رحمت اله روان
نشست سران ناتو در لیسبون بیشنهاد دولت افغانستان را تایید و فیصله کرد که تا سال 2014 امور امنیتی افغانستان را به قوای امنیتی افغان واگذار نموده پلان خروج قوت‌های خویش را مورد مطالعه قرار دهد
محمود قریشی وزیر امور خارجه پاكستان، درهفته ګذاشته از تعيين زمان‌بندي خروج نيروهاي ناتو از افغانستان به طور محتاطانه‌اي استقبال كرد و گفت: ناتو در خصوص پي‌آمدهاي عقب‌نشيني در اين كشور نبايد بي‌تفاوت باشد،موصوف کفته است خروج نیروهای ناتو تاسال ۲۰۱۴ خوب است اما در صورتیکه شرایط آمنیتی در افغانستان مناسب باشد،درحالیکه قریشی بیشتر تاکید کرده بود که ثبات در افغانستان به خروج نیروهای خارجی از افغانستان بستګی دارد ولی فعلا مواضع پاکستان در باره خروج قوای خارجی در افغانستان تابعی از شرایط داخلی وامنیتی منطقه می داند
بر خلاف آنچه پاکستانی‌ها در گذشته مطرح می‌کردند، در عکس‌العمل به فیصله ناتو مقامات پاکستانی نگرانی‌شان را از خروج نیروهای ناتو بیان داشته وزیر امور خارجه این کشور تاکید کرد که ناتو باید متوجه پی‌آمد خروج نیروهایش از افغانستان باشد.
پاكستاني‌ها بسیار براي خروج نيروهاي خارجي از افغانستان عجله ندارند و تلاش مي‌كنند تا زماني كه نيروهاي طرفدار این کشور از جمله طالبان در بدنه سياسي دولت كابل قرار نگرفته‌اند، از تشويق نيروهاي خارجي براي خروج از افغانستان اجتناب كنند در عین حال آفتاب احمد خان شیرپاو وزیر داخله سابق پاکستان نیز از زمان خروج نیروهای ناتو انتقاد کرده وخواستار ایجاد آمنیت کامل در افغانستان شد ،با بیان این که دوکشږور پاکستان وافغانستان به شدت از جنګ علیه تروریزم صدمه دیده اند اظهار داشته:هیچ دلیلی وجود ندارد که از طیاره های بدون پیلوت امریکایی در شهر کویټه پاکستان استفاده نه شود وی در یک مصاحبه خود ګفته است که رمان خروج قوای ناتو از افغانستان مناسب نیست وباید قبل از خروج ناتو قدم های محکمی برای پوشش کامل آمنیتی در افغانستان برداشته شود،وتاکید کرده تا زمانکه امنیت در این کشور نهادینه نشده است خروج ناتو از آن در این موقعیت حساس نتایج مثبت را در بر نخواهد داشت ،فعلا این سوال مطرح می شود که چه عواملی پاکستان را نګران ساخته است در این ارتباط اکنون دونقطه قابل تحلیل میباشد
۱ـ پاکستانی‌ها در بازی با این آتش، شعله‌های جنگ را در سرزمین خود روشن ساخته و اینک با خروج نیروهای ناتو از افغانستان خود را از مهار ساختن پی‌آمدهای آن عاجز می‌دانند و نگران پی‌آمدهای آن می‌باشند
۲ـ سفر اخیر باراک اوباما به هندوستان و توافقات غیرمترقبه با این کشور این نگرانی را برای پاکستان به وجود آورده است که با خروج نیروهای ناتو ابتکار عمل در دست پاکستانی‌ها نخواهد بود، بلکه رقیب یا دشمن دیرینه‌اش هندوستان از این روند تحولات منتفع خواهد شد
گرچه سفربارک اوباما يك سفر اقتصادي عنوان شده است؛ وليكن مسايل سياسي نيز د رآن وجه برجسته اي داشت ؛حتا برخي رسانه هاي گروهي بخش سياسي آن سفر را بسي بر پر اهميت تر يافتند .آنچه بخش سياسي سفر آقاي اوبامارا، متمايز ساخت ،حركت هاو سخنان نمادين سياسي او بود كه از جانب او ظهور و بروز يافت، اقامت او در يكي از هوتل هاي مجلل مبمئي هندوستان كه دو سال قبل توسط شبكه هاي تروريستي به آتش كشيده شده بود و در آن رخداد بيش از صدو پنجاه نفر كشته شد، يكي از نمادهاي روشن و پيام واضح اوباما به شبكه هاي جهاني تروريستي وحاميان آن بود. علاوه بر آن بارک اوباما هندوستان را يكي از قدرت هاي بزرگ جهاني دانست كه به سرعت راه ترقي و پيشرفت را طي مي كند و هم چنان اوباما هندوستان را يكي از كشورهاي متحد امريكا درامر مبارزه با تروريزم عنوان كرد و اضافه نمود كه ايالات متحده در كنار هندوستان قرار خواهد داشت،مهم ترين مسأله اي كه باز هم توجه محافل رسانه اي رابه خود جلب كرد، حمايت اوباما از هند براي عضويت در شوراي امنيت سازمان ملل متحد است؛ تا كنون شوراي امنيت سازمان ملل متحد داراي پنج عضو دايمي است كه هر كدام داراي حق و تو مي باشند و اين حق ويژه توانسته است بر تصميم گيري هاي جهاني تاثير گذار باشد.
حمايت اوباما از عضويت هندوستان درآن شورامي تواند بر خواست هاي ديرينه اي آن كشور جامه ي واقعيت بپوشاند. اين حركت هاي سمبوليك و سخنان آشكار بارک اوباما بستر تحليل ها و تبصره هاي گوناگوني را فراهم آورد واين پيام را به حكومت پاكستان داشت كه دست از صدور تروريزم بردارد و با جامعه ي جهاني صادقانه برخورد كند؛ زيرا افرادي كه به آن هوتل يورش برده بودند و آن را به آتش كشيدند همه تابعيت پاكستاني داشتند و وابسته به گروه هاي تروريستي اي بودند كــه از سوي سازمان استخبارات پاكستان مورد هــــدايت و حمايت قرار گرفته بودند
گرچه بارک اوباما هندوستان رابر تداوم مذاكره ي صلح با پاكستان فراخواند و ليكن حركت هاي نمادين او چنان پيام واضع و آشكار داشت كه نمي توانست موقفي براي پاكستان براي اذهان مقام هاي امريكا ايجاد كند؛.اما پاكستان با دريافت پيام اوباما چه موقفي را احراز خواهد كرد ؟ برخي تحليل گران بدين باوراند كه موقف پاكستان تغير نخواهد كرد مگر اين كه در ساختار ذهني حاكمان پاكستان تغيري ايجاد گردد و زمام داران آ ن كشور شرايط جهان وكشور خودرا درك كنند اين تحليل گران بدين باوراند كه:گرچه پاكستان در قرن بيست ويك زندگي مي كند اما فضاي سياسي دران كشور گوياي آنست كه آن كشور هنوز مي كوشد منافع خويش در فضاي جنگ سرد تعريف كند. در زمان جنگ سرد پاكستان و ايران دو متحد نزديك غرب حكم ژا ندارم منطقه آسيا را داشتند و همراه و همگام با بزرگترين ابر قدرت جهان يعني ايالات متحده امريكا حركت مي كردند و غربي ها نيز براي جلوگيري از نفوذ كمونيزم كمك هاي فراواني را به پاكستان گسيل مي داشت؛ پيروزي انقلاب ضد غربي در ايران و فرو ريختن كانون كمونيزم، جهان سمت و سويي ديگري به خود گرفت، گفتمان هاي غالب بر سياست جهاني تغيير يافت، منافع ملي و تلاش در جهت آن با گفتمان هاي ديگر مورد توجه قرار گرفت.
پاكستان در زمان جنگ افغانستان بيشترين كمك هاي غربي ها را حاصل كرد، اما فروپاشي شوروي واز ميان رفتن خطر كمونيزم روابط بين المللي دچار نوسان هاي شديد گرديد جبهه گيري هاي سنتي رخت بربست ودشمنان جديدي تعريف گرديد؛ اما پاكستان براي آن كه دركانون توجه جهاني قرارداشته باشد كوشيد اين دشمن جديد غرب را در آن كشور پرورش دهد تا هم چنان مورد توجه جهانيان قرارداشته باشد.اازاين رو پاكستان كوشيد تابابرخي محافل غربي ساخت طالبان را دردستور كار خود قراردهد ؛حكومت پاكستان بدين باور بود كه با ساختن طالبان لگام هدايت آنان رانيز دردست خواهد داشت تا هرچه آن كشور بخواهد عمل كند اين كار تا جايي موفق بود استيلاي آن گروه در افغانستان و ايجاد حكومت، اين كشور پيروزي بزرگي براي پاكستان به حساب مي آمد. اگر حوادث يازده سپتامبر2001 در امريكا رخ نمي داد و ابهت امنيتي امريكا توسط تروريستان فرو نمي ريخت، پاكستان مي‌توانست جذب كننده‌اي كمك‌هاي غرب باشد و ليكن آن حوادث باعث گشت كه جهان سمت وسوي ديگري پيدا كند، رويكرد جديد ايالات متحده امريكا نسبت به شبكه هاي تروريستي، پاكستان را در موقف حساس قرار داد
پاكستان از يك سو در مبارزه با تروريزم همكار مجامع بين المللي است از سوي ديگر مدافع، تجهيز كننده بنیاد ګرایان. بسياري از كارشناسان در گذشته بدين باور بودند كه مبارزه با تروريزم و تغيير سياست هاي پاكستان در قبال تروريستان، آن كشور رادر سر دوراهي قرار داده است
يك.؛برخورد كج دار و مريض با بنیاد ګرا به توهم اين كه بتواند كمك هاي غرب را نصيب شود دو؛ اين كه با بازي سياسي هم به طالبان كمك كند وهم برسرنرد دوستي با غربي ها بنشيند
در صورت اول پاكستان به پي آمد هاو نتايج ناگوار آن نه را پيش بيني نمي كرد كه پروردن دشمن براي ديگران سرانجام پرورش دهنده را خواهد بلعيد، كما اين كه آثار و عواقب آن از چند سال بدين سو ديده مي شود. از اشغال مسجد (لعل) در نزديكي اسلام آباد، موج خشونت هاي انتحاري در ساير مساجد، اماكن عمومي،كليساها، و عبادت گاه هاي صوفيان و ده ها مورد ديگر نتيجه سياست هاي منفعت جويانه پاكستان شمرده مي شود و بر رغم اين همه پي آمدها بازهم پاكستان كمك هاي مليارد دالري از غرب و امريكا دريافت مي دارد. گزينه دوم مبارزه با تروريزم براي محويا حد اقل تضعيف آنست كه در اين صورت بازهم پاكستان خواهان تضمين هايي از جانب كشورهاي غربي و امريكا است
در صورت دوم پاكستان مي پندارد كه كمك هاي جهاني را ازدست خواهدداد لذا بر مودضع خويش تاكيد گذاشته وهيچ گاه در قبال تروريزم جدي عمل نكرده است.
به نظر مي رسد كه پيام اوباما به پاكستان آنست كه زمامداران آن كشور سياست طمع ورزانه را در قبال پرورش تروريزم رها كند، مواضع شفاف و روشن در قبال تروريستان داشته باشد، اگر پاكستاني ها اين پيام را درك كرده باشند و بدانند مبارزه صادقانه با تروريزم و طالبان بيشتر به منافع آن كشور است، بايد با ذهنيت قرن بيست ويك و جهان از جنگ سرد بينديشد؛ دران صورت شايد در قبال طالبان نيز تجديد نظر صورت گيرد و پي آمد آن سياست بر افغانستان نيز تاثير خواهد گذاشت، زيرا مبارزه با تروريزم ويا صلح با طالبان بدون سياست هاي صادقانه وشفاف پاكستان امكان پذيرنيست. امروز اگر طالبان هم چنان دست به كشتار و خشونت مي زنند و هر روز زن و كودك اين سرزمين را مي كشند يا قرآن ها و كتاب هاي درسي مكاتب را به آتش مي كشند،همه مي دانند كه دست اين جنايات كاران از آستين پاكستان بيرون مي آيد.
نتيجه اين كه سياست هاي غير شفاف پاكستان در قبال تروريستان ودر گيري بيش از پيش غربي ها با تروريستان موقف آن كشور را درنزد زمام داران غربي به شدت كاهش خواهدداد همين كه اوبامادر همسايگي پاكستان ازآن كشور ديدار نداشته است بايد پاكستاني هارا به انديشه فرو برده باشد وموقف خودرا در قبال رخداد هاي جهان درك كند
طی 3 دهه گذشته پاکستان از بحران موجود در افغانستان سود برده و تلاش نموده است به حیث بازی‌گر اصلی این عرصه نقش‌آفرینی کند،باکستان به حیث متحد سترا تیژیک امریکا وایتلاف ناتو در میدان مبارزه با تروریزم حضور داشته واز جانب دیګر تلاش نموده است مستقیم یا غیرمستقیم مخالفان مسلح دولت افغانستان وجامعه جهانی را حمایت نماید پاکستان در سال های ګذاشته به صورت ملایم منتقد حضور قوای ناتو در افغانستان بوده وخروج قوای نظامی غربی از افغانستان وواګذاری ابتکار عمل به کشور های منطقه درقدم اول خود پاکستان را مطلوب می دانسته است
مولانا فضل رحمان سیاستمدار ارشد پاکستانی نیز در این اخر طرفدار مذاکره با طا لبان شده گفته است، توافق سیاسی در افغانستان چارهء بیش برای شبکه القاعده نه خواهد گذاشت، مگر اینکه یا با روند یکجا شود و یا اینکه منطقه را ترک کند،مولانا به اژانس خبری رویتر ګفته است که وی خواهان ګفتګو برای ختم جنګ در افغانستان است.
مولانا فضل رحمان از حامیان سرسخت مخالفین افغانستان و حتی القاعده بوده و صحبت‌هایی که امروز وی می‌کند، گفته‌هایی است که دولت افغانستان، بسیار قبل، آن‌ها را اظهار داشته، و امروز آن‌ها به این نظر رسیدند، جنگی که در منطقه جریان دارد، به نفع مسلمانان نیست و نه به نفع مردم افغانستان و پاکستان است و هر دو کشور از این مسأله زیان دیده‌اند
اگر واقعاً فضل رحمان بخواهد در این پروسه همکاری صادقانه داشته باشد، یک خبر خوب برای مردم افغانستان و پاکستان میباشد
در هر صورت کشورهای منطقه از تحولات جاری و گذشته افغانستان و منطقه باید آموخته باشند که دوستان استراتیژیک بین‌المللی امکان تبدیل شدن را دارند ولی هم‌سایه‌گی قابل تبدیل شدن نمی‌باشد. در جست‌وجوی منافع خویش فراموش نکنند که حسن هم‌جواری و ملاحظه خط سرخ منافع هم‌سایه‌ها ضرورت به رعایت دارد
طوری که در این اواخر مشاهده می‌شود، علاقه‌مندی پاکستان برای ایجاد ثبات در منطقه افزایش یافته، اگر پاکستان واقعاً بخواهد که به روند صلح توجه داشته باشد و در منطقه صلح و ثبات را به میان بیاورد، می‌تواند به تامین صلح در منطقه امیدوار بود
هر اقدام پاکستان علیه مخالفین دولت افغانستان و یا کسانی که وضعیت منطقه را به مخاطره می‌کشانند، بسیار مفید است، خصوصاً برای آوردن صلح در افغانستان، منطقه و یا حتی جهان، به شرطی که این حرکت مخلصانه باشد.پای رحمت اله روان.