بزرگداشت بی سابقه از ملکه الیزابت دوم چرا؟

آخرین بار، دو روز قبل از وفاتش لیز تراس را به حضور پذیرفته با لبان پر خنده با وی مصافحه نموده مامور تشکیل کابینه ساخت.

در میان مستعمرات بریتانیا، افغانستان یگانه کشوری بود که متصل جنگ اول جهانی در ۱۹ اگست ۱۹۱۹ به استقلال کامل نایل آمد، بقیه پروسه استعمار زدایی، که با پایان جنگ دوم جهانی در اثر بالا گرفتن جنبش های آزادیبخش،آغاز گردیده بود، در دوران سلطنت الیزابت مراحل تکامل و پایانی را پیمود. امپراتوریی که در قلمرو آن آفتاب غروب نمی کرد، به انقراض گرایید و کشورهای مستقلی از بسترهای داغ مبارزات و قربانی های ملت های به زنجیر کشیده شده، در صحنه بین المللی ظهور نموده با جوش و خروش ملی گرایی در پی بازسازی و اکتساب حیثیت و وقار برامدند. این که سرنوشتها چگونه رقم خوردند، و استعمارِ برامده از در چگونه از کلکین دوباره نفوذ کرد، حکایتی است جدا و خارج از بحث جاری.  پروسه استعمارزدایی در بعضی موارد، بالخصوص در مستعمراتی که انگلیس ها درانها جاگزین ساکنان بومی سر به نیست شده گردیده بودند، با نرمی پیش رفت. کشورهایی چون کانادا، استرالیا، نیوزیلند، افریقای جنوبی در مرحله اول دومنیون بریتانیا گشتند. پاکستان نیز در این جمع قرار داشت. کشورهایی که رغم آزادی، دومنیون ماندند، در امور داخلی شان آزاد بودند ولی در سیاست خارجی و دفاع زیر چتر برتانیا بودند. مثلاً پاکستان تا سال ۱۹۵۶ که اعلان جمهوریت نمود، دومینیون برتانیا بود. پسانتر به جای دومنیون اصطلاح کامنویلت ریلم  commonwealth realm  (سرزمین، قلمرو یا خطه ی مشترک المنافع) که نوعی برابری را با پذیرش پادشاه یا ملکه مشترک به نمایش می گذارد، پذیرفته شد. در این کشورها گورنر جنرال از ملکه نماینده گی می کند و شمار آنها در ادوار مختلف متفاوت بوده است. الیزابت دوم باری ملکه ۳۲ کشور مستقل بود و با اعلان جمهوریت در برخی از آنها، این شمار در زمان مرگش به ۱۵ کشور تقلیل یافته بود. اما کشورهایی که در نتیجه قیام های مسلحانه به آزادی رسیدند و اعلان جمهوریت کردند از همان ابتدا از تبعیت تاج خارج شده بودند. از میان ۵۶ کشور عضو کامنویلت یا مشترک المنافع، ۱۵ آن اعضای کامنویلت ریلم، ۳۶ آن جمهوری و ۵ دیگر آن از خود شاه جداگانه دارند.

الیزابت دوم، با عمر دراز و طولانی ترین سلطنت، که قلمرو امپراتوریش از آن وسعت و دبدبه سابقه به بریتانای امروزی با مساحت 242,509  کیلومتر مربع و شمار باشنده گانش به  66,796,807   نفر تقلیل یافت، آخرین نشانه عظمت از دست رفته آن ملت مغرور بود. با مرگ او، یک عصر، یک دوران تاریخی، همان طوری که صدراعظم استرالیا بیان داشت، به پایان رسید. به احتمال زیاد کشورهای هنوز باقی مانده در کامنویلت ریلم، به زودی به تاج مشترک نه گفته اعلام جمهوریت کنند. در کشورهای واقع شده در کارابین این تمایل بیش از دیگران مشهود است. کشور انتیگوه و باربودا و همچنان جمیکا می خواهند با راه اندازی همه پرسی با تاج شاهی قطع مناسبات کنند. این کشورها خواستار غرامت در برابر برده گی نیز اند. این خواست شاید به دیگران نیز سرایت کند. کشورهای بزرگ و پیشرفته یی چون کانادا، استرالیا و نیوزیلند، این انگلیس های جاگزین شده به جای ساکنان بومی، که تا کنون رییس دولت شان ملکه بریتانیا بود، نیز محتمل است با استفاده از همین فرصت به جمهوریت رو آورند. اما به عقیده بنده با احتیاط عمل خواهند کرد و بنا بر ریشه مشترک و وفاداری تاریخی، در اول لیست نخواهند بود. با در نظرداشت این چالش ها به علاوه تمایل شدید جدایی طلبی در سکاتلند و آیرلند شمالی، اوضاع نهایت خطیر و پیچیده اقتصادی، صحی، محیط زیستی و امنیتی جهانی، چارلس سوم میراث نه چندان مطمینی را از مادر به میراث می برد.

پادشاهی متحده بریتانیا، برای ملکه الیزابت دوم در کنار ریکارد عمر و ریکارد مدت سلطنت، ریکارد بزرگداشت را نیز رقم زد. تابوت وی از قصر بالمورال وسیله موتر طی شش ساعت با بدرقه عامه مردم در طول راه تا قصر هولیرود هاوس  Holyrood house  در ادنبرا مرکز سکاتلند، از آنجا به روز دیگر به کتدرال سینت گایلز  منتقل و برای ادای احترام عامه گذاشته شد. به تاریخ ۱۳ سپتمبر وسیله طیاره به لندن منتقل و برای چهار روز دیگر در قصر بکنگهم برای ادای احترام مردم قرار گرفت. تابوت وی از وست منستر هال به منظور انجام مراسم دولتی تدفین به وست منستر ابی منتقل و بعد از ختم مراسم به هاید پارک و  سوی ویندسور برده شد و در اواخر امروز در آرامگاه مخصوص خانواده گی در محوطه آن قصر به خاک سپرده شد.

به این گونه آخرین سمبول عظمت بریتانیای کبیر با آخرین سفر طولانی، اجرای بزرگداشت ده روزه و ادای احترام ملیون ها مردم، جزء تاریخ گشت. وی همان اندازه که که برای ملت خود سمبول بزرگی بود برای مستعمرات سابق انگلیس سمبول ظلم و جنایات ضد بشری نیز بود و مردمان آن کشورها در عکس العمل به خبر درگذشت وی، احساس منفی شان را پنهان نکردند.

در بیان های کشیشان کلیسای وستمنستر این سخن مکرر گفته شد که هر قدر بزرگ باشید، پایانی دارید و خداوند با شما محاسبه کردنی است.

۲۸ / ۰۶ / ۱۴۰۱

۱۹ / ۰۹ / ۲۰۲۲