کيها درمشکلات مردم طي هشت سال آگاهانه نقش بازي کرده اند؟

استاد صباح

(بخش هفتم – صباح )
{ يک پژوهش مستند درمورد اوضاع سياسي ، نظامي واقتصادي افغانستان با اتکاء به بخشهاي خبري وتحليلي ، داخلي وبين المللي }
رشد سرسام آورموادمخدر

شرايط جنگي افغانستان ودرآمد بالاازکشت،توليد وقاچاق موادمخدر موجب شد كه دولتهاي حاكم وجنگجويان سلاحداردركشورازكشت آن استقبال كنند. توليد و قاچاق مواد مخدردرکشورسالانه بيش ازسه ميليارد دالر درآمد دارد كه ازاين ميزان سهم دهقانان كمترازده فيصد آن است وقسمت عمده اين درآمدعايد قاچاقچيان وزورمندان مي‌شود. با اين وجود، جلا لي وزيرسابق داخله بارها ازوجود فهرستي از مقامات بلند پايه كه دركارقاچاق موادمخدر فعال هستند، صحبت كرده بود. وي اعلام كرده بود كه در صورت لزوم اين فهرست را منتشر خواهد كرد، كاري كه هرگز انجام نداد. گفته مي‌شود اسامي تعدادي از وزرا ومسوولان نظامي و امنيتي دراين فهرست وجود دارد.
حدود هفت سال قبل که آمریکا و متحدینش لشکرکشی به افغانستان را آغاز کردند، شعارها و ادعاهای اصلی شان از این تهاجم، مقابله با تروریسم ومحو مواد مخدر اعلام شد. تولید تریاک و دیگر مشتقات آن که با استقرار طالبان در بخش اعظم افغانستان یک معضله و نگرانی جدید را برای جامعه جهانی بوجود آورده بود، با تهدیدها و فشارهای سیاسی و تحریمی کشورهای بزرگ و تاثیر گذار درعرصه تصمیم گیری های بین المللی، کم کم رو به کاهش ميگذارد و در اواخرعمر حاکمیت طالبان به کمترین میزان در دهه هشتاد هجری شمسی رسید.
اکنون افغانستان بزرگترين توليدكننده موادمخدردرجهان به حساب مي‌آيد. دولتمردان آمريكايي پس از حمله نظامي به افغانستان اعلام كردند كه يكي از برزگترين برنامه هاي انها نابودي مزارع خشخاش، جلوگيري ازكشت آن وممانعت از قاچاق مواد مخدر است. حقيقت اين است كه دولت آمريكا پس از تصرف افغانستان نه تنها هيچ گاقدمي جدي براي جلوگيري از كشت خشخاش و قاچاق مواد مخدر برنداشت بلكه در بسياري از موارد نيز به مافياي مواد مخدردر كشوركمك كرده است. طي ‪ بيش ازهفت سالي كه از حمله آمريكا به افغانستان مي‌گذرد علي رغم ادعاهاي آمريكايي‌ها مبني بر تلاش براي كاهش كشت خشخاش در كشور وجلوگيري از توليد مواد مخدر، آمارهاي موجود از افزايش توليد مواد مخدردركشور و قاچاق آن به ساير نقاط جهان خبر مي دهد.
دفتر سياست ملي كنترول مواد مخدرآمريكا در گزارشي اعلام كرد،اراضي زير كشت خشخاش به ميزان چشمگيري نسبت به سال گذشته افزايش يافته و به يکصدوهفتادودو هزاروشش صد هكتار رسيده است . اين گزارش هم چنين مي‌افزايد، از زمان سرنگوني طالبان درافغانستان ، توليد خشخاش در اين كشور حدود شش برابر شده است. سفارت آمريكا در كابل همواره دولت كرزي را يكي از عوامل ناكامي مبارزه با مواد مخدر در افغانستان اعلام كرده است.
برپايه گزارش هاي منتشر شده از سوي سازمان ملل متحد، ميزان توليد محصول خشخاش درسال گذشته شش هزار و دوصد ‪تن است ودرسال جديد به هشت هزارئپنجصد تن رسيد كه در تاريخ كشور سابقه نداشته است . بارنت روبن پژوهشگر آمريكايي درجلسه استماعيه كميته روابط خارجي مجلس سناي آمريكا درباره علل ناكامي دولت افغانستان درمبارزه با مواد مخدر گفت : وقتي ما در اين مورد صحبت مي‌كنيم كه چرا دولت افغانستان به اقدامات جدي عليه قاچاق موادمخدر دست نمي‌زند. بايد به خاطر داشته باشيم كه بسياري از اين دلالان موادمخدر توسط ايالات متحده تقويت مي‌شوند و به بسياري از آن‌ها كمك شد تا دوباره قدرت را در دست گيرند.
وي افزود: وقتي كرزي خواست برخي ازآنها را از مقام هايشان بركنار كند آنها از سوي بعضي ارگان هاي دولت آمريكا حمايت و درسمت هاي خود ابقا شدند زيرا حضور شان براي ايالات متحده مفيد ارزيابي مي‌شد. وي افزود : هشتاد در صد پول موادمخدر به جيب قاچاقچيان وجنك سالاران سرازير مي‌شود، نه دهقاناني كه خشخاش كشت مي‌كنند ودرمزارع آن كار مي‌كنند و نود فيصد از سود حاصل از تجارت مواد مخدر به خارج از افغانستان ارسال مي‌شود. به گفته روبن بدون ترديد يكي از دلايل افزايش كشت خشخاش وتوليد مواد مخدردرافغانستان سودسرشاري است كه از بابت توليد و توزيع اين مواد، عايد قاچاقچيان و سوداگران مرگ مي‌شود كه از سوي برخي از حاميان خود در ايالات متحده پشتيباني مي‌شوند. حال اين پرسش مطرح است كه آيا اقدامي كه واشنگتن در افغانستان تحت شعار ريشه كني مواد مخدر انجام مي‌دهد واقعا مبارزه با مواد مخدر است يا تجارت مواد مخدر؟ سال گذشته كشت خشخاش در ولايت هلمند يکصدوشصت درصد رشد داشت كه به رشد پنجاه فيصدي كشت خشخاش درافغانستان كمك كرده بود. همچنان درسال گذشته افغانستان شش ‪هزار و دوصد تن خشخاش توليد كرده بود كه نودودو درصد از نياز بازار جهاني را تامين مي‌ كند.
به گفته سازمان ملل متحد كشت مواد مخدر در افغانستان اكنون به سطح غیرقابل كنترول رسیده است. همچنان كرزی از چنین آماری ابراز تاسف كرده و از جامعه جهانی خواسته است كه فعالیت های خود برای تقویت پولیس و مقابله با كشت مواد مخدر راشدت بخشد. دولت آمریكا نیز نابودی خشخاش و مقابله با كشت مواد مخدر را یكی از ابعاد مهم برنامه كمك رسانی به افغانستان دانسته است و دولت كرزی را به علت ناكامی دربه چالش كشیدن والیان جنگ سالار ولایات در مقابله با تولید تریاك مورد انتقاد شدید قرار داده است .
افزایش كشت و برداشت مواد مخدر در حالی انجام می گیرد كه دولت عملا بر بخش های جنوبی افغانستان كنترول عمومي ندارد و گروه های نظامی مخالف، دهقانان و دلالان در كنار برخی نیروهای فاسد دولتی و پولیس تجارت موادمخدر راحرفه اصلی خود قرار داده اند. افغانستان پیشتر نیز به عنوان بزرگترین تولیدكننده تریاك در سطح جهان شناخته می شد و ۳۵ درصد از تولید ناخالص داخلی از تجارت مواد مخدر به دست می آید. بیشتر هروئین به دست آمده از خشخاش در اروپا و آسیا فروخته می شود. افزایش كشت خشخاش نیز بیشتر درپنج ولايت در جنوب و به خصوص در هلمند، قندهار و ارزگان صورت پذیرفته است یعنی همان مناطقی كه به خاطر حملات مداوم طالبان شرایط امنیتی باثباتی نیز ندارند. سازمان ملل متحد درخصوص افزایش تولید خشخاش درعین حال تاكید می كند كه بخش های جنوبی افغانستان به علت كشت و برداشت گسترده مواد مخدر و تجارت آن، تروریسم، جنایت و فساد به مكان خطرناكی تبدیل شده است. بنابر اظهارات سازمان ملل متحد ارتباطی قوی میان تشدید شورش و ناآرامی و افزایش تولید مواد مخدر در افغانستان یافته است. همچنان طالبان دهقانان را به افزایش كشت خشخاش در برابر حفظ امنیت و جان خود دعوت می كند . طالبان در عین حال برای حفاظت از كاروان های حمل موادمخدر در مناطق مرزی، از دلالان این مواد مالیات دریافت می كند. از سوی دیگر گفته می شود كه اقدامات اخیر طالبان در این عرصه و ترغیب دهقانان برای افزایش كشت خشخاش، به هدف برانگیختن واكنش دولت طراحی شده است.
به اعتقاد ملل متحد عدم توانایی دولت دركنترول منطقه و حضور والیان جنگ طلب، فاسد و قدرتمند در آن برمی گردد. وقوع خشكسالی نیز به مشكلات دامن زده است زیرا هیچ جایگزینی برای كشت خشخاش در آن وجود ندارد. با وجود آنكه دولت فعالیت های اندکي برای مقابله با كشت خشخاش را توسعه بخشیده است اما در راه بازداشت و ازكار بركنار كردن مقامات دولتی فاسد و تاجران مواد مخدر، موفقیت چندانی به دست نیاورده است.
در همین حال، بنا بر گزارش سازمان ملل متحد، قرار بوده كه ۳۸ هزار جريب زمین های زیر كشت خشخاش نابود شوند اما تنها ۱۲ هزار جريب از این زمین ها نابوده شده اند. بر این اساس، اطلاعاتی كه از سوی دولت در این خصوص ارائه شده، از نظر سازمان ملل متحد كاملا اغراق شده و نادرست است. در سال ۲۰۰۵ میلادی والیان ولایات مختلف اعلام كرده بودند كه ۸۷ هزار جريب زمین های زیركشت خشخاش را نابود كرده اند اما سازمان ملل متحد تنها توانسته است نابودی ۱۲ هزار جريب آن را تایید كند .
سفیر آمریکا در کابل می گوید: با وجود تلاش هائی که برای جلوگیری از کشت خشخاش درافغانستان انجام گرفته است و با وجود از بین بردن ۲۰هزارهکتار مزرعه خشخاش در سال گذشته، محصول خشخاش ِ امسال بازهم افزایش یافته و به ارقامی بی سابقه رسیده است. بر اساس آمارهای مقدماتی ، امسال ۱۸۵هزار هکتار زمین زیر کشت خشخاش رفته است که نسبت به سال گذشته ۲۰ هزار هکتار افزایش نشان می دهد. به گفته او، از این رقم ۸۶ هزار هکتار تنها در هلمند قرار دارد. هلمند پرخشونت ترین ولايت است و نیروهای ناتو در آنجا با هزاران طالب درگیر جنگ هستند. درسال گذشته ، ۹۲ درصد تریاک ِ قاچاق جهان، در افغانستان تولید شده است.
با آمدن لابراتورهاي پيشرفته و وسايل ارتباطي نوين، معضل توليد و قاچاق اين مواد و مبارزه با آن را در سطح جهاني شديدا پيچيده و به يك نگراني عمومي جهاني تبديل كرده است. توصيف وضعيت با عبارت شديدا پيچيده و ابراز نگراني از آن، نقطه عطف تمامي سخنراني‌ها و گزارش‌هايي بود كه مسوولين مبارزه با مواد مخدر كشورهاي منطقه و سفراي آن‌ها در هفتمين كنفرانس بين‌المللي ارايه كردند. وضعيت پيچيده موجود به‌گفته روبرتو آربيتريونماينده ملل متحد براي مبارزه با مواد مخدر ، بيشتر از آنجا ناشي مي‌شود كه توليد خشخاش در افغانستان به بيش از هشت وينم هزارتن رسيده و سطح كشت آن نيز فوق‌العاده افزايش يافته است.
آربيتريو اين وضعيت را درپهلوي دستيابي باندهاي توليد و قاچاق مواد مخدر به‌ انکشاف‌هاي نوين لابراتوري كه باعث شده مواد هاي كم‌حجم ولي پرخطرتر وارد بازار شود ، عواملي مي‌داند كه باعث نگراني فزاينده جهاني نسبت به اوضاع صحي عمومي بخصوص جوانان شده است. درعقب وحمایت مواد مخدر ، شرکتهای نیرومند و منافع مالی نهفته میباشد . از این نقط نظر، کنترول جیوپلیتیک ونظامی روی خط السیر مواد مخدر ، بمثابه یک عنصرا ستراتژیک، مانند نفت و لوله های نفت وجود دارد. با آنهم چیزیکه مواد مخدر را از امتعه قانونی متمایز میسازد، آنست که مواد مخدر، نه تنها منبع بزرگ تشکیل ثروت برای جرایم سازمان یافته میباشد ،بلکه سرمایه بزرگ برای دستگاه هاي استخباراتی نیزپنداشته میشود که در بخش های مالی و بانکداری،بحیث بازیگر نیرومند وجود دارد.
در مارکیت بین المللی مواد مخدرو هیرویین افغانستان صد بار بیشتر نسبت به قیمتی که دهاقین بالای مزرعه خود دریافت میدارند بفروش میرسد. طبق راپور اداره ملل متحد در امور مواد مخدر و جرایم در سال دوهزاروسه ،تریاک افغانستان عاید یک میلیارد دالر را برای زورمندان محلي ودهاقین و یک میلیارد و سه صدمیلیون دالر را برای قاچاقبران ، بوجود آورده است که این رقم معادل نیم عایدات خالص ملی میباشد. موافق به این آمار تخمینی ، اداره ملل متحد ، حد وسط قیمت یک کیلوگرام تریاک تازه در سال دوهزارودو به سه صدوپنجاه دالر بالغ میگشت. اگرچه سنجش تخمینی اداره امور مواد مخدر وجرایم ملل متحد، برمبنای قیمت بالای مزرعه محل وعمده فروشی ، ترتیب یافته است که یک بخش فیصدی بسیار کوچک دوران چندین میلیارد دالری تجارت مواد مخدر افغانی را تشکیل میدهد. اداره مذکور مجموعه دوران سالانه تجارت مواد مخدر افغانی را به سي میلیارد دالر تخمین کرد ه است .
اداره دی یی آی امریکا تایید میدارد ، هیرویین جنوب شرق آسیا ( افغانستان ) که در اوایل دهه نود در نیویارک بفروش میرسید بین هشتادوپنج هزارالی يکصدونودهزار دالر یک کیلوگرام با داشتن هفتادوپنج فيصد خالص صورت گرفته بود.
طبق گزارش اين اداره " قیمت هیرویین حوزه جنوب شرق آسیا یک واحد هفتصد گرامی آن با داشتن خالص بودن بین هشتادوپنج الا نود فیصد ازهفتادهزارالی صدهزاردالر به فروش میرسد . یک واحد هفتصد گرامي ( هشتادوپنج –نودفيصد) به قیمت عمده فروشی یک کیلوگرام تبدیل میشد که هیرویین خالص به قیمت های بین يکصدوپانزده و يکصدوشصت وسه هزار دالر به فروش میرسید.
نود فیصد هیرویین مصرف انگلستان محصول افغانستان است . با استفاده از رقم قیمت های خرده فروشی منابع پولیس انگلستان که یک گرام هیرویین پنجاه فيصد به قیمت يکصدوده دالر تخمین شده مجموعه ارزش پرچون مواد مخدر افغانستان در سال دوهزاروسه ( سه هزاروششصد تن ) به رقم هفتادونو میلیارد دالر بالغ میگردد.