د دوه مخي سياست نوې بيلګه؛ چين د افغانستان دوست که دښمن

په برخه کې د چین همکاري غوښتې ده. خو وسله وال طالبان وايي، د قطر دفتر د پلاوي موخه چین ته له سفره د سولې خبرې نه وې. د قطر دفتر یوه غړي یوې پاکستانۍ رسنۍ ته ویلي، چې د جولای د ۱۸مې د سفر موخه په افغانستان کې د بهرنیو هېوادونو د یرغلونو او وروستیو لاسوهنو په اړه بحث کول وو او له چین نه غوښتل شوي، چې د سیمې د ثبات د ګډ دښمن په تړاو اړینې پرېکړې وکړي. دا چې د چین او طالبانو ګډ دښمن څوک دی په اړه يې څه نه دي ویل شوي، خو طالبانو ويلي وروستی سفر يې د چین په غوښتنه ترسره کړی دی.
بل لور ته ويل کيږي، چين ته د وسله والو طالبانو د سفر د خبر له رسنيز کيدو وروسته د افغانستان د ملي دفاع وزارت لوی درستيز هم دغه هيواد ته سفر کړی دی. چين ته د قطر دفتر پلاوي له سفر وروسته جنرال قديم شاه شهيم هم د تيرې جمعې په ورځ د چين په لور وخوځيد. د ملي دفاع وزارت د مرستيال وياند محمد رادمنش په وينا؛ چين ته د ښاغلي شهيم د سفر موخه؛ له ملي دفاع وزارت سره د نوموړي هيواد د ځانګړو مرستو او همکاريو پر سر بحث دی.
چين ته وسله والو طالبانو د قطر دفتر پلاوي پټ سفر ګڼې پوښتنې راپيدا کړې دي. چين ته طالبان په خپله خوښه تللي که پاکستان استولي دي؟ چين ته د سفر موخه يې څه ده؟ او دا چې وسله والو طالبانو د دغه سفر موخه د چين او دوی د ګډ دښمن په تړاو اړينې پريکړې يادې کړي دي؛ پوښتنه دا پيدا کيږي چې د د چين او طالبانو ګډ دښمن څوک دی؟
چين له افغانستان سره اوږې تاريخي اړيکې لري خو له پاکستان سره يې هم د لسيزو يارانه شتون لري. چين د خپلو ګټو د تامين لپاره هم افغانستان او هم له پاکستان سره اړيکې پالي خو پوښتنه دا ده چې بیجینګ کابل ته لومړيتوب ورکوي او که اسلام اباد ته؟ چين د کوم هيواد په وسيله خپلې موخې ښه تعقيبولی شي؟
که څه هم په لومړيو کې ويل کيدل چې چين غواړي په سيمه او نړۍ کې د نظامي ځواک پر ځای د اقتصادي ځواک په توګه ځان څرګند کړي خو په سیمه کې د وروستيو بدلونو په ځاګړي توګه له پاکستان سره د امريکې د اړيکو ترينګلتيا او همداشان د هندوستان او پاکستان د اړيکو خړپړوالي ته په کتو يې په ملي ستراتيژۍ کې بدلون تر سترګو کيږي. ځکه اوس په نظامي ځواک کې امريکا او په اقتصادي ځواک کې هندوستان د چين ستر سيالان دي. چين غواړي چې د افغانستان له موقعيته او په افغانستان کې د پاکستان له نفوذه او ورانکارۍ نه په ګټې اخيستنې؛ هم امريکا او هم هندوستان تر خپل لاس لاندې راولي.
پاکستان د چين لپاره په  څو دليلونو د افغانستان په نسبت ډير ارزښت لري.
۱ــ لومړی دا چې پاکستان يو ښه ګوډاګی مکار او غلام هيواد دی، د پيسو په مقابل کې هر کار په هر حالت کې ترسره کولی شي. پاکستان ته دين مذهب او د بل هيواد سره دايمي دوستي ارزښت نه لري بلکې د خپل پوځ او استخباراتو ګټې ورته لومړيتوب لري. او پوځ او استخبارات يې خپل ژوند د بل په بربادۍ او د نورو هيوادونو په ورانکارۍ کې ويني. نو چين هم همداسې يو فکتور ته اړتيا لري چې په هر قيمت وي خپل سياسي رقيبان پرې وځپي.
۲ــ دويم دا چې لويه ترهګره ډله طالبان د پاکستان تر تسلط لاندې ده او په پاکستان کې روزل او تمويل کيږي. طالب د پاکستان غلام دی او په ذريعه يې په سيمه کې هر قدرت ننګولی شي. نو د دې لپاره چې په افغانستان کې پرې امريکا او هندوستان وننګوي؛ پاکستان ته ارزښت ورکوي.
۳ــ چين غواړي د نړۍ لويو قدرتونو ته په ځانګړي توګه امريکي، روسيې او هندوستان ته وښايي چې دی هم د نړۍ يو هژمون قدرت کيدو په درشل کې دی. او دغې هدف ته د رسيدو لپاره يې پاکستان ښه آله ده.

پايله :
که څه هم چين په سيمه کې یو اقتصادي او نظامي قدرت دی او افغان حکومت په بهرني سياست او افغان سوله کې د چين همکارۍ ته خوشبينه دی خو په حقيقت کې چين دلته خپلې ملي ګټې تعقيبوي. غواړي افغانستان د خپلو سياسي او اقتصادي سيالانو د ځپلو د ډګر په توګه وکاروي. افغان حکومت بايد د چين رول ته ډیر خوشبينه نه شي ځکه چين او دېته ورته نور هیوادونه د افغانستان او افغانانو غم نه خوري.
افغان حکومت بايد په خپل بهرني سياست کې ډير محتاط واوسي او محتاطانه ګام پورته کړي چې د نورو هيوادو د ګټو لپاره وخت ضايع نه کړي او قرباني نه شي. دا ځکه چې اوس که چيري طالبانو او نورو ترهګرو ډلو چين ته مخه کړې ده، دا د وسله والو طالبانو په خوښه او رضايت نه بلکې د پاکستان په غوښتنه او اشاره يې چين ته مخه کړې ده. ځکه د پاکستان لپاره اوس يواځينۍ ټاکنه چې دوی ترې پيسې شکولی شي هغه د چين هيواد دی. په وروستيو کې د پاکستان د ترهګرې څېرې په ډاګه کيدلو سره؛ له پاکستان سره د نړۍ لويو قدرتونو اړيکې ترينګلې شوي دي او په تش ډاګ پاتې دی. نو پاکستان هم خپله ګټه په دې کې ويني چې له چين سره اړيکې ټينګې کړي او چين هم د پاکستان په وسيله د خپلو ګټو د تعقيبولو لپاره له پاکستانه ګټه ترلاسه کوي.
طالبان له چين سره کومې ګډې اړيکې لري چې ترې د خير تمه کوي او په خپل سر سفرونه ورته کوي؟ نه چين مسلمان هيواد دی، نه له طالبانو سره قومي، ژبنۍ او مذهبي اړيکې لري او نه هم يې هويت سره ورته دی. ځکه د طالبانو او نورو ترهګرو ډلو دعوه د خلافت او امارت ده او چین د دواړو خلاف دی.  نو طالبان د کوم ګډ فکټور په درلودلو سره له چين سره اړيکې نيسي او افغان حکومت په کومو دلایلو له چین څخه د سولې د راوستو هیله لري ؟
ويلای شو چې چین یوازې دوه مخی سیاست پر مخ بیایې او د افغانانو له غمه مړ ندی. که د افغانانو غم یی خوړلی نو په څلور اړخیزو غونډو کی به یی له خپل نفوذه په استفادې پر پاکستان فشار راوړی و.
لیکنه : خوشحال آصفي