عزیزی غزنوی
درختان نبض هستی در جهان اند درختان نیز چون ما زندګان اند
ولی مایان عجول و بی ترحم درختان با شکیب و مهربان اند
دَرَخت یا دِرَخت و نخل و نهال و دار (اِ) به عربی شجر و در انگلیسی tree هر گیاه خشبی که دارای ریشه و تنه و ساقه و شاخه ها باشد، شجر از دار ضعیف تر است، غالباً درخت به گیاهانی گویند که ساق قوی دارند اما ساق آنها همیشه راست نیست و بسیار بلند نمی شود، مانند:
بهی، سیب، قراصیا، زردآلو و آلو و غیره. روییدنی است بزرگ که سطبری و راست کشیدگی ندارد، مانند: امرود، بهی، سیب، انار، انجیر، بر خلاف دار که سطبر و راست کشیده است، مانند: چنار، کبوده، تبریزی، سرو و کاج و غیره.
درخت یا دار یکی از بادوام ترین گیاهان چوبی ست که با رشد کردن ساقه یا تنه از برگها نگهداری می کند، در ساختار درخت معمولاً شاخه هایی هست که به تنۀ بزرگ پیوسته است، درختان در مقایسه با دیگر گونه‌های گیاهی و جانوری زندگی دیرپایی دارند، گونه‌های از درختان بیش از ۱۰۰ متر قد می کشند و برخی چند هزار سال عمر می کنند، اگر محیط مناسب رشد درختان فراهم شود عمر و رشد درخت سال‌های سال ادامه می یابد.
درخت از دیر زمان نزد انسانها منحیث مظهر زندگی گرامی بوده و در اساطیر، ادیان، هنرها و ادبیات تمدنهای گوناگون مورد احترام بوده است، درختان از عناصر مهم چشم انداز طبیعی و باغ سازی و محوطه سازی هستند، درختان و فضای سبز در شهر ها و دیگر مناطق، فواید اجتماعی زیادی دارد مانند: نمای زیبا و ایجاد سایه، استفادۀ همگانی، زیست محیطی و اقتصادی، تصفیۀ هوا و …، انسان ها از وجود طبیعت و درختان همواره لذت می برند، ما با نگاه به درختان، به آرامش، سبکبالی و حس زندگی می رسیم. تحقیقات نشان داده است که حتی بیشتر اشخاص بیمار بعد از عمل جراحی و یا بیماران قلبی، اگر در شفاخانه در اتاقی با منظرۀ رو به طبیعت و درختان بستری شوند، زود تر بهبود می یابند. وجود درختانی که در دوطرف خیابان یا وسط دو سرک جاده های شهری کاشته می شوند نشان پیوند قدیمی بین انسان و طبیعت است به همین دلیل است که به منظور استحکام این رابطه همگی کوشش می کنیم تا از درختان کهنسال قدیمی محافظت بیشتری به عمل آوریم. تفاوت در قد و ضخامت و استحکام این درختان زیبایی آنها را رقم می زند، گویی که همیشه زنده هستند و ما انسان ها گاهی اوقات با کاشتن درختانی که دوست داریم خود به خود آنها را بخشی از زندگی خود می دانیم.
در بسیاری کشور ها کشت درختان در محوطۀ شهر طبق نقشه و نماسازی پیش می رود، بیشتر شهرداری ها با ایجاد فضای سبز و کشت درختان در شهرها و پیاده رو ها نمای مصنوعی و شهری را پشت این صحنه های زیبا و دلنشین مخفی می کنند تا شهروندان بتوانند با نگاه و استفاده از زیبایی های آن در هنگام گشت و گذار و ترافیک های شهری و … لذت ببرند.
درختان همواره با ایجاد نمای زیبا، پاکیزگی هوا، حفظ منابع آبی، پناهگاه حیات وحش در حفظ محیط زیست تأثیر بسزایی دارند، چگونگی آب و هوا تحت تأثیر مقدار تابش نور خورشید، باد و میزان بارندگی است، در گرمای داغ تابستان با وجود درختان و پناه گرفتن زیر سایۀ آن از نسیم خنک آن لذت می بریم به همین دلیل اکثر ما در حیاط یا اطراف خانه درخت می کاریم.
درختان با وجود شاخ و برگشان حکم بادشکن را هم ایفا می کنند در موقع بارندگی های شدید با مقاومت در برابر باران و آبهای جاری مانع ایجاد سیل می شوند، در علف ها و بوته های زیر درختان بلند قطرات شبنم کمتری دیده می شود چرا که در شب انرژی(نیرو) کمتری رادیات(اشعه یا امواج نوری یا حرارتی را بیرون دادن) از سطح خاک آزاد می شود. به دلیل خنکی و درجۀ دمای کمتر ناشی از درختان، کشت آنها در سطح شهر باعث تعادل دمای بیشتری با وجود موانعی چون ساختمان ها و … می شود.
ایجاد فضای سبز درخت و درختچه ها نقش فیلتر(پالاگر) کنندۀ هوا را به عهده دارند آنها با میکانیزم (ساز و کار) خود با جا به جایی گرد و غبار، جذب دی اکسید کربن(گاز بی رنگ و بو و ناسوز) و در مقابل آزاد سازی آکسیجن(هوا) جذب ذرات آلوده کنندۀ چون منو اکسید کربن( مادۀ که مونو ایمن ها را غیر ایمنی می کند) دی اکسید گوگرد(گاز بی رنگ و بو و ناسوز)هوای تصفیه شده و سالم تری را در اختیار ما قرار می دهند.
با وجود درختان در سطح شهر، طبیعت زنده دوباره جریان پیدا می کند پرندگان به سوی آنها برای سکونت و لانه سازی می آیند، چرخۀ زندگی و سیر تکاملی آنها ادامه می یابد و به این صورت تعامل بین طبیعت و زندگی شهر نشینی شکل می گیرد.
تمامی درختها و درختچه ها مفید هستند اما بسته به نوع، اندازه و وضعیت آب و هوایی برای رشد و کاربرد آنها دارای ارزشمندی متفاوتی هستند، بهره وری از درختان می تواند بصورت مستقیم یا غیر مستقیم باشد نقش آنها در کاهش مصرف سوخت انرژی(نیرو) بصورت بهره وری مستقیم است مثل: استفاده از خنکی هوا و تمیزی آن، بهره از سایۀ درختان به روی منازل و اطراف، بادشکن بودن درختان که همگی آنها منجر به استفادۀ کمتر از سوخت در مصرف از کولر(سرد کن) و آیرکاندیشن(دستگاه تهویۀ مطبوع) و بادپکه … می شود، هر چه عمر درختان بیشتر باشد ارزش آن نیز بالا تر است. منافع غیر مستقیم درختان از وسعت بیشتری برخوردارند که بیشتر آنها جنبۀ همگانی دارد تا فردی، با ایجاد فضای سبز بیشتر، میزان ساختمان سازی ها و متعاقباً تراکم جمعیت کمتر شده و تقاضا برای مصرف برق و آب کاهش می یابد.
درختان نقش اساسی در زندگی همه موجودات زنده داشته و دارند، تحقیقات نشان داده که در حال حاضر حدود ۶۰ در صد آکسیجن مورد نیاز ساکنان کرۀ زمین را درختان تامین می کنند، بر اساس این پژوهش ها یک درخت حدود ۲۵ تا ۳۰ کیلو گرام آکسیجن در سال تولید می کند و فضایی به وسعت یک هکتار درختکاری می تواند ۵/۲ تن آکسیجن را در سال به اتمسفیر وارد کند که این میزان تامین کنندۀ آکسیجن مورد نیاز ۱۰ نفر در طول سال است، یافته‌های علمی دانشمندان نشان داده است که هر متر مربع برگ درخت در شبانه روز ۵ واحد آکسیجن تولید می‌کند که یک دالر ارزش دارد، بر این اساس، یک درخت ۵ ساله تقریبً در شبانه روز ۱۴۰ واحد آکسیجن تولید می‌کند و در مجموع ارزش آکسیجن تولید شدۀ آن در یک سال ۱۰ هزار دالر است، یک درخت ۲۰ ساله ۱۲۰ هزار دالر آکسیجن در سال و یک درخت ۵۰ سالۀ تنومند سالانه ۶ میلیون دالر آکسیجن تولید می‌کند و این فقط یکی از ارزش‌های اکولوژیکی(محیطی) درختان است ولی بسیاری از مردم نا آگاه به آسانی درختان را قطع می کنند، حال آنکه کارشناسان منابع طبیعی و محیط زیست همواره تاکید می‌کنند که نمی‌توان یک درخت ۱۵۰ ساله را قطع کرد و با کاشتن ۱۰ یا ۲۰ درخت آن را جبران کرد.
درختان علاوه بر مقدار قابل توجهی آکسیجن که به جو وارد می کنند تا حدود ۵۰ درصد آلودگی صوتی را که از سوی انسانها تولید می شود، کم می کند.
بسیاری از کشورهای جهان برای پاس داشت از درخت و تشویق مردم به کاشتن نهال و درخت به منظور حفظ محیط زیست و گسترش طبیعت، روزی را به درخت کاری اختصاص داده اند، غرس نهال در آغاز بهار جزء عمدۀ فرهنگ همۀ ملت هاست، برای عملکرد بهتر درختان و فضای سبز، رسیدگی علمی و ترمیم آنها ضروری است، تقویت و دوا پاشی خاک، هرس به موقع تا حدی که خاصیت سایه دهی خود را از دست ندهد، مراقبت و حفاظت درختان از آسیب های عمدی و سهوی انسانها و حیوانات وظیفۀ هر انسان است.
درخت بکاریم تا ما و آیندگان از مزایای آن بهره مند شوند.
عزیزی غزنوی
۱۵ فبروری ۲۰۲۰
تورنتو کانادا
