پوهاند دوکتور زيار
خپرندوی : س . سېلنی
نوې کتنه: ۵ جولای
۲۱يوځای ليکل او جلا ليکل
ناخپلواک توکي(نه،د، له، په، ته، نه، مه...) له کړونو او نومونو سره مه نښلوئ: نلرم، نکړم، نه کېږي نه(نکېږي) نخورم، مخوره، لخوا ، ندی، پکورکې...
استثنأ: نشته، نشتون، پخوا، (يوخوا-بلخوا) خدای مکړه، خدای دې نکړي، ستړي مشي، لاسلاندې، ترلاس لندې، لپاره، پکې، مخکې، پخپله، ځانته، رامخته کول، رامنحته کړل، پايته رسول-ېدل...
پارسي هم همداسې: به دست، نه بدست، به خاطر نه به خاطر،برای، ازاين رو، نه ازينرو، می خورم نه (ميخورم )، کسی نه (کسيکه)،چاپ شده نه چاپشده...
په پښتو کې د عربي، پارسي، اردو، انگرېزي... پرخلاف زېر(کسره) او پېښ
(ضمه) نشته. زېر، اوږده(ې) او پېښ، اوږد(و) ويل کېږي. پښتو ټولنې له پخوا راهيسې همداسې رادود کړي دي. دغه راز الف( له اَ، اَس،اَر، اَړ،آړه، اَريا... پرته) د پښتو وييونو په سرکې د زور(فتحې) هومره ادا کېږي او همداراز د نورو ژبو اوږدالف (آ) هم همداسې درواخله. پر دې بنسټ د دې روسته ليکلړ لومړنۍ بڼې په پارسي اړه لري او دويمنۍ په کره پښتو:
۱- کره پښتو زېر (کسره) نه لري او پر ځای اوږده-ې ليکل په کاردي:
پارسي ليکدود -پښتو ليکدود
گمان گومان
کمک کومک
(کس وکن) (کوس وکونه)
دکان دوکان
دکاندار دوکاندار
بت بوت
بتکده بودتون
تند توند
دکتر،دکتور دوکتور،ډاکتر
گماشتن،گماردن گومارل
گزارش گوزارش
کندز کوندوز يا کوندز
کنر ( نه کنرها) کونړ(نه کونړونه)
ارزگان ورزگان
ارگون ورگون
خراسان خوراسان
ارگان اورگان
رمان رومان
۲-کره پښتو زېر (کسره) نه لري او پر ځای اوږده-ې ليکل په کاردي:
پارسي ليکدود پښتو ليکدود
هنداره هېنداره
هندوانه هېندواڼه
گِله گېله يا گيله
بلکه بلکې(کاشکې)
گلاس گېلاس يا گيلاس
وبسايت وېبسايت(نړيجال، ووبپاڼه)
وبلاگ وېبلاگ
دموکراسی دېموکراسي
تکت ټېکېټ
تيلفون،تلفن تېلېفون
اوستا اوېستا
تکت ټيکټ يا ټيکېټ
کريکت کرېکېټ
كمیته کوميټه
گزارش، گزارشگر گوزارش، کوزارشگر
گماشتن، گماردن گومارل
بت بوت
بتکده بودتون
اتمولوجي اېتېمولوجي
امپريالست اېمپريالېست
پاسورد پاسوورد، پاسوورډ
گمرک گومرک
غند غونډ
غندی غونډۍ
غنچه غونچه
کلچه کولچه
ختن خوتن
تخم توخم
پُل پول
خم خوم
خرما خورما
کُرم، کُرمه کورمه (ځاينوم)
درمه دورمه
درٌه دوره
دلمه دولمه
ترک تورک
ترکيه تورکيه
ترکی تورکی، تورکي، ترکۍ
ترکمن.، ترکمنی، ترکمنستان - تورکمن، تورکمنی، تورکمنيستان
مغل، مغلی، مغلستان مغول، مغولي،مغوليستان
ازبک، وزبيک وزبک
ازبکستان وزبکستان
تاجک، تاجيک تاجېک
تاجکستان،تاجيکستان - تاجېکستان، تاجيکيستان
کرد،کردی، کردستان کورد،کوردي، کوردستان، کورديستان
گرج، گرجی،گرجستان گور، گورجی، گورجيستان
انگليس، انگلستان انگرېز،انگرېزي، انگليستان
ابخازيا، ابخازيه ابخازيا
اسيتيا،اسيتيه اوسيتيا
آسی،آسيتی اوسيتي
بلغاریا، بلغاریه بلغاريا
بلغاريائی بلغاريي
پرتگال، پرتگالی پورتگال، پورتگالی، پورتگالي
چچنيا، چچنيه چېچنيا
کروشيه کروشيا
مقدونيه، مکدونيه مکدونيا
استونيه استونيا
انتونيه انتونيا
ايتوپيه، اتوپيه اېتوپيا
برلن برلين
بن بون
لزبن لزبون
برسل بروسل
اتاوا اوتاوا
فزيک، فيزيک فيزيک
فلم، فيلم فېلم
ايتاليا، ايطاليه اېټاليا
ايتاليايی،ايطالوی اېټاليايي
اسپانيا، هسپانيه اسپانيا
اسپانيايی، هسپانوی - اسپانيايي
برېتانيا، برطانيه برتانيا
بریتانيايی،برطانوی برتانيي
فرانسی، فرانسوی فرانسي، پرانسي
پاريس، پیرس) پاريس
ارگان اورگان
رمان رومان
گويته گويتې
برتلد برشت برتولد برېښت
دکتور، دکتر(داکتر) دوکتور(ډاکتر بيا تر ډاکټر غوره دی)
پروفسور،پروفسر پروفېسور، پروفېسر
کلتور کولتور
المپيک، المپيا اولمپيک، اولمپيا
فبروری فېبروري(د فېبرورۍ)
ستمبر، ستامبر سېتېمبر
اکتبر اکتوبر
نومبر، نوومبر نوېمبر
دسمبر، ديسامبر دېسېمبر
يادښت: همداراز: لومړی،(د سوېلي پښتونخوا) کره منل شوی کوشنی (ناکره: کوچنی، کچنی)، چوپ، چوپه چوپيا، لوڅ، پوخلا، پوخلاينه، اوتمان (>عثمان)، اوتمانزی، منگول، برېښنا، څېرمه، هېنداره، هېندواڼه،پېنځه، پېنځوس،پېيل، ارتېيل (اچول)، تېيل (په غوړو کې سره کول)، وړاندېيل، وړاندېينه (عرضه)،
لېيل (تشويقول)، ازمېيل (ازمايل، ازمويل)، ټوکرېيل (ټوکر ټوکر کول)، پتېيل (عزم کول، تصميم نيول) ، لورېيل(=لورول)... .
نيول)، لورېيل(=لورول)... .
۳- په کره پښتو کې د پارسي (سر) الف (ا) او اوږده الف (آ) پر وړاندې زور(فتحه) ويل کېږي، نو چار ناچار د دواړو خپلواکو لپاره (الف) کاږو،چې غږيزې ابېڅې انډول يې( a) راځي، په بېلگو کې، لکه:
پارسي پښتو
آسان اسان
آسمان اسمان
آسوده اسوده
آرزو ارزو
آشنا اشنا، اشنای
آغا اغا
آفرين افرين، اپرين
آگاه،آگاهانه اگاه، اگاهانه
آهنگر اهنگر،
آخر اخېر
آدم ادم
آثار اثار (نښيرونه)
آسيا، اَسيائي اسيا، اسيايي
آرمان ارمان
آرام، اَرامي ارام، ارامي
نا آرام،نا آرامی نارام، نارامي
آرامگاه ارامځای
آزاد، اَزادي ازاد، ازادي
آواز اواز
آوازه(اَوازه ها) اوازه(اوازې)
آرزو ارزو
آچار اچار
آبا ابا
آژانس اژانس
آنارشی انارشي
آباد اباد
آئينه،آيينه ايېنه، اينه
اَيا ايا
اَبشار ابشار(ځړوبی، کړونگی).
يادښت:
يونيم پارسي پورويی، لکه آب (پت)، په پښتو کې په ((مد)) او زور نه، بلکې په الف ويل کېږي،خو(آبرو) بياهم په فتحه(ابرو)ويل کېږي؛ تورکي آش، آشک چې له پارسي لارې پښتو راخپل کړی دی، په الف ويل کېږي او بايد بې مده وليکل شي. آقچه(اخچه) او نور نومونه هم همداسې درواخله. اند(انديشه) (آند)، آن(حتا)... هم ويل او ليکل ناکره بلل کېږي.
په پښتو کې له (ځ) او(ئ) پرته عربي همزه (ء)، لکه تر اردو اغېز لاندې (أوبه-اؤر، ځائ، خدائ) بېځايه دي. په دې لړکې ستاينوميز(صفتي) روستاړي (-يز) يا (-ييز)، او فعلي پايلې (يي) او(-يې) هم په (-اېز) يا(-ئي) او يا(-ئې) اوهمداراز د در ېيم شخصي ضمير (يې) د(ئې) په بڼه کښل او ويل سم نه دي. لکه په لاندې ډول:
ناکره کره
غر ايز غريز، غرنی
ناندره ايز ناندريز(جنجالي)
جگړه ايز جگړه ييز، جگړيز، جنگي
شخړه ايز شخړه يي، شخړيز
دنگله ايز دنگله ييز، دنگليز،دنگله يي
ډله ايز ډله ييز يا ډليز
برخه ايز برخيز(قسمی،قسماٌ partial)
سيمه ايز سيمه ييز، سيمييز
سوله ايز سوله ييز(سوليز: عقلي، منطقي)
ډله ايز ډله ييز، ډليز
زده کړه ايز زده کړيز، زدکړيز
فرقه ايز فرقه ييز، فرقه يي(گروهيز)
فتنه ايز پتنه ييز، پتنه يي، پتنگرانه
جرگه ايز جرگه ييز، جرگه يي
ننداره ايز ننداريز
چړچه ايز چړچه ييز، چړچه يي
دنده ايز دنده ييز، دنده يي(کسبي، حرفوي)
پازه ايز پازيز(وظيفوي، مسؤوليتي)
خوله ايز خوله ييز
شونډه ايز شونډيز
ژبۍ ايز ژبۍ ييز
اوورۍ ايز ووريز
مرۍ ايز ستونيز
پزه ايز پزيز
تالوايز تالوييز
پېړۍ ايز پېړۍ ييز يا پېړييز
نړۍ ايز نړييز
پنځه ايز پېنځيز
پنځه سوه ايز پېنځسويز
وائي وايي
وائې وايې
مرئي مريی
يوسفزئی- زائي يوسفزی
گئيځ گهيځ
اروپائي اروپايي
امريکائي امريکايي
راديوئي راديويي
کانگوئي کانگويي
اورېدل وورېدل
اولس ولس
اورخاړی ورخاړی
اوربل(fire!) وربل (کاکل)
اوربوز وربوز
اوربوی وربوی (حريم، حيطه)... .
دا لاندې نومونه او وييونه (کلمې، لغات) او ليکدودونه هم پاموړ دي:
ناکره کره
دري، فارسي پارسي
موټر گاډی
نور ډولونه يې:
رېل، ټرېن اورگاډی
برقي موټر يا ترولي بس ؛ برېښنا گاډی
باري موټر يا لارۍ بارگاډی
د مساپرو يا سپرليو موټر-سپرلۍ گاډی
ترموای چمگاډی
شخصي موټر، اوټو(موبيل)ځانگاډی
کراچۍ، زنبېل لاسگاډی
همداسې آسگاډی، خرگاډی چې د پېښور خواته دود لري او په ننگرهار او نورو گاونډو سرحدي سيمو کې هم کډوالو له ځان سره راوړي دي.
پر دې سربېره د بي بي سي پښتو خبريالانو لپاره دغه بله ليکنه هم که ځغلندې کتنه تېره کې، بده به نه وي:
