مورچگان

و بسیار اتفاق می افتد که فردی منافع خود را فدای منافع جمع می کند، آنها از ویژه گی های برخوردار اند که بسیاری از ما حتی فکرش را نه می توانیم، برای مثال: مورچه ها بسیار قوی اند و می توانند باری به اندازۀ ۲۰ برابر وزن بدن شان را بلند کنند، بزرگ ترین مغز را در میان حشرات دارند و دارای حدود ۲۵۰۰۰۰ سلول مغزی هستند که بیشتر از حشرات دیگر است، دو معده دارند یک معده برای تغذیۀ خود مورچه کاربرد دارد و با معدۀ دیگر مواد غذایی را با مورچه های داخل لانه به اشتراک می گذارند.

مورچه ها حشرات گروهی اند و در اجتماع زندگی می کنند، ساحۀ زندگی آنها می تواند هزاران کیلومتر وسعت داشته باشد، آنها همچنان می توانند به هیولاهای وحشتناکی تبدیل شوند، آنها می توانند بگزند و یا نیش بزنند، مورچه های گلوله دردناک ترین نیش را میان حشرات دارند هر چند نیش آنها مانند نیش مورچۀ (جک بلوز) استرالیا کشنده نیست، مورچگان جانورانی دارای انواع گوناگون است که برخی از گونه های آن گوشتخوار و خطرناک اند و چون دسته جمعی حمله می کنند هر جانوری را که غافلگیر کنند بزودی از پای در میآورند و همه اعضای او را می خورند و اسکلتی از آن برجای می گذارند.

مورچه‌ ها به راحتی از شاخکهای آرنج دار و ساختار گره مانند و کمر باریک شان قابل شناخت است، مورچگان در میانه‌های دورۀ کرتاسه یعنی حدود ۱۱۰-۱۳۰ میلیون سال پیش، پس از ظهور گیاهان گلدار، از اجداد زنبورمانند شان تکامل یافته اند، امروزه بیش از ۱۲۰۰۰ گونۀ مورچه طبقه‌ بندی شده‌اند و حدس زده می شو‌د بیشتر ازین باشد، نفوس کل مورچه های زندۀ حال حاضر جهان بین یک تا ده کوادریون(quadrillion)(۱۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰) یعنی هزار تا ده هزار تریلیون برآورد شده است.

مورچه ها سه نوع خانه را برای خود انتخاب می کنند، خانۀ انسان، تپۀ ریگی یا خاکی و کلوخ که استحکام بیشتری در برابر باران و طوفان ها داشته باشد، بدن مورچه دارای سه قسمت اصلی است، سر و تنه (یا بخش میانی ) و پشت یا متازوم (Metatasom )، تمامی پا ها(۳ جفت) به قسمت تنه متصل می شوند، اندازهٔ اجتماع مورچه‌ها می‌تواند از چند ده مورچۀ شکاری در یک حفره تا چند میلیون مورچهٔ ساده و مورچۀ نازای ماده و طبقۀ از کارگرها و سربازها و سایر گروه‌ها را در یک محدودۀ جغرافیایی وسیع شامل شود، همچنین اجتماع مورچه‌ها شامل تعدادی نر دارای نطفه و همچنین یک یا چند ماده که توانایی بارور شدن دارند و ملکه نامیده می شوند، می باشند، همچنین گاهی اجتماع مورچه‌ها یک ابر جامعه توصیف شده‌است زیرا مورچه‌ها در آن با یکدیگر کار می کنند‌ و از اجتماع خود دفاع می کنند، تقریباً تمام مناطق کرۀ زمین مورچه دارد، تنها مناطقی ما نند جزایر دور افتاده و غیرقابل دسترسی استثنا هستند، مورچه به بیشتر محیط زیست‌های زمین چیره گشته است و در بیشتر محیط زیست‌ها توانایی زندگی دارد، این حشرات کوچک۲۰ –۱۵٪ موجودات زندۀ خشکی‌ زی زمین را تشکیل می دهد، علت موفقیت آن‌ها به زندگی اجتماعی، توانایی بالا، انطباق پذیری و توانایی تغییر دادن محیط زیست شان و بهره‌ برداری از منابع و دفاع از یکدیگر می باشد، انواع مورچه‌ها به صورت‌های مختلفی مانند زندگی انگلی و برده داری، همزیستی مسا لمت آمیز و.. تکامل یافته‌اند، جامعهٔ مورچه‌ها دارای سیستم تقسیم کار، ارتباط با هم و توانایی حل مشکلات پیچیده است، این تشابه با جوامع انسانی سالهاست که الهام بخش و موضوع مطالعات علمی دانشمندان بوده‌است، تنها چیزی که مورچه ها ندارند زبان است اگر زبان می داشتند آنها نیز خود را اشرف المخلوقات می گفتند.

خیلی از تمدن‌های انسانی از مورچه‌ها در مراسم مذهبی، تغذیه و موارد طبی سود می جویند، برخی از گونه‌های مورچه بخاطر نقشی که در کنترل زیستی آفت‌ها ایفا می کنند بسیار ارزشمند هستند، هرچند توانایی آنها برای استفاده از منابع باعث تعارض آن‌ها با انسانها شده‌ است، آنها به محصولات زراعتی صدمه می زنند و وارد خانه‌ها می شوند.

مورچه‌ها برای برقراری ارتباط با یکدیگر از فرومون استفاده می کنند، این سیگنا ل‌های شیمیایی در آنان نسبت به سایر نازک بالان تکامل یافته تر است، آنها‌ مانند سایر حشرات برای تشخیص بوی فرومون، از شاخکهای بلند و نازکِ متحرّک خود استفاده می کنند، آنها بوسیلۀ دو شاخک خود اطلاعاتِ لازم در مورد جهت و شدت بو را استخراج می کنند، از آنجایی که اغلب مورچه‌ها در روی سطح زمین زندگی می کنند‌، از سطح خاک برای بر جا گذاشتن رد فرومون استفاده می کنند‌ تا دیگر مورچه‌ها نیز بتوانند آنرا دنبال کنند، در گونه‌ هایی که بصورت گروهی کاوش می کنند مورچه ها‌ی که غذا پیدا می کنند یک رَد فرومون در مسیر بازگشت به لانه برجای می گذارند و این مسیر بوسیلۀ دیگر مورچه‌ها دنبال می شو‌د، پس از باز گشتِ مورچه‌های دیگر با غذا، این مسیر تقویت می شود، هنگامی که منبع غذا تمام می شود، دیگر رَد جدیدی توسط مورچه‌ها، در مسیر بازگشت گذاشته نه می شود‌ و بوی فرومون به آرامی محو می شود، این عمل باعث می شود که مورچه‌ها با تغییرات محیط خود را هماهنگ کنند، به‌ طور مثال: هنگامی که یک مسیر مشخص شده به سمت منبع غذایی توسط یک مانع سد می شود مورچه‌ها مسیر را رها می کنند تا مسیر جدیدی پیدا کنند، اگر مورچۀ موفق شود رَد جد یدی بر جای می گذارد که شامل مسیر کوتاه تری به لانه می باشد، مسیرهای موفق به سمت منبع غذا بوسیلۀ سایر مورچه‌ها دنبال می شوند و مسیرهای بهتر تقویت می شوند تا در نهایت بهترین مسیر پیدا شود، مورچه‌ها از فرومون، تنها برای رَدیابی استفاده نه می کنند، هنگامی که یک مورچه آسیب می بیند از خود فرومونِ خطر ساطع می کند که باعث می شود مورچه‌های اطراف او درحالت تهاجمی قرار بگیرند و همچنین مورچه‌های بیشتری به آن منطقه جذب شوند، برخی از گونه‌های مورچه از فرو مو ن خاصی به نام فرومونِ پروپاگند استفاده می کنند که باعث می شود دشمنان شان دچار سردرگمی شوند و به یکدیگر حمله کنند، فرومون بوسیلۀ ساختارهای زیادی تولید می شود که شامل غدد دوفور، غدد سمی و غده‌های موجود در روده، دُم، رودۀ راست، استرنم و درشت نی می شوند، فرومون‌ها همچنین بین مورچه‌های لانه رد و بدل می شود این عمل بصورت ترکیب شدن فرومون با غذا و سپس انتقال دادن آن از طریق دهان مورچۀ به مورچۀ دیگر صورت می گیرد این به مورچه‌ها کمک می کند‌ که بفهمند چه وظیفۀ باید انجام دهند، به‌ طور مثال: جمع‌آوری آذوقه یا نگهداری از لانه، در گونه‌هایی از مورچه‌ها که دارای ملکه هستند هنگامی که تولید نوع خاصی از فرومون توسط ملکه متوقف شود کارگران ملکۀ جدیدی را انتخاب می کنند، مورچه ها مقداری زیاد نسبت به انسان عدسی دارند، شاخک ها عضو مخصوص برای بویایی، لمس، چشایی و شنوایی می باشد.

مورچه ها تا ۲۵٪ وزن کل تودۀ زنده جانوران خشکی را تشکیل داده اند، این رقم معادل وزن تودۀ کل نژاد بشر است به این ترتیب به ازای هر انسان ۱ میلیون مور چه وجود دارد، جمعیت های بزرگی که مناطق وسیعی را اشغال می کنند حاوی میلیون ها مورچه هستند، مورچه های «ملکه» در رأس جمعیت های مورچه ها قرار دارند، آنها هزاران تخم می گذارند، نقش مورچه های نری که (دران) drone نامیده می شوند آمیزش با ملکه است، مورچه های مادۀ که توانایی تولید مثل ندارند، طبقات کارگر یا سرباز را تشکیل می دهند، آنها غذا پیدا می کنند، از ملکه و فرزندانش مراقبت می کنند، لانه می سازند، از جمعیت مراقبت می کنند یا به دیگران حمله می کنند، مورچه های کارگر جستجوگر غذا می توانند تا ۲۰۰ متر از لانۀ شان دور شوند و راه برگشت شان به لانه را با دنبال کردن بویی که از سوی دیگران به جا گذاشته شده پیدا کنند، فقط مورچه های ملکۀ ماده و نرها بال دارند، مورچه های ملکه پس از جفت گیری با یک نر بالشان می ریزد و به دنبال جای مناسبی برای پایه گذاری یک لانۀ جدید می گردند، مورچه های ملکه بیش از ۳۰ سال عمر می کنند، آنها طولانی ترین عمر را میان حشرات دارند، مورچه های کارگر ۱ تا ۳ سال زندگی می کنند، در حالی که نرها معمولاً تنها چند هفته زنده می مانند، مورچه ها گوش هایی به شکل مرسوم مانند گوش هایی که ما انسان ها داریم را ندارند بلکه آنها با ارتعاشات حسی می شنوند، وجود حس گر های خاص در شاخک ها و پاهایشان به آنها کمک می کند ارتعاشات محیط زندگی شان را حس کنند.

برخی از لانه های مورچه ها بزرگ و شگفت آورند، بزرگترین لانۀ مورچه ها که تا کنون وجود داشته بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر بوده، یعنی این لانه بیش از چندین کشور از جمله ایتالیا، فرانسه و اسپانیا را در بر می گرفته است، این لانه متعلق به یک گونه از مورچۀ ارژنتینی بوده است، مورچۀ بنام مورچۀ زامبی قارچی وجود دارد به این ترتیب که قارچی مورچه را آلوده می کند و آنرا کنترول می کند به طوری که مورچه دنبال برگ می گردد و خودش را به آن متصل می کند برگ مکان ایده آلی برای تولید مثل قارچی است، پس از این که عفونت به حد خاصی می رسد، سر مورچه را منفجر می کند و قارچ انگلی آزاد می شود.

طول گونه های مورچه ها از ۰.۷۵ میلی متر تا ۵۲ میلی متر است، اما طول بزرگترین مورچه ها حدود ۳ تا ۵ سانتی متر است، حتی بقایای فسیل شدۀ برخی از مورچه ها نشان می دهد که طول آنها به ۶ سانتی متر هم می رسیده، مورچه ها می توانند در محیط های تر و نمناک مثل سیلاب نیز زنده بمانند، آنها از طریق ساختار های خاص به نام اسپیراکل تنفس می کنند، وقتی محیط مورچه ها خیلی مرطوب می شود نظیر وقتی که سیل و یا برخی از بلایای طبیعی به وقوع می پییوندد آنها قادر اند اسپیراکل هایشان را ببندند تا زنده بمانند آنها حتی می توانند برای مدتی زیر آب زنده بمانند.

مورچه ها دارای بدن شفاف اند، که می تو انند به رنگ هرغذایی که می خورند در آیند، آنها می توانند با اسید از خودشان دفاع کنند بعضی از گونه های مورچه ها اسید می پاشند تا از شر رقبای ناخواستۀ محیط شان خلاص شوند یا از خودشان دفاع کنند، گونه هایی از مورچه ها از اسید برای دفاع از قلمرو شان استفاده می کنند گونه های آمازونی این نوع مورچه ها اسید فرمیک را به گیاهان خاصی تزریق می کنند تا از رشد آنها و تخریب لانه های شان جلوگیری کنند، خلاصه این که مورچه ها نمونۀ مثال از کار و کوشش و هماهنگی و تلاش اند.
۴ جنوری ۲۰۱۹
تورنتو کانادا