ارواښاد پوهاند صديق الله رښتين (۱۲۹۸ ل. - ۲۵ د نومبر، ۱۹۹۸ ز.) په ١٢٩٨ لمريز کال دمومندو د غازي آباد کلي د مرحوم مولوي تاج محمد ((مهتمم)) په روحاني او منوره کورنۍ کې دې نړۍ ته سترگې روڼي کړې . پوهاند رښتين لا ډير وړوکۍ و چې د پلار د مهر او محبت سيوری يې له سره کم سو.
دده مور د هغه روزنې ته زياته پاملرنه وکړه دهغي برکت و چې ده او دده وروڼودښوونې پر ور پل کښېښود . هغه په وړکتوب کښې لومړنۍ مذهبي زده کړه په خصوصي ډول په خپل کور کې تر سره کړيده .
زده كړې
له لومړنيو ديني زده کړو وروسته په ١٣١١ لمريز کال د ننګرهار دهډې په نجم المدارس کښې شامل شو ، په دغه مدرسه کې تر درې کالو تيريدو وروسته په ١٣١٥ لمريز کال د کابل په دارالعلوم کې داخل او هلته يې زده کړه وکړه . پوهاند رښتين صاحب د تعليم تر څنگ يې دمطبوعاتو سره هم مينه او علاقه پيداسوه ،داصلاح داخبار لوستلو ته يي مخه کړه چې دهغه دذهنيت په روښانه کولواو هڅولوکې يې زيات مثبت رول لوبولی دی .
دندې
رښتين صاحب په ١٣١٨ لمريز کال له کابل دارالعلوم څخه دمتوسطې ددورې اعلی شهادتنامې په تر لاسه کولو سره د همدغه کال د سنبلي د مياشتي په لومړۍ ورځ دادبي چمن او پښتو ټولنيپه غړيتوب ومنل سو. د ١٣٢٠ لمريز کال د زمري په مياشت کې دپښتو ټولنې دقواعدو دڅانگي مدير وټاکل سو ،يو کال وروسته دوري په مياشت کښې د پکتيا د((وړانگی دجريدې )) لومړۍ مؤسس او چلوونکي و،د همدي کال د ثور په مياشت کې کي د پښتو ټولني مرستيال کفيل ،د لغاتو او قواعدو د څانگي مدير دنده يي پر مخ وړه.
په ١٣٢٢ کال دپښتو دايرت المعارف دژباړودڅانگي د مشر په توگه وټاکل سو ، په ١٣٢٦ کال د ميزان په مياشت کښي د فراه په ولايت کښي د((سيستان)) د جريدې مؤسس او لومړۍ خپرونکی و ، يو کال وروسته په سنبله کي د پښتو ټولني مرستيال او د پښتو دارت المعارف امر وټاکل سو . د ١٣٢٩ کال د زمري په مياشت کښي يې پر پورته ويل سوو دندو د((هيواد )) چلوونکی و، او هم يي دادبياتو په پوهنځی کښي محصلينو ته دتدريس چاري پر مخ بيولې او هلته استاد و.په ١٣٣٠ کال دپښتو ټولني لوي مدير مقرر سو ،او په ١٣٣١ کال د((زيري)) داخبارددوهمي دورې مؤسس و،د ١٣٣٤ کال دحمل په مياشت کې د پښتو ټولني د مشر او وروسته بياد ١٣٣٥ کال په سر کې دښووني وزارت پښتو مشاور او د ادبياتو د پوهنځی د استادی رسمي دنده ور وسپارل سوه ، چې همدا دنده يي تر ١٣٣٦ کال پوري سرته ورسول . په ١٣٥٢ کال يي تقاعد پانه تر لاسه کړه ؛ هغه دژوند تر ورستيو سلگيو پورې يې بيادولتي دنده سرته نه ده رسولې او نه يې هم دکوم دولتي نشراتي ارگان سره دليکني مرسته وکړه . پوهاند رښتين پر رسمي هڅو سر بيره يو شمير مطبوعاتي او فرهنگې دندي هم تر سره کړي دي ، دبيلگي په توگه هغه په ١٣٢٨ - ١٣٢٩ کښي دشپې لخوا د کابل راډيوديوي ځانگړي خپرونې دچلوونکې په توگه کار کړيدی همدا ډول له ١٣٣٣ نه تر ١٣٣٧ کال پوري دمازديگر لخوا په کابل راډيو کې ديوې ځانگړي خپروني دپښتو کميټي غړۍ و او بياد ١٣٣٦ نه تر١٣٤٠کال پوري د کابل راديو د رنگارنگ خپرونو د چلوونکي دنده په غاړه لرل؛ د ١٣٤٣ نه تر ١٣٤٨ کال پوري يې د کابل راډيو د ادب دوږمو پروگرام پر مخ بېول . پوهاند رښتين صاحب ديو لړ علمي او ادبي ليکنو او خپرولو وروسته په ستاينليکونو او نښانو نو نما نځل سويدی اوتر ١٥ يې زياتي جايزې هم تر لاسه کړي دي .
د پوهاند صاحب رښتين مورنۍ ژبه پښتو وه ولې په فارسي ، اردو او عربي ژبو نه يي هم اثار ليکلي ، له عربي او اردو نه يې يو شمير ژباړني کړ يدي
رسمي ماموریتونه
ارواښاد پوهاند رشتین په ۱۳۱۸ لمریز کال د انجمن ادبي غړی او د پښتو ټولنې د قواعدو د څانګې مدیر شو . په ۱۳۲۱ لمریز کال د ً وړانګه ً د جریدې د مؤسس او لومړني مسؤل په حیث پکتیا ته لاړ. د ۱۳۲۱ کال په ثور کې د پښتو ټولنې د معاون کفیل او د قواعدو او لغاتو د څانګې مدیر شو.
د ۱۳۲۲ لمریز کال په سنبله کې د پښتو دایرة المعارف آمر . د ۱۳۲۶ لمریز کال په میزان کې د فراه ولایت د سیستان د جریدې دمؤسس او لومړنی مدیر په حیث مقرر شو.
د ۱۳۲۷ لمریز کال په سنبله کې د پښتو ټولنې د مرستیال او د پښتو دایرة المعارف آمر . د ۱۳۲۷ د اسد په میاشت کې د پورتنیو دندو په څنګ کې د هیواد د ورځپاڼې مسؤل هم شو. د ۱۳۲۵ څخه تر ۱۳۲۹ کال پورې د پورتنیو دندو بر سیره د کابل پوهنتون د ادبیاتو د پوهنځي داستاد په حیث هم دنده اجرا کوله.
د ۱۳۳۰ لمریز کال د حمل په میاشت کې د پښتو ټولنې مدیر شو.
د ۱۳۳۱ لمریز کال په اسد کې د زیري د جریدې د دوهمې دورې مؤسس شو. د ۱۳۳۴ لمریز کال په حمل کې د پښتو ټولنې رئیس شو. د ۱۳۳۵ لمریز کال په جوزا کې د کابل پوهنتون رسمي استاد او د پوهنې د وزارت مشاورشو. پوهاند رشتین د پښتو ادبیاتو لومړی پروفیسور ؤ او له ده د مخه په دې میدان کې د پښتو په شعبه کې څوک تیر شوی نه دی.
پوهاند رشتین د ۱۳۴۲ کال په سرطان کې د دوهم ځل لپاره د پښتو ټولنې رئیس شو دا دوره لس کاله وه.
ډیر علمي او ادبي ګټور کارونه یې سرته ورسول. د ۱۳۵۲ لمریز کال د سرطان د ۲۶ نیټې د داود خان له کودتا نه پس ورته جبري تقاعد ورګړ شو . جناب رشتین صاحب له هغې نیټې څخه د مرګ تر ورځې د وخت له حکومتونو او رژیمونو سره همکاري ونکړه. مسلکي دندې : پوهاند رشتین د رسمي دندو برسیره په معمول ډول پس له رسمي وخت څخه به نشراتي او تبلیغاتي کارونه هم کول . د ۱۳۳۸ څخه تر ۱۳۳۹ لمریز کال پورې د شپې له خوا په کابل راډیو کې د یو مخصوص پروکرام مسؤل ؤ د ۱۳۳۲ څخه تر ۱۳۳۷ لمریز کال پورې په کابل راډیو کې د پښتونستان د یو مخصوص پروګرام د کمیټې غړی ؤ.
د ۱۳۳۶ لمریز کال له میزان څخه تر ۱۳۴۰ لمریز کال پورې په کابل راډیو کې د پښتو د یورنکارنګ ادبي پروګرام ً د ادب وږمې ً د پروګرام مسؤل ؤ. د ۱۳۴۶ تر ۱۳۴۸ لمریز کال پورې د ً وږمه ً مجلې د تحریر د هیئت لومړی درجه غړی. د ۱۳۳۷ څخه د ۱۳۴۲ لمریز کال پورې د پوهنتون د عالي شوری غړی ؤ.
مهمې ليكنې او ژباړې
د پوهاند صديق الله رښتين ٢٦٥ رسالې او کتابو نه چاپ سوي دې ،رښتين صاحب د خپل عمر په اوږدو کې په يو شمير بهرني او داخلي ټولنو او غونډو کي برخه اخيستې ده، استاد دنړۍ ځينو هيوادو لکه پخواني شوروي اتحاد ، ايران، مصر، هندوستان، او پيښور ته سفرونه کړيدي . زموږ دهيواد ددې وتلي څيرې په هکله اکاديميسين پوهاند ډاکټر محمد رحيم الهام ليکي : استاد رښتين يو غښتلی او په خپله برخه کې پوخ ليکوال ،محقق او مدرس و ، دی دپښتو دودي په تحقيقي ،تخليقي او تدريسي برخه کښي په هسکه غاړه زموږ دمخکښانو په قطار کي ولاړ دی . پو هنوال غروال دشعر په ژبه پوهاند رښتين داسي لمانځي او ستايي :
دپښتو په ارت جهان کي لکه غرو= دادب په شنه آسمان کي لکه غرو په قلم کې يې و زور،ژبه کي شوروو= ځلانده ستورۍ دافغان دستر ټبرو
د رښتين صېب په اړه د پوهانو ويناوې
پوهاند رښتين دپښتو ادب پنځم ځلاند ستورینومول سويدی ،دې لوي عالم داوږدې ناروغۍ له کبله د پيښور د ليډيريډنگ روغتون د بولټن بلاک په لسمه کوټه کې په ١٣٧٧ لمريز کال له فاني دنيانه دابد لپاره سترگې پټې کړې . د رښتين صاحب ليکنې او هڅوني نه يوازي داچې د افغان ولس لپاره لويه علمي خزانه ده بلکي د لويو علمي وياړونو ځلانده نمونه هم ورته ويلاي شو .