڼه ، پخه ، جرګه ، خټه ، خوله ، ګټه ، ملګه او نور
جمع : پاڼې ، پخې ، جرګې ، خټې ، خولې ، ګټې ، مالګې او نور
دوهمه بېلګه :
مفرد : تندار ، ورندار
جمع : تندارې ، ورندارې
ب ــ د ښځينه روستاړي پتوګه :
نرینه : تږئ ، غلئ ، ملګرئ ، وږئ ، وهلئ ، وهونکئ او نور
ښځینه : تږې ، غلې ، ملګرې ، وږې ، وهلې ، وهونکې او نور
یا : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
۱ ــ له نوم څخه د نوي نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له ار څخه اریا له اور څخه اوریا
له تنګسې څځه تنګسیا له وارڅخه واریا ( ښځینه نوم دئ )
له لمر څخه لمریا له غر څخه غریا
له غور څخه غوریا
۲ ــ له ستاینوم څخه د نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له بوخت څخه بوختیا له سخت څخه سختیا
له مل څخه ملیا له ښوی څخه ښوییا
له خړ څخه خړیا له مړڅخه مړیا
له زوړ څخه زړیا له سوړ څخه سړیا
له ویښ څخه ویښیا له هیښ څخه هیښیا
۳ ــ له کړنوم څخه د نوم د روستاړي پتوګه لکه :
له بسېدل څځه بسیا له تړل څخه تړیا
له ځلېدل څخه ځلیا له څارکول څخه څاریا
له ښکېلېدل څخه ښکېلیا له ګړېدل څخه ګړیا
له لګېدل څخه لګیا له ورېدل څخه وریا
یاد : د تړښتي ويي مرستاړئ :
یادپاڼه ، یادڅلئ ، یادخان ، یادخېل ، یادښت ، یادګار ، یادګل ، یادګېرنه ، یادلیک ، یادمن ، یادمیر ، یادوال ، یادوتلئ ، یادوړئ ، یادون او نور
یار : د تړښتي ويي مرستاړئ :
بختیار ، بوختیار ، بسیار ، بڼیار ، پتیار ، پښتونیار ، چمیار ، ځوانیار ، ګډونیار ، رازیار ، ریښتینیار ، زغمیار ، سختیار ، مالیار ، ملیار ، ننګیار ، واکیار ، وړیار ، وختیار ، وسیار ، ولسیار ، ویښیار ، هڅیار ، هېوادیار او نور
یال : نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اریال ، استیال ، اغیزیال ، اوریال ، بختیال ، برخیال ، برمیال ، بریال ، بسیال ، بوختیال ، پامیال ، پتیال ، پښتیال ، پکتیال ، پوهیال ، توریال ، جنګیال ، چپیال ، چوپیال ، چوریال ، ځواکیال ، ځیریال ، څاریال ، څړیال ، حقیال ، خواریال ، خوښیال ، دودیال ، ډاډیال ، رازیال ، راغیال ، رژیال ، ریښتیال ، رغیال ، روڼیال ، روهیال ، ړنګیال ، زریال ، زغمیال ، زمریال ، زیږیال ، ژبیال ، ژغوریال ، ژمنیال ، ستغیال ، سختیال ، ښادیال ، ښکاریال ، غریال ، غښتیال ، غوریال ، غوښتیال ، کرنیال ، کړنیال ، ګټیال ، لمریال ، لوړیال ، لویال ، مټیال ، مستیال ، ننګیال ، نومیال ، واکیال ، وړتیال ، وسیال ، ولسیال ، ویال ، ویښیال ، هڅیال ، هډیال ، هستیال ، هسکیال ، هوډیال ، هوښیال ، هیښیال ، او نور
یالئ ، یالۍ : نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اریالئ ، اړيالئ ، استیالئ ، اغیزیالئ ، اوريالئ ، بختیالئ ، برخیالئ ، برمیالئ ، بريالئ ، بریښیالئ ، بسیالئ ، بڼیالئ ، بوختیالئ ، پامیالئ ، پانګيالئ ، پتیالئ ، پټیالئ ، پړیالئ ، پښتیالئ ، پکتیالئ ، پوخیالئ ، پوهیالئ ، پېښیالئ ، تړیالئ ، تمیالئ ، توریالئ ، توښیالئ ، ټپیالئ ، ټکیالئ ، ټينګیالئ ، جړیالئ ، جنګیالئ ، جیګیالئ ، چپیالئ ، چړیالئ ، چمیالئ ، چوپیالئ ، چڼیالئ ، چوریالئ ، چوغیالئ ، ځانیالئ ، ځلیالئ ، ځنډیالئ ، ځوانیالئ ، ځواکیالئ ، ځوړیالئ ، ځیریالئ ، څاریالئ ، څرکیالئ ، څړیالئ ، څړیکیالئ ، څنګیالئ ، څیریالئ ، حقیالئ ، خواریالئ ، خوږیالئ ، خوښیالئ ، دپیالئ ، دمیالئ ، دریالئ ، دروندیالئ ، دریځیالئ ، دودیالئ ، ډاډیالئ ، ډاریالئ ، ډلیالئ ، رازیالئ ، راغیالئ ، رژیالئ ، ریښتیالئ ، رغیالئ ، روږدیالئ ، روڼیالئ ، روهیالئ ، ړنګیالئ ، زریالئ ، زوریالئ ، زغمیالئ ، زمریالئ ، زیږیالئ ، زغردیالئ ، زړګیالئ ، ژبیالئ ، ژغوریالئ ، ژمنیالئ ، ژوندیالئ ، ژیړیالئ ، سپریالئ ، سترګیالئ ، ستریالئ ، ستیالئ ، سپینیالئ ، ستړیالئ ، ستغیالئ ، ستوریالئ ، ستونیالئ ، سختیالئ ، سریالئ ، سوریالئ ، شتونیالئ ، شړیالئ ، شینیالئ ، ښادیالئ ، ښکاریالئ ، ښکېلیالئ ، ښونیالئ ، ښوییالئ ، غریالئ ،غرګیالئ ، غږیالئ ، غښتیالئ ، غوټیالئ ، غوریالئ ، غوړیالئ ، غوښتیالئ ، کاریالئ ، کرکیالئ ، کړنیالئ ، کړیالئ ، کړیکیالئ ، ګټیالئ ، ګړیالئ ، ګلیالئ ، ګواښیالئ ، ګوښیالئ ، لریالئ ، لګیالئ ، لمریالئ ، لوړیالئ ، لویالئ ، لیدیالئ ، مټیالئ ، مخیالئ ، مستیالئ ، موړیالئ ، میریالئ ، نازیالئ ، نریالئ ، ننګیالئ ، نوریالئ ، نومیالئ ، نیکیالئ ، واریالئ ، واکیالئ ، وریالئ ، ورینیالئ ، وړانګیالئ ، وړتیالئ ، وړیالئ ، وستیالئ ، وسیالئ ، ولسیالئ ، ووړیالئ ، ویالئ ، ویاړیالئ ، ويښیالئ ، ویریالئ ، هڅیالئ ، هډیالئ ، هستیالئ ، هسکیالئ ، هوډیالئ ، هوښیالئ ، هېریالئ ، هيښیالئ ، یادیالئ ، یویالئ او نور
یالۍ : د تون روستاړئ لکه :
بوډیالۍ ، پنډیالۍ او نور
یان : نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اریان ، اوریان ، بختیان ، پښتیان ، پکتیان ، توریان ، څاریان ، ډاد یان ، رازیان ، رژیان ، رغیان ، زغمیان ، سوریان ، غریان ، غښتیان ، غوریان ، ګټیان ، لمریان ، مستیان ، ولسیان ، ویښیان ، هڅیان ، هوډیان او نور
یان : د جمعې نومو روستاړئ :
مفرد : اشنا ، ملا ، میرزا او نور
جمع : اشنایان ، ملایان ، میرزایان او نور
یانو : په بېلو بېلو حالاتو کې د جمعې نومو روستاړئ :
اشنایانو ، ملایانو ، میرزایانو او نور
یانه ، یانا : د تون روستاړئ :
اریانه ، باختریانه ، پکتیانه ، سغدیانه ، لودیانه او نور
یانې : د ښځینه جمعې روستاړئ :
اشنایانې ، ملایانې ، میرزایانې او نور
یانئ ، یانۍ : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اوریانئ ، اغزیانئ ، اغیزیانئ ، بختیانئ ، بوختیانئ ، پښتیانئ ، پکتیانئ ، ځلیانئ ، څاریانئ ، دریانئ ، دودیانئ ، ډاډیانئ ، راغیانئ ، رغیانئ ، ریښتیانئ ، ژغوریانئ ، ستریانئ ، سوریانئ ، سوزیانئ ، شړیانئ ، ښادیانئ ، ښکېلیانئ ، ښوییانئ ، غښتیانئ ، غریانئ ، غوریانئ ، غوښتیانئ ، مرستیانئ ، واکیانئ ، وسیانئ ، هڅیانئ ، هسکیانئ ، هوډیانئ او نور
یاڼه : تون ( مکاني ) روستاړئ :
اغزیاڼه ، بادیاڼه ، بوټیاڼه ، بېدیاڼه ، ځوزیاڼه ، خوږیاڼه ، ډاګیاڼه ، زریاڼه ، زمردياڼه ، شګیاڼه ، غاټولیاڼه ، غځیاڼه ، غریاڼه ، غونډ یاڼه ، کاړیاڼه ، کریاڼه ، کښتیاڼه ، ګټیاڼه ، ګلیاڼه ، لالیاڼه ، مېس یاڼه ، مېشتیاڼه ، وښیاڼه ، یاقوت ياڼه ، او نور
یاڼئ ، یاڼۍ : نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اغزیاڼئ ، پتیاڼئ ، حجیاڼئ ، حجیاڼۍ ، خوږیاڼئ ، راغیاڼئ ، رغیاڼئ ، زمریاڼئ ، زوریاڼئ ، شګیاڼئ ، ښادیاڼئ ، غریاڼئ ، کریاڼئ ، ګلیاڼئ ، ګواښیاڼئ ، لمریاڼئ ، مټیاڼئ ، نوریاڼئ ، وسیاڼئ ، وښیاڼئ ، واکیاڼئ ، ولسیاڼئ ، ویښیاڼئ ، هڅیاڼئ ، هسکیاڼئ ، هیښیاڼئ او نور
يځ : د تون روستاړئ :
ختیځ ، خوندیځ ( ارشیف ) ، دریځ ( ممبر ) ، کارېځ ، لویدیځ او نور
یځ ، یزه : د نوم روستاړئ :
څلوریزه ( رباعي ) ، خوښیزه ، دودیزه ، ستونځ ، شنیځ ( شننه ) ، ښادیزه ، غمیزه ، کلیز ( جنتري ) ، کلیزه ( سلګرد ) ، لنډيځ ، لیدیځ ( نظر ) ، ودیزه ، ویاړیزه او نور
یز ، یزه : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اړخیز ، اړیز ، بندیز ، بېلیز ، پرګنیز ، پیلیز ، تړیځ ، ځنډیز ، خنډیز ، څنډيز ، څنګیز ، درنیځ ، دریځ ، ډاګیز ، ریښه یز ، ښوونیز ، کریز ، ګڼيځ ، لمریځ ، لمنيځ ، مونډیز ، وړاندیز ، ولسیز ، یرغلیز ، پاکیزه ، پیلیزه ، ټولیزه ، درنیزه ، رښیزه ، سریزه ، غریزه ، لنډیزه ، واریزه و وښیزه ، ولسیزه ، یادیزه او نور
یمه : د نسبتي ستاینوم روستاړئ :
اوښیمه ، خریمه ، سپیمه ، سنډېمه ، ښځیمه (لچره ښځه ) ، غویمه ، مېږیمه ، وزیمه او نور
ین ، ینه : د نسبتی ستاینوم روستاړئ :
ارین ، اړین ، اوربشینه ، اورین ، بختین ، پرتمین ، پښتین ، پکتین ، تلین ، ځلین ، خاورین ، خټین ، داړین ، رنګین ، ریښتین ، زرین ، زړه وړین ، زغمین ، زمرین ، ژغورین ، سختین ، غرین ، غښتین ، غمین ، غنمینه ، غوړین ، لمرین ، لونګین ، مالګین ، مټین ، مخین ، ننګین ، وړانګین ، وریښمین ، وړین ، ولسین ، ویاړین ، هڅین ، هوسین او نور
ینک : د ستاینوم روستاړئ لکه :
له چاود څخه چاودینک له لویشت څخه لویشتینک
له میشت څخه میشتینک له ښاد څخه ښادینک
یندې : د ځینو ښځینه جمعې نومو روستاړئ :
مفرد : ترور ، خور ، مور ، نږور او نور
جمع : تریندې ، خویندې ، میندې ، نږیندې او نور
ینګه ، ینه : د نسبت روستاړئ لکه :
له : خور ، مور او نور
څخه : خورینګه ( خورینه ) ، مورینګه ( مورینه ) او نور
ینه : د مجرد وصف روستاړئ :
اډاینه ، اړتیاینه ، بسیاینه ، بوختیاینه ، بډاینه ، بوډاینه ، پړتیاینه ، پوخلاینه ، پيرزوینه ، خړتیاینه ، رساینه ، رسواینه ، رضاینه ، ریښتیاینه ، سپینتیاینه ، سختیاینه ، سورتیاینه ، غښتیاینه ، لوینه ، ملتیاینه ، مړینه ، وړتیاینه ، هوساینه او نور
یڼه : د ښځینه نوم روستاړئ :
اشنایڼه ، ملایڼه ، میرزایڼه او نور
یو : د ستاینوم د مختاړي پتوګه لکه :
یوخولئ ، یوزړئ ، یوژبئ ، یوسترګئ ، یوسرئ ، یوستوئ ، یوغونئ ، یوګونئ ، یولارئ ، یولاسئ ، یومخئ ، یووزرئ ، یوهوډئ او نور
ــ یو بې اسرې ، یو بېواکه ، یو بې مخې ، یو بې مینې ، یو بېوزله ، یو بېوسه ، یو نا اشنا ، یو ناخواله او نور
ــ یو نابللئ ، یوتېروتلئ ، یوډارېدلئ ، یوسکېرلئ ، یوناګڼلئ ، یونامنلئ او نور
یو : د کړول ( قید ) د مختاړي پتوګه لکه :
یوخېل ، یوډول ، يورنګ ، یوشان او نور
یون : د تړښتي ويي مرستاړئ :
پرمخیون ، تګ یون ( روش ) ، لاریون او نور
يونئ : د تړښتي ويي ( ستاینوم ) مرستاړئ :
پرمخیونئ ، پلیونئ ( پلئ یا لاروئ ) ، څنګ یونئ ، ترشایونئ ( تر شا تګونئ ) ، شپه یونئ ( شپه ګرځئ ) ، لاریونئ او نور
یي : د مجرد وصف او نسبتي ستاینوم روستاړئ :

اروپايي ، اریایي ، اسیايي ، اشنايي ، امریکايي ، اوریايي ، خوريي ، بډايي ، بریښنايي ، بشپړتیايي ، پراختیايي ، پرمختیايي ، ځايي ( اصلي ) ، رسوايي ، رڼايي ، روښنايي ، روغتیا يي ، کارايي ، لړايي ، لويي ، ملايي ، میرزايي ، وارختايي او نور لومړۍ برخه له دغه ځایه ولولۍ



ليکئ : د پښتو ځیني مختاړي ــ روستاړي اوتړښتي وییونه


د لوی څښتن په نوم










ټولوندوی : مسعود سرلوڅ مرادزئ





له دغه ځايه د کتاب بشپړ متن ولولۍ