آزادی یو خیال ده
څلورپوښتنی:
د الکزاندار دیتمارس لیکنه
د ذ. آسمایی ژباړه
۱- په څه به پوه شو ؟
راځی چی د انسان په توګه یو څه تجربه کړو، ترڅو پوه شواو په خپل فکر سره هرڅه ته تغییر ورکړو. په داسی حال کی چی دا دوه مختلف شیان دی. بالاخره هغه خلک پوه کړو ، چی فکر کړی خلک یی په اجاره نیولی او په بل ډول ورته ګوری او حتی کله کله د ساده ګومان پری کوی. بی له دی هم زه فکر کوم چی د ساده لوحۍ او جهالت ترمنځ توپیر شته. په همدی ډول زما په خیال ، مخکی له دی چی سړی نورو ته ساده ووایی ، لومړی باید چی سړی ښه وګوری او سوچ وکړی. داخبره سړی د توانیدو او قدرت په لور بیایی. کله چی چاته ساده ووایی ، دا په دی معنا ده چی ګواکی ته تر نورو نړی ښه پیژنی او نورخلک له نړی څخه بهر شمیری. چاته د ساده او احمق خیال کول او نومول یی ، تر خپله ساده ګی څخه ډیر خطرناک دی. دا یوډول بیعدالتی ده. زما په خیال دا ډیره ښه خبره ده چی یو لړ غواړی او یو لړ نه غواړی نړی وپیږنی او خیال کوی چی دایی نظر دی او کولای یی شی . څو موده پخوامی دی تر ورته یو څه پیسی درلودی ، خو کوم سړی راته وویل چی دا ښه خبره ده چی بانک ته تغییر ورکړی او په ښه بانک پسی وګرځی. زما ملګری وویل چی دا احمقانه ده چی سړی ووایی پیسی په ښه ډول کیدای شی لاس ته راشی. خو اوس ما تاریخ لوستی او په دی پوهیږم چی څه وخت نړیوال پولی سیستم منځته راغلی ، خو مهمه نه ده ، زه لا له پخوا له لوبی نه بهر وم.
۲- څه باید وکړم ؟
په یاد ولری چی ازادی ته رسیدل کوم ستر ښه والی نه ده. موږ په داسی یوه وخت کی ژوند کوو چی ازادی لکه د سقوط په شان مالومیږی. کله هم له یوی ملګری سره وم چی نوی د یوه ګوچنی څښتنه شوی وه. هغی ویل چی ما اوس خپله ازادی له لاسه ورکړی. ما ویل چی آزادی به دی بیرته راشی او ته د اتلانو بیلګی تعقیبوه ، کوم چی کیدای شی ته پری ارامه شی ، خو ما فکر نه کاوه. زموږ په اعلانونو ، فلمونو او سریالونو کی هغو سره چی موږ غواړو معرفی شو ، همیشه ازاد دی. زموږ له کوچنیوالی به یی درته را ونیسم . هغه نجلی چی پیپی نومیده تر ټولو کوچنیانو ډیره ازادی درلوده او البته چی هغه تنها هم وه ، خو د هغی یوازیتوب یی چاته نه ورښوده. کله چی ما فکر وکړ ، ولی په یوه کوچنی پوری ځان تړل ښه خبره نه ده او همدارنګه برعکس ؟ څنګه کولای شو چی موږ دغه جوږښت سازماندهی او تنظیم کړو ، چی موږ یوله بله سره تر هره وخته زیات پکی تړلی او پییلی یو او دا ولی زموږ په ټولی نړی کی یو شان نه ده او که دا په په هنداره کی زموږ خپله څیره ده؟ خو دا د کیسی بل اړخ ده او هغه دا چی ، زموږ ازادی یو خیال ده. ته دا د بیلګی په توګه په خپل کار کی لیدلی شی. که چیری موږ پخپله ، یوازی پخپله تصمیم و نیسو چی د مرغانو لپاره ځای جوړ کړو ، دا به سخته وی چی ټول یوازی پخپله سرته ورسوو، له اوسپنی جوړ شوی اړتیاوی یی کلونه پخوا موندل کیدلی چی په جنوبی امریکا کی به یی له معدنی ډبرو را ایستل. دا په هغو کشتیو کی موندل شوی ، کوم چی په زرهاوو کلونو وړاندی په اوبو کی تګ را تګ کاوه او وروسته له ډیر اوږده مزل څخه دلته را رسیدلی دی ، ترڅو تا په شان ،کاملا ازاد انسان، یوڅه پری و کړی. ها د مرغانو د ځای کیسه لا تر اوسه هم وړیا ده ، مګر همدا ډول سوچ او فکر ټرومپ ته هم اجازه ورکړی ، چی امریکا د یوه ازاد هیواد په توګه د چاپیریال د تړون له امضا کولو څخه و باسی. د امریکایی ډوله ژوند پر اساس ، د خبرو امکانات نشته ، خو ددی طرزفکر په اساس چی موږ ټول په یوه سیاره کی سره ګډ ژوند کوو، باید چی یو څه وکړو.
۳- د څه کولو اجازه لرم ؟
هیله لرم چی خلک به تر پنځلسو کلونو پوری نور څه ونه وایی چی ، دا ستا حق دی. په هغه شیبه کی چی ته د خلکو تجارب د نړی په هکله د کوم خاص هدف لپاره بی ارزښته کوی او وړاندیز کوی چی هغه په تا پوری اړه نه لری ، نو په دی ډول ته ازادی سلبوی او خپګان او اړودوړ رامنځته کوی.
۴- انسان څه شی ده ؟
هر وخت ځانته انسانان لری. هره زمانه کی ، زه ، چی موږ یی له نورو سره تقسیموو ، په یوځایی توګه یی سره تعقیبوو ، مګر دا نسبت و دی ته چی موږ په حقیقت کی څوک یو ، بله خبره ده. ما ډیر پخوا پری فکر کړی او ښایی هم هیله ولرم چی زموږ ټولو د هویت په منځ کی موجود ده او د یوه لارښود حیثیت لری. کله هم ما یو فلم ولید. په هغه کی فیلوسوف مایکل پیوت ویلی وه چی په زاړه چین کی خلک فکر کوی ، چی موږ هسی د مرداریو پنډکی یو. چین هغه ځای وه چی هلته د ،زه، په هکله د پوښتنی خبره ځای نه درلود. پیوت وویل چی موږ له یوبل سره د اړیکو په اساس را لوی شوی یو. د هغه طرزفکرزما تجربو ته د بیا کتنی زمینه برابره کړه. رابطیت نسبت و زموږ عقلانیت ته د هغه چا لپاره چی موږڅوک یو ، قاطعیت لری. زه له ځانه پوښتنه کوم چی موږ ټول دول خلک یو چی د ټولو ترمنځ د ماهیت واټن دی. همد ا ده چی یوبل جوړوو او همدا انسان دی . پای
