یک گام در راه فهمیدن بیدل-نام کتابی است از : دوکتور سید حمیدالله روغ

   جناب  عبدالقادر بیدل  یکی از سیماهای درخشان ٬ شاعر شاعران  و میراث دار حوزه وسیعی  ادبی و فرهنگی پر بار  جغرافیای   ماست .  شعر بیدل سرشار از اندیشه ها ومعانی ٬  شعر زبان راز ها و نیازها است ٬ شعر بیدل نمادی از کلیشه گریزی و هنجار شکنی است که بقول شماری از اگاهان ٬  گاهی بسوی فرا واقعیت  ره می کشاید  . در تذکره « سفینه خوشگو » در مدح حضرت بیدل امده است :

«   میرزا بیدل که رهنمای سخن است -- پیغمبر و غوث و پیشوای سخن است --  یکتاست در افریدن کلام -- باالله که بی سخن خدای سخن است » & زبان بیدل  برای کسانی همچو این ابجد خوان که بخواهند با شعر بیدل  اشنایی حاصل نمایند اگر شگفتی ایجاد نکند تا حدی گنگ و نا مفهوم جلوه می کشاید .   یگی از مثال ها  همین کتاب است که تنها یک « بیت  »  از  شعر حضرت بیدل با پهناوری معنایی  اش در میان فرهنگیان ٬  بیدل شناسان نامبردار  ما به سوژه بحث های گسترده و ستودنی مبدل گردیده و  در نهایت  انگیزه نگارش این کتاب را  از سوی اندیشمند  فرزانه و ژرف نگر  جناب دوکتور « روغ » را فراهم اورده است .  ان  بیت  بیدل  از اینقرار است :
 «  هیچ شکلی بی هیو لا قابل صورت نشد -- ادمی هم پیش از ان کادم شود بوزینه بود  ».

 صورتِ کامل این غزل:
یک دُو دَم هنگامه ی تشویش مِهر و کینه بود

هر چه دیدم، میهمانِ خانه ی آیینه بود

ابتذالِ باغِ امکان، رنگِ گردیدن نداشت

هرگُلی کامسالم آمد درنظر ، پارینه بود

منفعل می شد ز دنیا،هوش اگر می داشت خلق

سِبر وحنظل درمذاقِ گاو وخرلوزینه بود

هیچ شکلی بی هیولا قابلِ صورت نشد

آدمی هم پبش از آن کادم شود بوزینه بود
امتحانِ اجناسِ بازارِ ریا می داد عَرض
ریش ها دیدیم با قیمت تر از پشمینه بود
هرکجا دیدیم صحبت های گرمِ زاهدان
چون نکاحِ دخترِ رز در شب آدینه بود
خاک شد فطرت ز پستی لیک مژگان بَر نداشت
ورنه ازما تا به بام آسمان یک زینه بود
تخته ی مشقِ حوادث کرد ما را عاجزی
زخمِ دندان بیشتر وقف لب زیرینه بود
در جهانِ بی تمیزی چاره از تشویش نیست
ما به صد جا منقسم کردیم و دل درسینه بود
آرزوها ماند محوِ ناز در بزمِ وصال
پاسِ ناموسِ تحیر مَهر این گنجینه بود
هر کجا رفتیم بیدل دردِ ما پنهان نماند
خرقه ی درویشی ی ما لَختی از دل پینه بود.

 این کتاب سرشار از اندیشه ها داوری ها و ژرف بینی ها و عمق نگاه و نظر های بیدل شناسان نامور کشور و دارای ارزش ادبی و فرهنگی است  که   جدیدا در ماه سنبله امسال «۱۳۹۳» سپتامبر 2014  ازچاپ برامده  است   ٬   تنوع و  گسترده گی  دیدگاها

       چون نخلی پر باری به این  اثر ٬ گهر  و جاهت و معنویت  بخشیده  است ٬ این اثر با قوتی در نهایت زیبایی و خردمندی  برای مطالعه ٬ تفکر واندیشه ٬ جذابیت و شیفتگی ویژه می  افریند .       ما  تهیه این اثر را به متفکر جلیل القدر جناب دوکتور سید حمیدالله روغ که به پاسداری و سپاس از یکی از اعجوبه ای ادبی و فرهنگی ما پر داخته است ازژرفای نیت تبریک گفته  موفقیت های بیشتر شان را تمنا می  نمایم  .           

«...این رساله انعکاسی از مباحثه و مناظره در میان بیدل‌شناسان افغانی دربارۀ یک بیت بیدل است... در جریان این مباحثه ما یک آیینه‌خانه آباد کردیم که از هرطرف در آن بیدل می‌درخشد.... با رضایت می‌توانیم بگوییم که این مباحثه نه تنها مباحثه کننده‌گان را با هم نزدیکتر ساخته است، بلکه زوایای متفاوتِ نگرش‌های ما نسبت به بیدل را به سوی هم گشوده است.... ما همه در پایان به یک اجماع تقرب کرده‌ایم..... آوردۀ اصولاً نو بحث جاری ما این بوده است که بیدل‌شناسی افغانی را ازین به بعد بر مبنای اجماع قرار می‌دهیم... بیدل از بندهای مکتبی آزاد است... بیدل به مراتب، فراتر از تعلیقاتِ مکتبی کار می‌کند. بیدل را به منزلۀ نمادِ کلیتِ اندیشۀ دورانش در نظر گیریم...» (از متن کتاب)

فهرست مطالب:
1- سید حمیدالله روغ:«آدمی هم پیش ازان کادم شود،بوزینه بود»
2- دکتور حشمت حسینی:چند نکته به ارتباط نوشتۀ آقای روغ
3- سید حمیدالله روغ:از نظر من بیدل درین‌جا «بوداست»آورده است
4- رشاد وسا: سر کلاوه در دیدگاه عرفانی بیدل است
5- پروفیسور دکتور عبدالخالق رشید:اندر باب معنی "بوزینه" ابوالمعانی بیدل که در اصل "بودینه" بوده است و نه "بوزینه"
6- استاد محمد اسحاق نگارگر: «هیچ هیکل بی هیولا قابل صورت نه‌شد»
7- انجنیر عبیدالله صافی: نگاهی به بیدل و داروین در یک نظریۀ علمی و فلسفی
8- سید حمیدالله روغ: "بودینه" معادل "بوزینه" نیست
9- استاد پروفیسور داکتر سید خلیل‌الله هاشمیان:بیدل‌شناس نه ای جان من، خطا اینجاست!
10- سید حمید الله روغ: بلی من «بیدل‌شناس»نیستم!
11- استادپروفیسورداکترس. خ. هاشمیان: معنی بلند من فهم تند می‌خواهد!
12- سید حمیدالله روغ: «خموشی‌ام به کمالیست، کز هجوم شکست»
13- استاد پروفیسور داکتر س. خ. هاشمیان: پیرامون نوشتۀ آموزندۀ جناب دکتور حشمت حسینی
14- قدیر حبیب: برداشت من از یک بیت بیدل
15- استاد پروفیسور داکتر س. خ. هاشمیان: مسرت دارم با یک بیدل‌شناس آشنا می‌شوم
16- احمد شاه مبارک: دور از غوغا
17- استاد پروفیسورداکتر س. خ. هاشمیان: آخرین سخن پیرامون یک بیت بیدل
18- استاد م. ا. نگارگر: یک عرض بسیار عاجزانه خدمت جناب استاد هاشمیان
19- سید حمیدالله روغ: مِهر-مُهر-مَهر؛ یک بررسی مجدد
      بحثی فشرده در وجودشناسی بیدل
20- سید حمیدالله روغ: سه تذکر به نشانۀ سپاس از استاد نگارگر
21- استاد م. ا. نگارگر: چند تذکر مختصر خدمت جناب روغ

بخش دوم
دو سخن به جای نقد دربارۀ رسالۀ «بوزینه‌ی که بودینه نیست»
سید حمیدالله روغ: چهل سال در جستجوی معنای یک بیت .---------------------
سید عبدالقدوس سید.   12 ماه سپتامبر 2014