ﻟﻴﻜﻮﻧﻜﻰ: اﻧﻮر ﺷﺎه زﻳﺎرﻣﻞ
ﺳﻬﻴﻠﻲ ﭘښﺘﻮﻧﺨﻮا ﺷﺎرګﻪ
د ﻟﻴﻚ د اﺧﺘﺼﺎر ﭘﻪ ﻟﺤﺎظ ﺑﻪ ﻣﻮ ږ ﺧﭙﻠﻪ ﺧﺒﺮه د ﻧﻮﻧﺴﻤﻲ ﭘﯧړۍ اﺧﺮي ﻛﻠﻮﻧﻮ او د اﻣﻴﺮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن د دورې څﺨﻪ راﭘﻴﻞ
. وړﻛ دﻏﻪ وﺧﺖ ﻛﻪ ﻳﻮ ﺧﻮا ﭘﯧﺮﻧګﻴﺎن ﺗﺮ ﻛﻮټﻲ، ﺳﻴﻮۍ اوﻛﻨﺪﻫﺎره ﭘﻮري رﺳﯧﺪﻟﻲ وو. ﺑﻠﻲ ﺧﻮا د اﺑﺎﺳﻴﻦ ﭘ ﺮ ﻏﺎړه د ﺧﻴﺒﺮ ﺗﺮ دروازې ﭘﻮري ور
رﺳﯧﺪﻟﻲ وو .
ﺑﻠﻲ ﺧﻮا د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺷﻤﺎل ﻛښﻲ روس ،ﻣﻨځﻨۍاﻳﺸﻴﺎ (، ﺗﺎﺷﻘﻨﺪ ، ﺛﻤﺮﻗﻨﺪ، ﺑﺨﺎرا ، ﺗﺮﻛﻤﻨﺴﺘﺎن )ﺳﺮه ﺳﺮﺣﺪي ﻣﻌﺎﻫﺪې ﺷﻮي
وې. ﭘﻪ دې ډول د روس اﺛﺮورﺳﻮخ د اﻣﻮ درﻳﺎب ﺗﺮ ﻏﺎړي ﭘﻮري راورﺳﯧﺪى. روس د اﻣﻮ درﻳﺎب ﻟﻪ ﻏﺎړي د اﺑﺎﺳﻴﻦ ﭘ ﺮ ﻏﺎړه ﻗﺎﺑﺾ ﭘﻪ ﺟﻨګﻲ
ﻓﻀﺎ ﻛښﻲ ﭘﻪ ﺳﺮو ﺳﺘﺮګﻮ ﻛﺘﻞ. ﻻﻛﻦ ﭘﯧﺮﻧګﻲ دﻏﻪ وﺧﺖ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ د ټﻴﻜﺎو ﭘﺎﻟﻴﺴﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻪ ﻣﺨﻲ ﺗﻪ ﺗګ ﻛﻮل او ﻧﻪ وروﺳﺘﻪ
ﺗﻠﻠﻮ. ﻣﺎﻧﺎ ﻫﻢ ﻫﻠﺘﻪ ﻳﯥ ﭘښﯥ ټﻴﻨګﻲ ﻛړي ﺧﻮ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﻪ اﻧګﻠﺴﺘﺎن ﻛښﻲ ﭘﻪ 1847ﻛښﻲ ﻗﻴﺎدت ﺑﺪل او ﺑﻴﻨﺠﻤﻦ ډﻳﺰرﻟﻲ د اﻧګﻠﺴﺘﺎن ﺣﻜﻤﺮان
. ﺷﻮ ﻫﻢ دﻏﻪ وﺧﺖ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﻜﻤﺮان اﻣﻴﺮ دوﺳﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﭘﻪ ﺣﻖ ورﺳﯧﺪو. د اﻧګﻠﺴﺘﺎن ﻧﻮي ﻗﻴﺎدت د ټﻴﻜﺎو زړه ﭘﺎﻟﻴﺴﻲ ﺑﺪﻟﻪ ﻛړه او
ﭘﻪﻛﺎﺑﻞ ﻛښﻲ ﺣﻜﻤﺮان اﻣﻴﺮ ﺷﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺗﻪ ﻳﯥ د ﺗړۍ( دﻫﻤﻜۍ)ورﻛﻮﻟﻮ ﻟﭙﺎره ﻛﺎﺑﻞ ﺗﻪ وﻓﺪ وﻟﯧږ ىاو ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻳﯥ وﻛړه ﭼﻲ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دي
ﭘﯧﺮﻧګﻴﺎﻧﻮﺗﻪ ﭘ ﺮﺧﭙﻞ ﺳﺮﺣﺪاﺗﻮ ﺑﺎﻧﺪي د ﭘﯧﺮﻧګﻲﻓﻮﺟﻲ اﻓﺴﺮاﻧ ﻮ ﯧﻛښ ﻨﺴﺘﻠﻮ اﺟﺎزه ورﻛړي. اﻣﻴﺮ ﺷﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن د روس ګﺎوﻧډﻳﺘﻮ ب ﻟﻪ ﻛﺒﻠﻪ د
ﭘﯧﺮﻧګﻲ دا ﻏﻮښﺘﻨﻪ رد ﻛړه. ﭘﻪ داﺳﻲ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛښﻲ ﭼﻲ ﻣﻮږ ﻏﻮر وﻛړوﻧﻮ د روس ﭘ ﺮاﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎﻧﺪي اﺛﺮات او ﻣﺦ ﭘﻪ وړاﻧﺪي ﺗګ ﭘﯧﺮﻧګﻰ وار
ﺧﻄﺎ ﻛړى وو. دﻏﻪ وﺧﺖ ﭘﻴﺮﻧګﻴﺎﻧﻮ ﭘ ﺮاﻣﻴﺮ ﺷﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺑﺎﻧﺪي ﻓﺸﺎر واﭼﻮﻟﻮ . اﻣﻴﺮ ﺷﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن د زار روس څﺨﻪ اﻣﺪاد و ﻏﻮښﺘﻮ ﺧﻮ ﻫﻐﻪ
وﺧﺖ روس ﺗﻪ ﭘﻪ ﺗﻠﻮ ﻛښﻲ ﻛﺎﻣﻴﺎب ﻧﻪ ﺷﻮ او ﻣﺰار ﺷﺮﻳﻔﻲ ﺗﻪ راﻏﻠﻰ او د ﻣﺎﻳﻮﺳﻲ ﭘﻪ ﺣﺎل ﻛښﻲ ﻟﻪ دﻧﻴﺎ څﺨﻪ رﺧﺼﺖ ﺷﻮ د . اﻣﻴﺮ ﺷﻴﺮﻋﻠﻲ
ﺧﺎن ﺗﺮﻣﺮګ وروﺳﺘﻪ ﻳﻌﻘﻮب ﻋﻠﻲ ﺧﺎن د ﺟﯧﻞ ﻧﻪ راوﻳﺴﺘﻞ ﺷﻮاو د ﭘﯧﺮﻧګﻴﺎﻧﻮ ﺳﺮه ﻳﯥ درې ) ۳( ﻧﻜﺎﺗﻲ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻻس ﻟﻴﻚ ﻛړه .
.۱ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺧﺎرﺟﻲ اړﻳﻜﻲد ﭘﯧﺮﻧګﻲﭘﻪ ﺧﻮښﻪﻛﻮي .
.۲ ﻴﺧ ﺒﺮ، ﻛﺮﻣﻪ، ﺳﻴﻮۍاو ﭘښﻴﻦ ﺿﻠﻌﯥ ﺑﻪ ﭘﯧﺮﻧګﻴﺎﻧﻮﺗﻪ ﺣﻮاﻟﻪ ﻛﻮي .
.۳ ﭘﻪ ﻛﺎﺑﻞ او ﻧﻮرو ﻣﻬﻢځﺎﻳﻮﻧﻮﻛښﻲ ﺑﻪ د ﭘﯧﺮﻧګﻲﻣﺴﺘﻘﻞ اﺳﺘﺎزىﻧﺎﺳﺖ وي .
د دې ﭘﻪ ﺑﺪل ﻛښﻲ ﺑﻪ ﭘﯧﺮﻧګﻴﺎﻧﻮاﻣﻴﺮ ﻳﻌﻘﻮب ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺗﻪ ﺷﭙﯧﺘﻪ زره ﭘﻮﻧډه د ﻛﺎل ورﻛﻮل. ﻫﻢ دﻏﻪ وﺧﺖ دﻛﻴﻮ ﻛﻨﺎري ﭘﻪ ﻣﺸﺮي
ﻛښﻲ ﻳﻮ وﻓﺪ ﻛﺎﺑﻞ ﺗﻪ ورﻏﻠﻰ هﻳﻮ ﺗﺮ ﻧﻴﻤﻪ ﻳﺎ دوې ﻣﺎﻳﺸﺘﻲ ﺗﯧﺮو ﻟﻮﭘﺲ دا وﻓﺪ ﺳﺮه د ﻛﻴﻮ ﻛﻨﺎري ووژل ﺷﻮ. د ده د ﻗﺘﻞ ﭘﺲ ﭘﯧﺮﻧګﻲﺳﻢ دﺳﺘﻲ
ﺮﭘ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎﻧﺪي ﺣﻤﻠﻪ وﻛړه او اﻣﻴﺮ ﻳﻌﻘﻮب ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﻣﻌﺬول ﻛړل ﺷﻮ. ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ ﻳﯥ ﺑﻨﺪي ﺑﻮﺗﻠ ﻰ د اﻣﻴﺮ ﻳﻌﻘﻮب ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺗﺮ ﺟﻼ
وﻃﻨﻲ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ روس ﻛښﻲ ﺟﻼ وﻃﻦ اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻪ راوﺳﺘﻞ د. ﺷﻮ ﭘﯧﺮﻧګﻲاو اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺗﺮ ﻣﻴﺎن ﻣﻌﺎﻫﺪه وﺷﻮه ﭘﻪ
دې ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻛښﻲ ﭘﺮﻳﻜړه وﺷﻮ ه ﭼﻲ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ د ﭘﯧﺮﻧګﻲ ﻣﻨﺸﺎ ﺑﻐﻴﺮ د ﺑﯧﺮوﻧﻲ ﻧړۍ ﺳﺮهﻫﻴڅ ﻗﺴﻢ اړﻳﻜﻲ ﻧﻪ ﺳﺎﺗﻲ ﺑﻠﻲ ﺧﻮا روس ﻫﻢ ﭘﻪ
ﻗﺮاره ﻧﻪ وو ﻧﺎﺳﺖ ﺧﻮ ﻟﻪ ﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ د روس او ﺟﺎﭘﺎن ﺗﺮﻣﻴﺎن ﺟﻨګ وﺷﻮ ﭘﻪ ﺟﻨګ ﻛښﻲ روس ﻣﺎﺗﻪ وﺧﻮړه . اﻧګﻠﺴﺘﺎن د روس ﻟﻪ دې ﻛﻤﺰور ۍ
څﺨﻪ ګټﻪﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﻛړه او د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ اړهد دواړو ﻗﻮﺗﻮﻧﻮ ﺗﺮ ﻣﻴﺎن ﻟﻮظ ﻧﺎﻣﻪ وﺷﻮه. ﭼﻲ روس ﺑﻪ داﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺮه د ﻫﻴڅ ډول اړﯦﻜﻲ ﻧﻪ
ﺳﺎﺗﻲ. د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎ ن ﭘﻪ ﻫﻜﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺧﺒﺮي د ﭘﯧﺮﻧګﻲ ﺳﺮه ﻛﻮي. روس د اﻧګﻠﺴﺘﺎن څﺨﻪ وﻋﺪه واﺧﻴﺴﺘﻪ ﭼﻲ ﭘﯧﺮﻧګﻰ ﺑﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن
ﻧﻮري ﻋﻼﻗﯥ ﻧﻪ ﻧﻴﺴﻲ .
ﭘﻪ دﻏﻪ وﺧﺖ ﻛښﻲ اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﭘﻮه ﺷﻮ ﭼﻲ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﭘﯧﺮﻧګﻲ څﺨﻪ ﺧﭙﻠﻲ ﺑﺎﻳﻠﻠﻲ ﻋﻼﻗﯥ ﻧﻪ ﺷﻲ اﺧﻴﺴﺘ ﻰﻧﻮ د ﻣﺠﺒﻮرى او
ﺑﯧﻮﺳۍ ﻳﯥ ﻣﻌﺎﻫﺪې ﺗﻪ ﻏﺎړه ﻛښﯧښﻮ . وﻟﻪ2
ﭘﻪ1893 ﻛښﻲ د ډﻳﻮرﻧډ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﻻس ﻟﻴﻚ ﻛړل ﺷﻮه. د دې ﻣﻌﺎﻫﺪې ﭘﺲ د ﭘﯧﺮﻧګﻲ اﺛﺮ وﻧﻔﻮذ ﻧﻮر ﻫﻢ زﻳﺎت ﺷﻮ او ﭘﻪ
1901ﻛښﻲ د اﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﭘ ﺮ ځﺎى اﻣﻴﺮ ﺣﺒﻴﺐ اﷲ ﺧﺎن ﺣﻜﻤﺮان ﺷﻮ د . 1919 ﭘﻮري دې دورې دوام ودرﻟﻮد. د ﺣﺒﻴﺐ اﷲ ﺧﺎن د
ﺣﻜﻤﺮاﻧۍ ﭘﻪ دوره ﻛښﻲ ﭘﯧﺮﻧګﻲ ﺳﺎﻣﺮاج ﭘﻪ ﺟﻨګ ﻋﻈﻴﻢ اول ﻛښﻲ ښﻜﯧﻞ ﺷﻮ ﺑﻠ. ﻲ ﺧﻮا د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺷﻤﺎل روس ﻛښﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﺳﻮﺷﻠﺴټ
اﻛﺘﻮﺑﺮ اﻧﻘﻼب1917ټﻮﻟﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داراﻧﻪ ﻧړۍ ﭘﻪ ﻟړزان ﻛړه. ﻫﻢ دﻏﻪ وﺧﺖ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ ﻏﺎزي اﻣﺎن اﷲ ﺧﺎن ﭘﻪ1919 ﻛښﻲ واك او
ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﺗﺮ ﻻﺳ ﻪﻛړه. ﻏﺎزي اﻣﺎن اﷲ ﺧﺎن ﺟﻬﺎن ﭘﻮه ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻣﺪار وو. ﻧﻮﻣﻮړى ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ،روﺷﻦ، ﻓﻜﺮاو ﺳﺎﻳﻨﺴﻲ ﻓﻜﺮ ﻟﺮوﻧﻜﻰ اﻧﺴﺎن وو.
د ﻧړۍ ﭘ ﻻﺣﺎ ﺮ ﺗﻮ ﻳﯥ ﻧﻈﺮ وو. ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻟﻮﻣړى ﻳﯥ د اﻧﻘﻼﺑﻲ روس څﺨﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻠﺖ ﭘﺎﻟﻨﻲ ﻣﻌﺎﻫﺪې ﺿﺪ ﺳﺎﻣﺮاج ﺑﻨﺴټﻮﻧﻪ ﻛښﯧښﻮدل اﻓﻐﺎن
ﻣﻠﻲ اردو (ﻓﻮج) ﻳﯥ ﺮﭘ ﺟﺪﻳﺪ و ﺧﻄﻮﻃﻮ اﺳﺘﻮار ﻛړه ﺗﻌﻠﻴﻢ، ﻣﻮاﺻﻼت، ﻛﺮﻫڼﻪاو روﻏﺘﻴﺎ ﺗﻪ ﻳﯥ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺗﻮﺟﻪ ورﻛړه. ﺧﻮ ﻟﻪﺑﺪه ﻣﺮﻏﻪ د
اﻓﻐﺎن ﭘﻪ ﻛﻮر ﻛﻮر ﻛښﻲ ﻟﯧﻮه ﻟﻨګﻪ وه. ﭘﯧﺮﻧګﻲ وﻣﺬﻫﺒﻲ ﺑﻨﻴﺎد ګﺮي ﺗﻪ ﭘﻜﻰ و واﻫﻪ. د ﻛﻮم ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛښﻲ ﭼﻲ ﻏﺎزي اﻣﺎن اﷲﺧﺎن ﭘﻪ1929
ﻛښﻲ ﭘﻪ ﺟﻼ وﻃﻨﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﻛړل ﺷﻮ د . ﻏﺎزي اﻣﺎن اﷲ ﺗﺮ ﺧﺎن ﺟﻼوﻃﻨﻲ وروﺳﺘﻪ ﭘﯧﺮﻧګﻴﺎﻧﻮ ﺧﭙﻞ ګﻮډاګﻰ ﺑﭽﻪ ﺳﻘ ﻪﺗﻪ ﺗﺨﺖ ﻛﺎﺑﻞ ﺣﻮاﻟﻪ ﻛړو.
د ﺑﭽﻪ ﺳﻘ ﺗﺮ ﻪ 9 ﻣﻴﺎﺷﺘﻲ ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ وروﺳﺘﻪ ﻧﺎدر ﺷﺎه د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﻜﻤﺮان ﺷﻮ. ﻧﺎدر ﺷﺎه د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ﺣﻜﻤﺮاﻧ ۍﺑﻨﻴﺎد ﭘﻪ ﺷﺎﻫﻲ ﺟﺮګﻪ اﻳ ﺰ
ﻧﻈﺎم واړاوه ﭼﻲﺗﺮ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺎه ﭘﻮريﻳﯥ دوام درﻟﻮد. ﭘﻪ 1973ﻛﻲ ﻇﺎﻫﺮﺷﺎه ﺧﭙﻞ د اﻛﺎ زوى ﺳﺮدار ﻣﺤﻤﺪ داود ﺧﺎن ﻟﻪﺣﻜﻤﺮاﻧ ۍڅﺨﻪ ﻟﯧﺮي
ﻛړو اوﻫﻢ ﻫﻠﺘﻪ ﭘﻪ اټﻠﻲ ﻛښﻲ د ﺟﻼوﻃﻦ ﭘﻪ ﺗﻮګﻪ ﭘﺎﺗﻪ ﺷﻮ. ﭘﻪ داود ﺧﺎﻧ ﻲدور ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﻛښﻲ ﺧﻠﻖ ډﻳﻤﻮﻛﺮﻳټﻚ ﭘﺎرټۍ ﭘﻪ ﻣﻠﻲ اردو(ﻓﻮج او )
ﻧﻮرو ادارو ﻛښﻲ اﺛﺮ و ﻧﻔﻮذ ﭘﻴﺪا ﻛړى اﺧﺮ ﭘﺎى ﭘﺮ 27 اﭘﺮﻳﻞ 1978 ﻛ ښﻲ ﺳﺮدار ﻣﺤﻤﺪ داود ﺧﺎن ﺳﺮه د اوﻻدو ﻗﺘﻞ ﻛړل ﺷﻮ. د ﺧﻠﻖ
ﭘﺎرټۍ ﻟﻪ ﻮﺧﭙﻠ ﻣﻴﺎﻧځﻨﻴ ﻮاﺧﺘﻼﻓ ﻮﺗﺎ څﺨﻪ ﭘﻪ ﺗﺎړ ﻛښﻲ ﻧﺎﺳﺖ دښﻤﻦ ګټﻪ ﭘﻮرﺗﻪ ﻛړﻟﻪ ﭼﻲ د ﻫﻐﻮ ﭘﻪ ﺳﺮ ﻛښﻲ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن، ﻋﺮﺑﻲ ﻧړۍ، ﻳﻬﻮدﻳﺎن ،
ﻴﻋ ﺴﺎﻳﺎن او دﻫﺮي ﭼﻴﻦ ﭘﻪ دې اړوﻧﺪ ﺳﺎزﺷﻮﻧﻪ ﭘﻴﻞ ﻛړل. ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﻳﯥ د ﻋﺎﻟﻤﻲ دﻫﺸﺖ ګﺮدۍ اډه ﺟﻮړه هﻛړ او د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎ ن ﻟﻪ ﻻري ﻳﯥ
روس او ﻛﻴﻤﻮﻧﺴټ ﻧﻈﺎم ﭘﻪ ﻧښﻪ (ﻫﺪف)ﻛړو . د دې ﭘﻪ ﭘﺎﻳﻠﻪ ﻛښﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داراﻧﻪ ﻧړۍ د ﺷﻠﻤﻲ ﭘﯧړۍ ﭘﻪ اﺧﺮي ﻟﺴﻴﺰه ﻛښﻲ ﺑﺮ ﻻﺳ ﯥﺷﻮه او
د روس ﻛﻴﻤﻮﻧﺴټ ﻧﻈﺎم ﺷﻜﺴﺖ وﺧﻮړ.ﻫﻢ دا ﺳﺒﺐ وو ﭼﻲ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ ﺧﻠﻘﻲ ﻧﻈﺎم ﺷﻜﺴﺖ ﭘﺬﻳﺮ ﺷﻮ او اﺧﺮي ﺣﻜﻤﺮان ﺷﻬﻴﺪ ډاﻛټﺮ
ﻧﺠﻴﺐ اﷲ ﭘﻪ ﻛﺎل 1996د ﺷﻬﺎدت رﺗﺒﻪ ﺗﺮ ﻻﺳﻪ ﻛړه د . ﺧﻠﻘﻲ دور ﺣﻜﻮﻣﺖ ډﯦﺮ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺟﺎج اﺧﻴﺴﺘﻞ ﺷﻮى دى او د ﻧﺎﻛﺎﻣۍ ﭘړ ﺑﻪ ه ﻳﯥ ﭘ ﺮ
اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻗﻴﺎدت ﺑﺎﻧﺪي اﭼﻮل زﻳﺎﺗ ﻮب وي. وﻟﻲ ﭼﻲ ﭘﻪ ﻪټﻮﻟ ﻧړۍ ﻛښﻲ د ﻛﻴﻤﻮﻧﺴټ ﻧﻈﺎم ﺗﺮ ﻧﺎﻛﺎﻣۍ وروﺳﺘﻪ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ ﺳﺎﺗﻞ
ﻧﺎﻣﻤﻜﻦ وو. ﭘﻪ دې ﻫﻜﻠﻪ ﻳﻮه ﺧﺒﺮه ښﻜﺎره ده ﭼﻲ د ښ ﻮاړﻳﻜﻮ ﺑﻨﻴﺎدوﻧﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺮ ټﻮﻟﻮ ﻏﻴﺮ ﻣﺘﻨﺎزﻋﻪ ﺣﻜﻤﺮان ﻏﺎزي اﻣﺎن اﷲ ﺧﺎن اﻳښﻲ
. وو ﭼﻲ ﺑﻴﺎ ﺗﺮ ﺧﻠﻘﻲ دور ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﭘﻮري ﻻ ﻧﻮر ﻗﻮي ﺷﻮ .
ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ دور ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ :
ﭘﻪ دې دور ﻛښ ﭘﻪﻲ ﻛﺎﺑﻞ ﻛښﻲ ﻋﻤﻼً د ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ، ﻳﻬﻮدي او ﺳﻌﻮدي وﻫﺎﺑﻲ واﻛﻤﻨﻲ وه او داﺳﻼم اﺑﺎد ﺣﻜﻤﺮاﻧﺎﻧﻮ د ﻛﺎﺑﻞ ﭘﻪ ﭘﻞ
ﺧښﺘﻲ ﺟﻤﺎت ﻛښﻲ د ﺷﻜﺮاﻧﻲ ﻧﻔﻠﻲ ﻟﻤﻨځﻮﻧﻪ اد ا ﻛړو. د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﺮﻏﻮﻧﻲ ﺷﺘﻤﻨۍ ﭼﻮر ﺗﺎﻻ ﺷﻮې د ﺗﺎرﻳﺦ ور ﻣﺴﺦ ﻛﻮﻟﻮ ﻫڅﻲ ﻳﯥ وﻛړې.
ﺧﻮ ﭼﻲ ﻛﻠﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻦ ﻧﺎﻛﺎﻣﻪ او ﺑﺪ ﻧﺎم ﺷﻮل ﻧﻮ دﻣﺠﺎﻫﺪﻳﻨﻮ ﺑﭽﺎن ﻳﯥد ﻣﺪرﺳﻮ څﺨﻪ را و اﻳﺴﺘﻞ او ﻛﺎﺑﻞ ﺗﺨﺖ ﻳﯥ ور ﺣﻮاﻟﻪ ﻛړ. ﭘﻪ دﻏﻪ دور
ﻛښﻲ ﺳﻌﻮدي وﻫﺎﺑﻲ ﺧﭙﻠﻪ ﺑﺎﭼﺎﻳﻲ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ ﻋﻤﻼً ﺟﻮړه ﻛړه او د ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ټﻜﺮاو ﺑﺪل ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﺎﻣﻴﺎن ﻛښﻲ د اﻓﻐﺎن ﻟﺮﻏﻮﻧﻲ
ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺑ دﻮ اﻳﻲاﺛﺎر ﻳﯥ ﭘﻪ ﺑﺎرودو واﻟﻮزول.دﻏﻪ ﻣﻬﺎل ۹/۱۱ ﻛښﻲ ﭘﯧښﻪ ﭘﻪ اﻣﺮﻳﻜﻪ ﻛښﻲ وﺷﻮه دې ﭘﯧښﻲ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺑﺪل ﻛړو. ﻫﻐﻪ
ﻗﻮﺗﻮﻧﻪ ﭼﻲ ﺗﯧﺮ څﻠﻮﻳښﺖ ﻛﺎﻟﻪ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د ګﺎوﻧډي ﺗﻮر ګﻞ ﺳﺮه ﻣﻠګﺮي وو د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻠګﺮي ﺷﻮل د ﺑﻮن ﻛﺎﻧﻔﺮﻧﺲ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛښﻲ ﭘﻪ
اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ د اﺋﻴﻨﻲ ﺣﻜﻤﺮاﻧۍ ﺑﻨﻴﺎد ﻛښﯧښﻮدلﺷﻮ، ﭼﻲ ﺗﺮ اوﺳﻪ ﻻ دوام ﻟﺮي او ښﺎﻏﻠﻰ ﺣﺎﻣﺪ ﻛﺮزى د اﺋﻴﻨﻲ ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ دوﻳﻢ اﺋﻴﻨﻲ دور
ﭘﻮره ﻛﻮﻟﻮ ﺗﻪ رﺳﯧﺪوﻧﻜﻰ دى او د اﻧﺘﺨﺎﺑﺎت درﻳﻤﻪ ﭘﺮوﺳﻪ ﭘﻪ راﺗﻠﻮﻧﻜﻲ ﻛﺎل ﻛښﻲ ﻛﻴږي ﻟﻪ. دې څﺨﻪ ﭘﺮﺗﻪ د رﺳﻨﻴﻮ ﭘﻪ وﺳﻴﻠﻪ دﺳﺘﻴﺎب
ﺷﻤﯧﺮه ﻛښﻲاﻓﻐﺎن ټﻮﻟﻨﻪد ژوﻧﺪ ﭘﻪ ﻫﺮ ډګﺮ ﻛښﻲ د ﺗﻮر ګﻞ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﺦ ﭘﻪ وړاﻧﺪي رواﻧﻪ . ده ﻣﻠﻲ اردو(ﻓﻮج) او ﭘﻮﻟﻴﺲ ﻳﯥ د ﺗﻜﻤﻴﻞ ﭘﻪ ﭘړاو
ﻛښﻲ دى. ﻧﻮي ځﻮاﻧﺎن ﻳﯥ ﭘﻪ ﺻﺤﺖ ﻣﻨﺪه ﻣﺎﺣﻮل ﻛښﻲ ﭘﻪ ﻣﻠﻲ او ﻧړﻳ ﻮﻮاﻟ ﻟﻮﺑﻮ ﻛښﻲ ﺑﺮﺧﻲ اﺧﻠﻲ.ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ، ﺗﻌﻠﻴﻢ، رﻳﻠﻮې ﻻﺋﻦ ، ﺟﺪﻳﺪ
ښﺎروﻧﻪ او ﻟﻨډي ﻻري د ﺟﻮړوﻟﻮ ﭘﺮ ﻟﻮر ﺑﺎﻧﺪي رواﻧ ﻲ دي« د ﺗﺮه ﻛﻲ ﺻﺎﺣﺐ د( ﻧﻮي ﻛﺎل ﺧﻮب)ﭘﻪ رښﺘﻴﺎ ﻛﯧﺪو دى . » ﻣﻠﻲ اردو (ﻓﻮج او ) 3
ﭘﻮﻟﻴﺲ ﻛﺎرﻛﺮدګﻲ ﭘﻪ ﺑﯧﻼﺑﯧﻠﻮ ﻮځﺎﻳ ﻧﻮ ﻛښﻲ ﭘﻪ ﻣړاﻧﻪ او د ﻣﻠﻲ ﺧﺪﻣﺘګﺎر ۍﭘﻪ ﺟﺬﺑﻪ ﺗﺮ ﺳﺮه ورﺳﻮﻟﻮ. ﻛﺮﻧﺴﻲ ﻳﯥ ورځ ﭘﻪ ورځ ﻣﺦ ﭘﻪ وړاﻧﺪي
رواﻧﻪ ده. ﺑﻴﻨﻜﻨګ، ګﻤﺮك او د ټﻴﻜﺲ ﻧﻈﺎم ﻳﯥ ﻫﻢ د وﻃﻦ ﭘﻪ ﻓﻌﺎﻟﻮ ادارو ﻛښﻲ ډﯦﺮ ﭘﻪ زړه ﭘﻮري ﻛﺮدار ﻟﻮﺑﻮي. ﻣﻌﺪﻧﻴﺎت ﻳﯥ ﺧﻮﻧ ﺪيدي
ﺑﻬﺮﻧۍﻗﺮﺿﻪ ورﺑﺎﻧﺪي ﻧﺸﺘﻪ ﻣﺎﺣﻮﻟﻴﺎﺗﻲ اﻟﻮدګﻲ ﻧﻪ ﻟﺮي ﺧﻠګ ﻳﯥ ﻛﻢ دي ځﻤﻜﻪ ﻳﯥ ﭘﺮاﺧﻪ ده د ﺑﺮﻳښﻨﺎ او داﺳﻲ ﻧﻮري ﻣﻠﻲ ﻣﻨﺼﻮﺑﯥ ﭼﻲ د
ﻫﻴﻮاد ﭘﻪ ګټﻪ د ﻧړۍ ﭘﻪ ﻣﺮﺳﺘﻪ ﻣﺦ ﭘﻪ وړاﻧﺪي رواﻧﻲ دي. دﻏﻪ ډول ګﺰارﺷﺎت د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺣﻮاﻟﻪ د اﻣﻴﺪ او ﺗﺴﻠۍ څﺮګﻨﺪوﻧﻪ ﻛﻮي،
ﻫﻤﺪﻏﻪ وو د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﺎل !
ﻣﻴﻨﻪ واﻟﻮ اوس راځﻮ ﭼﻲ د ﺗﻮر ګﻞ څﻪ ﺣﺎل دى؟
د ﺗﻮر ګﻞ ﭘﺮ ﺣﺎﻻﺗﻮ ﻛﻪ ﻧﻈﺮ واﭼﻮ و ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﺑﻪ څﻪ ﺷﺎﺗﻪ ځﻮ، د اﻛﺘﻮﺑﺮ اﻧﻘﻼب او دوﻳﻢ ﻋﺎﻟﻤﻲ ﺷﻮﺷﻠﺴټ ﺑﻼك څﺨﻪ د ﺗﻤﺎﻣﻲ ﻧړۍ
ﻣﺤﻜﻮم اﻗﻮام ﺣﻖ ﺧﻮد ارادﻳﺖ، ﻗﻮﻣﻲ ﺟﻤﻬﻮري ازادي ﻧﻌﺮې، ﭘﻪ ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﻛښﻲ ﺿﺪ ﺳﺎﻣﺮاج ﺗﺤﺮﻳﻜﻮﻧﻪ ﭘﯧﻞ ﺷﻮل او ﺑﺮﻃﺎﻧﻮي ﺳﺎﻣﺮاج ﺑﺮ د
ﺻﻐﻴﺮ څﺨﻪ د ﺗﻴښﺘﻲ ﭘﻪ ﺣﺎل ﻛښﻲ وو. ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ داراﻧﻪ ﻧړۍ ﻗﻴﺎدت اﻣﺮﻳﻜﻪ ﺗﻪ ﺳﭙﺎرل ﺷﻮى وو. ټﻮﻟﻲ ﻏﺮﺑﻲ ﻧړۍ د ﺳﻮﺷﻠﺰم ﭘﺮﺧﻼف د
اﻣﺮﻳﻜﺎ ﭘﻪ ﻗﻴﺎدت ﻛښﻲ د ﺟﻨګ ﻛﻮﻟﻮ ﻫﻮډ ﻛړى وو. ﭼﻲ ﻛﻤﻴﻮﻧﻴﺰم ﺗﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﺴﺖ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ ورﻛﻮو ﺑﺮﺮﭘ. ﺻﻐﻴﺮ ﺑﺎﻧﺪي اﻧګﺮﻳﺰ
دوﺳﻮه ﻛﺎﻟﻪ ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﻛړ . وه ې ﻫﻐﻪ د دې ﺧﻄﯥ د ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﭘﻪ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻫﻢ ﭘﻮﻫ ﺪﯧ و او ﻫﻢ ﻳﯥ و ﻣﻨﺰل او ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻪ د رﺳﯧﺪو ﺑﻨﺪوﺑﺴﺖ ﻛړى وو.
ﻟﻮﻣړى ﻳﯥ ﻫﻨﺪو ﻣﺴﻠﻢ ﺗﻀﺎد او ﺑﻴﺎ ﻳﯥ د د وه ﻗﻮﻣﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘ ﺮﺑﻨﻴﺎد د ﻣﺬﻫﺒﻲ ﻗﻮﺗﻮﻧﻮ ﺣﻮﺻﻠﻪ اﻓﺰاﻳﻲ ﺷﺮوع ﻛړه او ﻣﺬﻫﺒﻲ ادارې ﻳﯥ ﺧﻼﺻﻲ
ﻛړې. ﭼﻲ وروﺳﺘﻪﻛښﻲ ﺑﻪ ﻳﯥ د روس ﭘﺮ ﺧﻼف ﭘﻪ ﻛﺎر راوﺳﺘﻼ ىﺷﻮې . د اﻧګﺮﻳﺰ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺗﻨﺎﻇﺮ ﻛښﻲ ﭼﻲ ورﺗﻪ وګﻮرې ﻧﻮ ﺑﻴﺎ د ﻓﺨﺮ
اﻓﻐﺎن ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن ﺑﺎﺑﺎ د ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻋﺪم ﺗﺸﺪد ﺗﺎﺋﻴﺪ او ﺟﻮاز ﭘﻴﺪا ﻛﻴږي. ﺷﺎﻳﺪ ﭼﻲ ﺑﺎﭼﺎﺧﺎن ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻮﻫﯧﺪو ﭼﻲ د ﻧړۍ د ﺳﺎﻧډاګﺎﻧﻮ ﺟﻨګ ﺑﻪ د اﻓﻐﺎن ﭘﻪ
ﺧﺎوره د ﻣﺬﻫﺐ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﭘﻪ ﺷﻠﻤﻪ ﭘﯧړۍ ﻛښﻲ اﻧﺠﺎم ﺗﻪ رﺳﻴږي .
ﺑﻬﺮ ﺣﺎل د ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ د ﺗﻘﺴﻴﻢ ډراﻣﻪ ﻋﻤﻠﻲ ﺷﻮه. ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن د دوه ﻗﻮﻣﻲ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘ ﺮﺑﻨﻴﺎد ﭘ څ ﺮ ﻮرﻟﺲ اګﺴﺖ 1947 ﻛښﻲ ﺟﻮړ ﺷﻮ.
ﻣﻮږ ﭘښﺘﺎﻧﻪ د ﻛﺎﻧګﺮس ﻣﻠګﺮي وو. ﻛﺎﻧګﺮس د وﻓﺎ ﭘﺖ ﻟﻪ ﭘښﺘﻨﻮ ﺳﺮه وﻧﻪ ﭘﺎﻟﻠﻮ او ﻣﻮږ 60 ﻛﺎﻟﻪ ﺑﯥ ﻧﺎﻣﻪ د ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺑﺮﺧﻪ وو. اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن
ﻟﻮﻣړﻧﻰ ﻫﯧﻮاد ووﭼﻲ اﻗﻮام ﻣﺘﺤﺪه ﻛښﻲ ﻳﯥ د ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﺪاﻳﺪاد ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ وﻛړو ﻟﻪ ﯥﻫﻐ ورځﻲ څﺨﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺧﻄﻪ ﻛښﻲ د ﻣﺘﻞ ﭘﻪ ژﺑﻪ :
د ﺳﭙﻴﻮ ﭘﻪ ﻣﻨځ ﻛښﻲ
د ﺧﭙﻠﻮ ﺷﻮﻣﻮ ﻣﻘﺎﺻﺪو دﭘﺎره
د ګﻴﺪړي ﭘﻮﺳﺖ ﺟﻮړ ﺷﻮ
وﻟﻲ ﭼﻲ د ﻧړۍ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺧﭙﻠﻪ اډهاﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻮرﭼﻪ او روس ﻧښﺎﻧﻪ وو د ﻣ. ﻀﻤﻮند اوږد واﻟﻲﺳﺒﺐ ﻣﻴﻨﻪ واﻟﻮ زه د دا ﺛﺎﺑﺖ ﻛﻮﻟﻮ ﻛﻮﺷﺶ
ﻛﻮم ﭼﻲ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن او دﻣﻐﺮب ﻳﺎ اﻧګﺮﻳﺰ دښﻤﻨﻲ اﻓﺎﻗﻲ ﻧﻪ ﺑﻠﻜﯥ د روس ګﺎوﻧډي ﺗﻮب ﺳټﻴټﻴﺠﻚ ارزښﺖاو ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ دى. ﻟﻪ ﭼﻲ زار
ﺷﺎﻫﻲ څﺨﻪ را ﻧﻴﻮﻟ ﻳﯥ ﺑﻴﺎ ﯥ د ﺷﻠﻤﻲ ﭘﯧړۍ ﺗﺮ اﺧﺮي ﻟﺴﻴﺰي ﭘﻮري دوام درﻟﻮد. ﭘﻪ دﻏﻪ دوره ﻛښﻲ اﻓﻐﺎن دښﻤﻦ ګﺎوﻧډي ﻣﻠﻚ ﺷﭙﯧﺘﻪ ﻛﺎﻟﻪ ﭘﻪ ﻣﺰو
ﻛښﻲ ﺗﯧﺮ ﻛړو. د ﻛﯥ ﺟﻲ ﺑﻲ KGBاو ﺳﻲ اﺋﻲ اې CIA ﭘﻪ ﺟﻨګ ﻛښﻲ ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ځﺎن د دﻧﻴﺎ اﺗﻢ اﻳټﻤﻲ ﻃﺎﻗﺖ وګﺮزاوه او د اﻗﺘﺪار واك ﻳﯥ زﻳﺎﺗﺮه د
ﻓﻮﺟﻲ ﺟﻨﺮاﻻﻧﻮ ﺳﺮه وي. دا ﻣﻠﻚ د ﺧﭙﻞ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﻪ ﻧﻴﻢ ﻋﻤﺮ ﻛښﻲ دوه اﻧﺪاﻣﻪ ﺷﻮ. ﺑﻴﺎ ذواﻟﻔﻘﺎر ﻋﻠﻲ ﺑﻬټﻮ،ﻋﺒﺪاﻟﻮﻟﻲ ﺧﺎن ، ﻣﻔﺘﻲ ﻣﺤﻤﻮد، ﻧﺼﺮاﷲ ﺧﺎن
او ﻧﻮر ﯧﻤﺸﺑﯧ و ﺮه ﺳﻴﺎﺳﺘﺪاﻧﺎﻧﻮ د 1973 آﺋﻴﻦ ورﻛړو ﺧﻮ ﭼﻲ ﻛﻠﻪ د ﺛﻮر اﻧﻘﻼب ﻛﯧﺪو وﺧﺖ وو. ﻧﻮ ﻓﻮﺟﻲ ﺟﻨﺮاﻻﻧﻮ د ﻧﻈﺎم ﻣﺼﻄﻔﻰ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪﺿﻴﺎﻳﻲ
ﻣﺎرﺷﺎﻻ ﭘﺮ ﻣﻠﻚ ﺑﺎﻧﺪي وﺗﭙﻠ ﻪاو دا ﻣﺎرﺷﺎﻻ د ﻣﻠﻚ ﻣﻌﺎﺷﺮه ، ﻣﻌﻴﺸﺖ ، ادارې، ﺛﻘﺎﻓﺖ ﻳﯥ د ﺗﺒﺎﻫﻲ ﺳﺮهﻣﺨﺎﻣﺦ ﻛړو.ﭘﻪ 1988 ﻛښﻲ د ﺟﻨﺮل ﺿﻴﺎ
ﺗﺮ ﻣﺮګوروﺳﺘﻪ د څﻪ ﻣﻮدې ﻟﭙﺎره ﺗﺶ ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﺟﻤﻬﻮري دوره راﻏﻠﻪ. ﺧﻮ اﺧﺮ ﭘﺎى 1999 د اﻛﺘﻮﺑﺮ ﭘﻪ ۷ﻣﻪ ﻧﻴټﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮ ﺟﻨﺮال ﭘﺮوﻳﺰ ﻣﺸﺮف د
ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ دان ﻧﻮاز ﺷﺮﻳﻒ اﻗﺘﺪار ﺧﺘﻢ ﻛړواو ﻧﻮﻣﻮړى ﻳﯥ ﺑﻨﺪي او وروﺳﺘﻪ ﻳﯥ ﺟﻼوﻃﻦ ﻛړى دې ﭘﯧښﻲ د ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن د ﺳټﻴﺒﻠﺸﻤﻨټ ﭼﻲد
ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ او د ﻣﻬﺎﺟﺮ ﭘﻪ ﺷﺮﻳﻜﻪ ﻣﻀﺒﻮط ﺑﻨﻴﺎدوﻧﻪ ﻳﯥ وښﻮرول او ﻣﻬﺎﺟﺮ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ اﺗﺤﺎد ﭘﻪ دښﻤﻨﻲ ﺑﺪل ﺷﻮ د . ﻣﺸﺮف ﭘﻪ دور ﺣﻜﻤﺮاﻧﻲ ﻛښﻲ ﭘﻪ ﻓﻮج
ﻛښﻲ اﻳﻨټﻲ ﺻﻮﻓﻲ ډﻟﻲ ﻛﻠﭽﺮ راﻏﻠﻰ. ﺑﻬټﻮ وژن ﻳﯥ د ﻋﺴﻜﺮي، ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ادارو ﭘﻪ ﻧﺼﺎب ﻛښﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺷﻮو د . ﺑﯧﻨﻈﻴﺮ ﺑﻬټﻮ د ﺳﺮه NROﻻس ﻟﻴﻚ وﺷﻮ
او ﺑﻴﺎ ﭘﻪ 27اﻛﺘﻮﺑﺮ 2007 ﻛښﻲ ﭘﻪ ﭘﻨډۍ ﻛښﻲ ﺷﻬﻴﺪه ﻛړل . ﺷﻮه دې ﺷﻬﺎدت د ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﭘ ﺮﺑﻨﻴﺎدو ﺑﺎﻧﺪي ډﯦﺮ يﻣﻨﻔﻲ اﻏﻴ ﺰېواﭼﻮﻟﯥ .4
د ﻳﺎدوﻧﻲ وړ ده ﭼﻲ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺧﭙﻞ 65 ﻛﻠﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻛښﻲ ﺗﻮره ﺑﻼ(اﺳټﻴﺒﻠﺸﻤﻨټ ) ﺳﺎﺗﻠ . ده ﯥ د دې ﺑﻼ ﺧﻮراك اﻧﺴﺎﻧ او ﺎن
ﻣﻠﻜﻮﻧﻪ دي . د ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ ﺳﺮﺣﺪاتاو ﺗﻮﺳﻴﻊ ﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ ارادې ﭼﻲ دوى ﻳﯥ ﺧﭙﻞ ﺣﻖ ګڼﻲ او د اﻗﺒﺎل ﭘﻪ ژﺑﻪ :
ﺮﭘ دې ﺑﻨﻴﺎد د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺧﭙﻠﻪ ﭘﻨځﻤﻪ ﺻﻮﺑﻪ ﺟﻮړول او دﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺳﺮه اﻓﺎﻗﻲ دښﻤﻨﻲ دد ﻫﺮي او ﺑﯥ دﻳﻦ ﭼﻴﻦ ﺳﺮه ﺗﺮ ﻫﻤﺎﻟﻴﻪ
اوﭼﺘﻲ دوﺳﺘﻲ ﻟﭙﺎره ﻛﻪ 18ﻛﺮوړه اوﻟﺲ واﺷﻪ ﺧﻮري ﻧﻮ ﺧﻴﺮ دى .
ﻧﻦ د ﺧﻄﯥ ﺣﺎﻻت ﺑﺪل ﺷﻮي دي، ﻛﻢ ﻋﻘﻠﻪ ﻫﻢ ﭘﻮه ﺷﻮي دي ﭼﻲ د ﭼﺎ څﺨﻪ راﭘﯧښﻪ ده. د ﻛﯥ ﺟﻲ ﺑﻲ او ﺳﻲ اﺋﻲ ا ېﭘﻪ ﺟﻨګ ﻛښﻲ
ﻳﯥ ډﯦﺮ يﻣﺰې وﻛړې اوس ﻳﯥ د ﻣﺰو وﺧﺖ ﺗﯧﺮ ﺷﻮى دى د. اﻗﺘﺼﺎدي ﺳﻴﺎﺳﻲ، ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ، ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺳﺘﻮﻧﺰو ﺳﺮه ﻣﺨﺎﻣﺦ دى. د ﻛﻴﺮي ﻟﻮګﺮ ﺑﻞ
ﭘﻪ ذرﻳﻌﻪ د ﻓﻮﺟﻲ ﺣﻜﻤﺮاﻧﻰ ﺑﺎب ﺗړل ﺷﻮى دى. ﭘﻮﺳټ اﻣﺮﻳﻜﻦ ﺳﻴټ اپ ان اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﭘﻪ ﺑﻠﻪ ﻣﺎﻧﺎ ﺣﻘﺎﻧﻲ ﻧﻴټ ورك ، اﻣﺮﻳﻜﻲ ﻛﺎﻧګﺮﻳﺲ د
دﻫﺸﺘګﺮد ډﻟﻲ ګﺮځﻮﻟﻮ ﻗﺮارداد ﭘﻴﺶ ﺷﻮى دى. ﭘﻪ ﻛﺮاﭼۍ ﻛښﻲ ﭘﻪ ﺗﯧﺮ 24ﺟﻮﻻﺋﻲ ﺑﺎﻧﺪيد ﭼﻴﻦ ﭘﺮ ﺳﻔﺎرت ﺑﺎﻧﺪي ﺑﺮﻳﺪ ﻛﻮﻣﻪ ﻣﺎﻧﺎ ښﻨﺪي.
د ﺑﻠﻮڅ ﺗﺤﺮﻳﻚ ازادي ﭘﻪ ﺣﻖ ﻛښﻲ ﭘﻪ اﻣﺮﻳﻜﻪ ﻛښﻲ ﻗﺮارداد، دﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﺳﺮه د ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﺳﺮاﺋﻴﻜﻲ ﺗﻀﺎد ﭘﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ډول ﭘﻪ ټﻮل ﻫﯧﻮاد ﻛښﻲ
ﻧﺎاﻣﻴﺪي ﺟﻨګ ﺧﻮښﻰ اﺳټﻴﺒﻠﺸﻤﻨټ ﭘﻪ دې ﻣﺠﺒﻮر ﻛړى دى ﭼﻲ ﻧﻮر د ﻏﻠﻄﻴﻮګﻨﺠﺎﺋﺶ ﻧﺸﺘﻪ .
ﻗﺪرﻣﻦ ﻣﻴﻨ ﻪواﻟﻮ !
ﭘﻪ ځﺎﻧګړي ډول دﺟﻨﻮﺑﻲ اﻳﺸﻴﺎ د ذﻛﺮ ﭘ ﻬﻣ ﺮ ﺎل د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ذﻛﺮ اروﻣﺮو اړﺗﻴﺎ ﻟﺮي. ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﺪاﻳﺪاد د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﭘﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ
ﻛښﻲ ﺟﻮړ ﺷﻮ د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن او ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن دښﻤﻨﻲ ﭘﻪ ﺟﺎر وه ﻛﻠﻪ ﭼﻲ دﻧﻴﺎ دوه ﻗﻄﺒ ﻲ وهﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن د ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ او ﻏﻴﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﻧړۍ ﻣﻠګﺮى وو ﭘ ﺮ
ﺟﻤﻬﻮري ﻧﻈﺎم ﻳﯥ ﻛﻠﻜﻪ ﻋﻘﻴﺪه او اﻳﻤﺎن وو ﺧﻮ ﭼﻲ روس ﻣﺎت ﺷﻮ ﻛﻴﻤﻮﻧﺴټ ﻧﻈﺎم را ﻧﺴﻜﻮر ﺷﻮ. ﻧﻮ د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺿﺮورت ﻧړۍ ﺗﻪ ﻧﻮر ﻫﻢ زﻳﺎت
ﺷﻮ د ﭼﻴﻦ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛښﻲ ﭘﻪاﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ د ګﺎوﻧډﻳﺎﻧﻮ د ﻣﺪاﺧﻠﺖ د ﻣﺦ ﻧﻴﻮي دﭘﺎره د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن د ﻛﺮدارد ﻣﻼﺗړاﻋﺎده ﭘﻪ وارو وارو د
اﻣﺮﻳﻜﯥ ﺣﻜﻤﺮاﻧﺎﻧﻮ ﻛړ د . ده ې ﺳﻴﻤﻲد ﺳﻴﺎﺳﺖ ﻳﻮ ﻣﺦ ﺑﺪﻟﻮن د ﭘﺮون دښﻤﻨﺎن د ﻧﻦ دوﺳﺘﺎن ﺷﻮل ﭘﺮون ﭼﻲ ﻛﻮم ﻗﻮﺗﻮﻧ ﻪد اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺨﺎﻟﻒ وو
ﻫﻐﻪ ﻧﻦ د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د دوﺳﺘۍ ﻣﺤﺘﺎج ﺷﻮل ﭘﻪ دې دوﺳﺘ ﻲﻛښﻲ ﻟﻪ ﻳﻮه څﺨﻪ زﻳﺎت ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﺎﻣﻞ دي. ﻟﻜﻪ د روس ﻣﺎﺗﯧﺪل، د ګﻮادر ﺳﺮه د وﺳﻂ
اﻳﺸﻴﺎ وﺳﺎﺋﻞ ﺗﻪ د ﺗګ ﻻره ﭘﻪ ﺳﻴﻤﻪ ﻛښﻲ د د ﻫﺮي ﭼﻴﻦ او د ﻫﻐﻪ ﭘﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛښﻲ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺗﻪ ﻃﺎﻗﺖ ورﻛﻮل د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن څﺨﻪ ﺑﻨﻴﺎد ګﺮي
ﺧﺘﻢ ﻛﻮل ﺷﺎﻣﻞ دي وﻟﻲ ﭼﻲ ﻧړۍ ﺗﻪ د ﻣﻨځﻨۍ اﻳﺸﻴﺎ د وﺳﺎﻳﻠﻮ دﭘﺎره د ﭘﺮ اﻣﻨﻪ او ﺟﻤﻬﻮري اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺿﺮورت دى. د ﻃﺎﻗﺖ د ﻧﻮي ﻣﺮﻛﺰو ﭘﻪ
ﺣﻮاﻟﻪ Try Angular Strategic Factﻳﻮ ﻟﻮى ﻣﺜﺎل دى ډﻳﻠﻲ واﺷﻨګټﻦ دﻓﺎﻋﻲ ﻣﻌﺎﻫﺪه ﺑﻴﺎ ډﻳﻠﻲ ﻛﺎﺑﻞ دﻓﺎﻋﻲ ﺗړون او وروﺳﺘ ۍاﻣﺮﻳﻜﻪ
اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دﻓﺎﻋﻲ ﻣﻌﺎﻫﺪه دا ﭼﻲ ﭘﻪ اﺻﻄﻼح ﺑﺎﻧﺪي ورﺗﻪ درې ﻣﻠﻜﻲ ﻣﻌﺎﻫﺪه وﻳﻼ ىﺷﻮ د ﺟﻨﻮﺑﻲ اﻳﺸﻴﺎ د ﻃﺎﻗﺖ ﭘﻪ دې ﻧﻮي ﺗﻮازن ﻛښﻲ ګټﻪ
اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻪ رﺳﻴږي او ﻛﻪ د ﻣﺴﺘﻘ ﻞ ﺒ ﭘﺮ ﺳﻴﺎل ﻗﻮﻣﻮﻧﻮﺑﺎﻧﺪي ﭼﻲ ﻣﻮږ ﻧﻈﺮواﭼﻮو ﻧﻮ ﻣﻮږ ﺗﻪ ﻟﻮى اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎنﭘﻪ ﻧﻈﺮ راﺷﻲ. دﻏﻪ ﻣﻌﺎﻫﺪو ﻛښﻲ د
ﺳﻴﻤﻲﻃﺎﻗﺘﻮرو ﻗﻮﺗﻮ ﻧﻮاﻣﺮﻳﻜﻪ، ﻧﺎټﻮ او ﭘﻪ ﺷﻤﻮل د ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن دا ذﻣﻪ واري اﺧﻴﺴﺘ ﯥده ﭼﻲ ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ ﺑﻪ ﺑﯧﺮوﻧﻲ ﻣﺪاﺧﻠﺖ او د ﺑﯧﺮوﻧﻲ
ﻻس و ﻫﻨﻲ د ﻣﺦ ﻧﻴﻮ يﻟﭙﺎره ﭘﻪ ﺷﺮﻳﻜﻪ ﺧﭙﻠﻲ ذﻣﻪ وارى ﺗﺮ ﺳﺮه ﻛﻮو او دا ﺧﺒﺮه څﺮګﻨﺪه ده ﭼﻲ ﺗﯧﺮ 65 ﻛﺎﻟﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻮږ ﺗﻪ دا راښﻴﻲ ﭼﻲ د
اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻟﻪﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺳﺮه ښﯥ اړﻳﻜﻲ وي د ﻧﻮ . اﻓﻐﺎﻧﻲ ﻧﻨګ ﺷﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﻳﯥ ﻫﺴﻜﻪ وي. ﭘﻪ دې ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻛښﻲ ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺧﺪاﻳﺪاد د اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ ﻻدن ﭘﻪ
ﯦا ﺒټ اﺑﺎد ﻛښﻲ ﻣﺮګ دې ځﺎى ﺗﻪ رﺳﻮﻟﻰ دى ﭼﻲ ﻧړۍ ﺗﻪ واﻳﻲ ﻣﺎ ﻣﻪ ﺷﻤﯧﺮه در ګډ ﻳﻢ. ﺧﻮ دﻧﻴﺎ ﻳﯥ ﺑﻴﺎ ﻫﻢ ﭘﻪ دې ﻧﻮر ﺑﺎور ﻧﻪ ﻛﻮي .
ﺧﻮ د ﺑﭽﺎو ﻳﯥ ﻳﻮ ﺻﻮرت ﻣﻤﻜﻦ ﭘﻪ ﻧﻈﺮ راځﻲ ﭼﻲ دا ﻣﻠﻚ ﭘﻪ ﺟﻤﻬﻮري او اﺋﻴﻨﻲ ﻻره روان ﻛړي ﻗﻮﻣﻴﺘﻮﻧ ﻮﺗﻪ ﺟﻤﻬﻮري ، ﺳﻴﺎﺳﻲ
ازادي ورﻛړي. ﺑﯧﺮوﻧﻲ ﻧړۍ ﺧﺼﻮ ﺻﺎً ﭘﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻛښﻲ ﻣﺪاﺧﻠﺖ ﺑﻨﺪ ﻛړي. ﭘﻪ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﺑﻨﻴﺎدوﻧﻮ ﺑﺎﻧﺪي د ﺻﻮﺑﻮ ﺗﺸﻜﻴﻞ وﻛړي ﻗﺒﺎﺋﻴﻠﻲ
ﻋﻼﻗﯥ د ﭘښﺘﻮﻧﺨﻮا د اﺳﻤﺒﻠۍ ﺑﺮﺧﻪ ﺟﻮړه ﻛړي. د ﻳﻮ ارب اﺑﺎدۍ وﻃﻦ ﻫﻨﺪوﺳﺘﺎن ﺳﺮه اﻣﻦ ﭘﺮ ﻣﺦ ﺑﻮزي ﭘﻪ ﻣﻮرﻧۍ ژﺑﻪ ﻛښﻲ ﺑﭽﻴﺎﻧﻮ ﺗﻪ د
ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻨﺪوﺑﺴﺖ وﻛړي د ﺳﻴﻜﻮرټﻲ ﺳټﻴټ دي ﭘﻪ وﻳﻠﻔﻴﺌﺮ ﺳټﻴټ ﺑﺪل ﻛړي. ﻴﺳﻴﻨ ټ ﺗﻪ د ي دﺑﺠټ ﺟﻮړوﻟﻮ اﺧﺘﻴﺎر ورﻛړي ﻧﻮ ﺑﻴﺎ ﻛﯧ ﻻﺪ ى
ﺷﻲ ﭼﻲ و ﭘﺎﻛﺴﺘﺎن ﺗﻪ د ﻧﻮري ﻧړۍﺳﺮه د اﻣﻦ اوﺧﻮﺷﺤﺎﻟۍ ژوﻧﺪ ورﻧﺼﻴﺐ ﺷﻲ.