تـتـبع، نګارش و نوشـته از:
الـحـاج امیـن الــدین « سعیدی – سعید افغانی »
وداکـتر صلاح الدین «سعید ی – سعید افغانی »پرداختن به این موضوعات و جزا ها حد اقل نا هنجار، سبب تأثیر، الم شدید و ایجاد کنندۀنوع ترحم در حق کسیکه که حد شرعی بروی تطبیق میشود. هستند خواننده های که حتی توان خواندن این
متون را از جهت رقت قلب و بنابر بر وجود استعمال قوه درآن، ندارند. این این حالت تا جایی هم قابل فهم است. اما نګه داشتن نظم، حدود، اخلاق و نظام در جامعه ایجاب بکار ګیری یک مقدار تشدد و قوه را میکند تا در مهار کردن نفس سرکش انسان (اماره بسوء - امر کننده به بدی ) را به نحوی مهار ویا در مهار کردن آن مساعدت کند. حقوق دیګران و وقایه در برابر شر و تربیه برای دیګران را اجراء کند.
سنګسار و تدابیر متعلق به آن و سایر اعمال که ایجاد استعمال قوه را میکنند از جمله جزا ها و جزا های حدودی از جمله سنګسار بعد از اثبات دقیقا و پیشبینی شدۀ آن که هم باشد انسان را چندان مسرور نمی سازد. مسلمان در دل و زبان تمنا دارد تا متخلف اصلاً چنین تخلف را اجرا نمی کرد که موجب چنین مجازات میشد که به صورت قطع عواقب آن بر کل خانوادۀ متخلف و خود متخلف ناګوار و متأثر کننده است. ایکاش همه حد و حدود خویش را در همه امور زندګی در خانواده و اجتماع میدانستند و ضرورت به تطبیق جزا ها در تخلفات حدودی و غیر حدودی نمی شد. موارد زیادی است که درین عرصه سوء استفاده ها و عدم دقت ها صورت ګرفته و بخشی هم به علت عدم داشتن به الله تعالی به بحث در مورد این جزا های متمرکز شده و به مخالفت کل دین قرار میګیرند. اما درین دنیا ابتلاء و امتحان جرم و جنایت، خوبی و بدی وجود دارد که در نتیجه در مورد اینکه برای تطبیق حکم سنگسار بالای زانی وزنیه متاهل چرا باید خندق وچاه حفر گردد وحکمت در این امر چیست؟ که درین مبحث به توضیح و مستند سازی آن پرداخته و حکم آنرا در نصوص شرعی و از جمله در احادیثی نبوی جستجو و تمرکز خواهیم کرد.
کندن خندق وچاه:
مفسرین وفقها درمورد حفر خندق و چاه برای زناکاری که محکوم به رجم میشوند با هم اختلاف نظر دارند، زیرا در برخی از احادیثی بر حفر خندق وچاه اشاره بعمل آمده است ودر برخی از احادیثی از حفر خندق وگودال ذکری بعمل نیامده است.
امام احمد(رح) میفرماید که: از فحوای بسیاری احادیث طوری معلوم میشود که برای تطبیق حد سنگسار بر زنکار حفر گودال وخندق ضرور نمی باشد.
امام صاحب ابو حنیفه وامام صاحب مالك ( رح) میفرمایند: برای شخصیكه حد رجم براوتطبیق میگردد حفر چاه وگودال برای حد سنگسار ضرور نمی باشد.
امام ابو ثور میفرماید: که قبل از اجرای حد رجم برزنکار باید برای تطبیق این حکم گودال ویا چاه حفر گردد ،وبعد از حفر آن باید حکم رجم تطبیق شود .
از حضرت علی کرم الله وجهه روایت شده كه او هنگامیكه دستور داد تا « شراحه همدانیه» را رجم كنند او را بیرون آورد و حفرهای برایش كندند و او را داخل حفره قراردادند و مردم بدور او حلقه زدند و شروع كردند برجم كردن او.
و اما شافعی (رح) قابل باختیار شده است وبخصوص برای زن ، از وی روایت شده است كه حفره كنده میشود. و بمذهب اهل بیت مستحب است كه برای مرد تا ناف و برای زن تا پستان خندق و حفرهای كنده شود آنگاه برجم آنها اقدامگردد.
و مستحب است كه لباس زن را محكم بر وی ببندند طوریکه اگر برایش خندقی نكنده باشند بوقت تكان خوردن و اضطراب نشان دادن از او٬كشف عورتی نشود.
باتفاق علماء زن بوقت رجم كردن باید نشسته باشد و جمهورعلماء برآن هستندكه بوقت رجم مرد باید ایستاده باشد ومالك (رح) گوید مرد نیزباید نشسته باشد و دیگران گفته اند امام مختار است كه كدام راه را انتخاب كند.
حضور امام درحین تطبیق حکم رجم:
شیخ امام شوکانی ( محمد بن علی بن محمد بن عبد اللّه حسن شوکانی) یمنی در نیل الاوطاردر مورد حضور امام و حاكم و شاهدان دروقت تطبیق حکم سنگسار مینویسد :« صاحب « بحر» از عترت و امام شافعی حكایت كرده كه برای امام و حاكم لازم نیست بوقت رجم كردن زانی حضور بهم رساند و این رای حق است چون دلیلی برای وجوب نیست و قبلا نیزگفتیم كه پیامبر صلی الله علیه و سلم دستور دادكه « ماعز» را رجم كنند و خود همراه مردم بیرون نرفت.
و برابر اقرار خود « ماعز» زنای او به ثبوت رسیده بود. و برخلاف گمان بعضی پیامبر صلی الله علیه و سلم در رجم « غامدیه » نیزحضور بهم نرسانید.
صاحب تلخیص گفته: در هر دو حدیث نیامده است كه پیامبر صلی الله علیه و سلم حاضر شده باشد و از بعضی از سلسله روات این حدیث برمیآیدكه حاضرنشده است.
و امام شافعی (رح) بدین مطلب جزم دارد وگفته: از سنن ابوداود و دیگران برمیآیدكه پیامبر صلی الله علیه و سلم در وقت رجم كردن « غامدیه » حضور نداشت بنابراین معلوم میگرددكه حضور برای شاهدان و امام واجب نیست.
لیكن ابن دقیق العید حكایت كرده است كه فقهاء مستحب میدانندكه اگر زنای محصن به وسیله اقرار و اعتراف خود شخص زانی ثابت شده باشد امام رجم را آغازكند و اگر به وسیله شهود باثبات رسیده باشد شاهدان رجم را آغازكنند.
حاضر شدن گروهی از مومنین در وقت رجم در سوره نور آیه (۲) میفرماید: « الزانیة والزانی فاجلدوا كل واحد منهما مائة جلدة٬ ولا تأخذكم بهما رأفة فی دین الله إن كنتم تؤمنون با الله والیوم الآخر٬ ولیشهد عذابهما طائفة من المؤمنین » (بر هر یك از زن و مرد زناكار كه ازدواج ناكرده باشند یكصد ضربه شلاق بزنید و در اجرای حكم دین خدا رافت و عطوفت مانع نشودكه حد را اجرا نكنید٬ اگر بخداوند و روز رستاخیز ایمان دارید و بایدگروهی از مومنان در وقت شكنجه آنان حضور داشته باشند) .
علما به این آیه براستحباب حضورگروهی ازمومنان دروقت اقامه و اجرای حد استدلال كرده اند و در تعداد این گروه اختلاف كرده اند: بعضی گفته اند: چهار نفر و برخی گفته اند سه نفر٬ برخی گفته اند ۲ نفر و برخی گفته اند هفت نفر یا بیشتر.
محدثین در حدیثی از حضرت علی کرم الله وجهه روایت شده‌مینویسد : هنگامی‌که دستور داد تا « شراحه همدانیه« را رجم‌کنند او را بیرون آورد و حفرهای برایش‌کندند و او را داخل حفره قراردادند و مردم بدور او حلقه زدند و شروع‌کردند برجم کردن او.
احادیث در این باره با هم اختلاف دارند در بعضی احادیث کندن خندق و گودال برای او تصریح شده و در بعضی دیگر بدان تصریح نشده است.
امام احمد گفته است: بیشتر احادیث برآن هستند که کندن حفره لازم نیست. از همین اختلاف احادیث اختلاف فقهاء پدید آمده است.
امام مالک وامام ابوحنیفه گفته‌اند برای شخصی که رجم میشود حفرهای کنده نمی‌شود و ابوثور گفته است برای او حفره کنده می شود آنگاه او را رجم میکنند.
و اما م شافعی قابل باختیار شده است و بخصوص برای زن از وی روایت شده است‌که حفره‌کنده میشود.
و بمذهب اهل بیت مستحب است‌که برای مرد تا ناف و برای زن تا پستان خندق و حفره‌ای‌کنده شود آنگاه برجم آنها اقدامگردد.
و مستحب است‌که لباس زن را محکم بر وی ببندند بگونه‌ای‌که اگر برایش خندقی نکنده باشند بوقت تکان خوردن و اضطراب نشان دادن از او،کشف عورتی نشود. باتفاق علما زن بوقت رجم کردن باید نشسته باشد و جمهور علما برآن هستند که بوقت رجم مرد باید ایستاده باشد و امام مالک میگوید مرد نیز باید نشسته باشد و دیگران‌گفته‌اند امام مختار است که کدام راه را انتخاب کند.
سنگ های مورد استفاده در رجم:
در مورد اندازه سنگ که در تطبیق حکم سنگسار از ان استفاده بعمل می اید، فقها نظریات مختلفی ارائه داشته اند .
شیخ ابن عثیمین رحمه الله میفرماید که : «سنگها نباید آنقدر بزرگ باشند که مجرم را فوراً بکشد، و نیز نباید کوچک باشند که درد و اذیتی بر بدن مجرم وارد نکند، بلکه سنگ باید هم اندازه ی تخم مرخ و یا کوچکتر باشد».
( شرح الممتع؛ جلد14،صفحه228. )
امام ابوحنیفه گوید: هرگاه زنای محصن با شاهد ثابت شده باشد واجب است پیش از همه شاهد سنگ انداختن به سوی زانی را آغازکند و امام او را بر این‌کار مجـبور میکند تا از سهل‌انگاری منع شود و نسبت به ثبوت آن تشویق بعمل آید.
و هرگاه زنای محصن از طریق اقرار خود ش شخص ثابت شود (اقرار بخاطر تزکیه )، واجب است امام یا نائب او سنگ انداختن را آغاز کند. (.2/410 المجتهد بدایه )
پایان