وضع صحت عامه کشورعزیزمان افغانستان

پوهندوی دوکتور سید حسا م (مل)

قبل ازآنکه وضع صحی مردم و صحت عامه کشور مان افغانستان عزیز را به برسی گیریم کرکتر وعمق پرابلمهای صحت عامه وخد مات صحی موجوده ای بیدون پلان ستراتیژیک علما"تنظیم شده ای را ارزیابی وراه بیرون رفت ازوضع صحی ناگوار را پیشکش نمایم بهتر خواهد بود تا بصورت علمی وهم جانبه با درنظرداشت اندیشه های قبول شده ای معاصر،صحت عامه و بخشهای عمده وتکمیل کننده ای آنرا موردبحث ومداقه قرار دهیم تا باشد که پیرامون موضع معلوماتی چندی کسب نمایم .




1
صحت عامه چیست ؟
تعریف: صحت عامه بطور کل ومجموع عبارت از دانش وهنرتحت حمایه قرار دادن وبهبودبخشیدن وضع صحی جامعه ازطریق تعلیمات صحی، تشویق مردم به تامین ونگهداشت زندگی صحی ودرواقعت دانشی است که توجه اش را به وضع وحالت صحی اعضای جامعه معطوف میدارد یابه عبارت دیگر صحت عامه عبارت از بکاربرد دانش وهنر صحت عامه بغرض تامین صحت و سلامت اعضای جامعه بصورت کل میباشد ، لذا میتوان گفت که مواظب بودن از وضع صحی هریک مان در هر زمان ومکان ارزش بسزای دارد ولی صحت عامه برای تمام ما بصورت جمع درهرزمان ودرهرمرحله ای اززندگی اجتماعی قیمت حیا تی بیشتری دارد .
ماموریت ووظایف تاخر ناپذیر وپیگیر صحت عامه به ارتباط وضع صحی جامعه کسب اطمینان ازوضع صحی مردم آن جامعه میباشد.با در نظر داشت اهمیت ووظایف تاخیر ناپذیر آنچه در فوق گفتیم صحت عامه منحیث المجموع دارای سه بخش عمده واسا سی ذیل میباشد که از وظایف اصلی ومرکزی آن محسوب میشود .
یک :شناخت همه جانبه از مضمون ومحتوی جامعه
۲
وتشخیص نفوس تحت خطردرمواجه بودن به پرابلهای صحی ، ارزیابی پرابلمهای صحی وتعین اولویتها ی مهم واساسی که با بکاربرد وپیاده نمودن آن اولویتها وضع صحی جامعه بهبود یابد .
دو: جستجوی راههای بیرون رفت از پرابلمهای موجوده ای صحی چه این پرا بلمها وصف کمگیر یا اندیمیک (endemic )ویا همه گیریا (epidemic) داشته باشد
طرح فورم و یا ستراتیژی علما"تنظیم شده پالیسی صحی،وراهیابی طرق انطباق پالیسی صحی مطروحه درجامعه .
سه:کسب اطمینان کامل همه جانبه مبنی به دسترسی عامه ای مردم به خدمات صحی موثر که از طرف نهادها و تاسیسات صحی(اعم ازشفاخانه ها،کلینیکها ، مراکز خدمات صحی اصلی وفرعی ،کلینیکهای حمایه طفل ومادر ..) پیشکش میشودبشمول ارزیابی ازکمیت وکیفیت موثریت این خدمات همه گانی از طرف تیم کاری دانشمندان صحت عامه .
نقطه قابل ذکر و توجه به ارتباط هرچه روشن شد ن ماهیت ومضمون صحت عامه در اینجا است که بین وظایف واهداف صحت عامه وخدمات صحی که از
۳
طرف دسپلینهای مختلفه ای صحی تقدیم میشود تفاوت
های بیشر موجود است وآن اینکه دسپلین های متعد د طبی مصروف عرضه خدمات به افراد جامعه میباشد یعنی روابط افهام وتفهیم بمنظور رفع پرابلم صحی مریض بین دوکتور ومریض میباشد حال آنکه صحت عامه درپی برچیدن تمام ناملایمیت های صحی ایکه باعث مریضی ونابسامانی مردم بصورت کل میگردد میباشد ویا به شکل فشرده آن ، در واقعیت امرمریض صحت عامه – جامعه میباشد که درپی مدوای آن تلاش بخرچ میدهد . صحت عامه پالیسی میکر ، ستراتیژیست ،طراح ودیزاینر پلانهای صحی در سطح جامعه ودولت میباشد.چه درغیر آن یک جامعه نمیتواند که برخوردارازصحتمندی وسلامتی باشد .وبا پیروی ازهمین اصل قبول شده مجربترین واگاهترین دانشمندان صحت عامه گیتی وبویژه دو دوکتور مجرب هر یک دوکتور Drs szeming sze چینایی ودوکتور Paulaso برازیلی درسال (۱۸۵۱) در اولین کنفرانس بین المللی حفظ الصحوی منعقده پاریس مبنی برایجاد یک سازمان و نهادبین المللی که برای تمام نفوس ګیتی پالیسي صحی رادیزاین ،طرح ورهنمود های بهی خواهانه ای بدهد به اشتراک کننده ګان کنفرانس پیشنهاد نمودند ،که ازطرف اشتراک کننده ګان به ګرمی استقبال ګردید ودر سال (۱۹۴۶)
۴
اساسنامه ویا constituational این نهاد بین المللی توسط مجربترین دانشمندان صحی تدوین ودرکنفرانس بین المللی صحت منعقده نیویارک به تصویب رسید و
به اصطلاح سنګ بنای صحت عامه ګیتی را تحت نام
سازمان صحی جهان (WHO) گذاشتند که نمایندگان همه کشورهای جهان سال یکبارگردهم جمع آمده وپلان های قبلا" تنظیم شده جهانی صحی را که از طرف مجربترین ایپیدیمولوجستهاوکارمندان صحت عامه طرح و دیزاین شده میباشد بعداز جروبحث طولانی به تصویب میرسانند. بجا است که یاداور شویم وآن اینکه سازمان صحی جهان طی سالهای قبل طرحی را تحت عنوان «صحت برای همه تا سال 2000»را پیشکش نمود وبه غرض تحقق این طرح مجاهدت بیشرنمودوعده ای ازکشورها با پیروی از همین پلان مطروحه د ست اورد های بیشتری را ازآن خودنمودند که میتوان این دستاورد ها را ذیلا" نام برد :
یک : فزونی پوشش (vaccination cavarege) واکسینیشن در اکثریت کشور های عضو سازمان صحی جهان وبویژه محوه چیچیک درنفوس جمعی ګیتی وهمچنان معتقد شدن اکثریت مردم به تاثیرات واکسینهای اعم از DPT – polio –chikenpass
۵
measel وبعضی واکسینهای دیګر
دو : تنقیض واقعات ترافیکی مبنی بربهبود راههای مواصلاتی ورعایت اشاره ای چراغهای ترافیکی در محل عبور ومرور مردم درشهرهای مزدحم ونصب چوکیها برای اطفال کم عمر بداخل عراده جات واتوموبیل های شخصی واموزش کمک های اولیه صحی برای شاګردان مکاتب وآنهایکه لایسنس دریوری را مطالبه مینمایند .
سه : کنترول امراض ساری وواګیر .
چهار: تنقیض امراض قلبی وعای .
پنج :بهترشدن وضع سنتیری .
شش: تامین خدمات بهتر حمایه طفل ومادر .
هفت : ایجاد و پوشش فزاینده ای فامیلی پلاننګ .
هشت :تهیه ودسترسی اکثریت مردم به آب اشامیدنی صحی عاری ازانتانات ووآیودایز شده .
نه:مبارزه علیه مواد مخدره وسګرت .
ده : تامین شرایط بهتر صحی در ساحه کارمشاغل .
یازده:دست اوردهای متفرقه صحی در اکثریت بخشها

۶
سیستم مراقبت های صحی
sHealth care system
منظورازمراقبت ومواظبتهای صحی بدین معنی است که باید اکثریت نفوس دسترسی به تسهیلات صحی داشته باشند ودرصورت مصاب ومبتلاشدن به امراض ازآنها مراقبت صحی صورت ګیرد، درسراسردنیا انواع متعد د سیستم های مراقبت صحی وجود دارد وتوسط حکومات این کشورها پلانهای منظم صحی بمنظورعرضه خدمات صحی بمردم روی دست ګرفته میشود ویا اینکه در بعضی از کشورها خدمات صحی توسط نهادهای مذهبی ( در اروپا اکثراً کلیساها)، نها دهای خیریه ( چاریټیها) نهادهای غیر دولتی ، وبعضی اشخاص در توامیت با موسسات دولتی وغیر دولتی پلانیزی وپیشکش میشوداما دربرخی ازکشورها اصلاً برای مراقبتهای صحی پلان ویا ستراتیژی وجود ندارد و یا احیاناً اګر وجود هم داشته باشد غیرعلمی،ناقص،بیدون هدف وتعین پرابلم های صحی اساسی بوده ، عرضه خدمات ناچیز توسط پرسونل بی تجربه و کم دانش در بد ل فیس هنګفت کمرشکن صورت میګیرد که فاقد کیفیت وموثریت میباشد واکثریت نفوس همچو جوامع از دسترسی به خدمات صحی محروم صرف اشخاص وفامیل ها متمول در
۷
صورت مبتلا شدن به امراض به کشورهای دارای تکنالوژی معاصر سفر نموده و در تحت تداوی ومعالجه دوکتوران مجرب آن کشورها دربد ل پول قرار میګیرند. بهرصورت پلان ګذاری سیستم مراقبت های صحی معمولاً تکاملی میباشد نه چرخشی . روی این منظور برای روشن شدن موضوع قابل بحث یعنی شبکه ای خدمات ومراقبت های صحی لازم پنداشته میشو تا موارد ذیل را نیز طور فشرده به بحث و تفصیل ګیریم :
۱ –هدف اصلی ازشبکه ای خدمات صحی یعنی چه؟ ۲- مجریان وعرضه کننده ګان شبکه خدمات صحی . ۳ - بودجه ووجوهی مالی شبکه خدمات صحی . ۴–مودل پرداخت ویا تادیه . ۵- مدیریت . ۶- سیستم بویژه ای صحی . ۷- ارزیابی خدمات صحی ولایات بشکل مقیاسوی
۱-هدف اصلی از خدمات شبکه ای صحی یعنی چه؟ بادرنظر داشت ازراپور اجرات سازمان صحی جهان طی سال (۲۰۰۴) مبنی برصحت وسلامتی بهترهدف
ازشبکه ای خدمات صحی اجرات بهی خواهانه واصلاحی این خدمات میباشد که در خدمت اکثریت نفوس جامعه قرار ګیرد یعنی اکثریت نفوس به همچو
۸
خدمات صحی دسترسی کامل وبرابرداشته باشند
روی این منظور برای پیاده کردن ویا تحقق بخشیدن این هدف انسانی بودجه ووجهه مالی درخور احتیاج ضروری پنداشته میشود که این بودجه ای رقم زده شده آنچنان بمصرف رسد که موثریت آن درهنګام ارزیابی قناعت بخش باشد ، دوکتور Duckett کارشناس خدمات صحی استرلیایی درسال (۲۰۰۴) به ارتباط ارزیا بی خدمات صحی دو وریانت ویا دوبعدی را تقدیم کارشناسان شبکه ای خدمات صحی نمود . اویاداور شد که یکی ازین بُعد ویا وریانت بازدهی وپذیریش قابل ملاحظه ای خدمات صحی وبُعد دیګرآن عبارت ازتساوی وبرابری در نیل به تسهیلات عرضه خدمات صحی میباشد و با در نظر داشت همین دواصل میتوان عرضه ای خدمات صحی را بشکل در ست آن ارزیابی کرد . ۲-مجریان وعرضه کننده ګان خدمات شبکه ای صحی عرضه کننده ګان خدمت صحی شامل کارمندان وپرسونل حرفوی ومسلکی میباشندکه هریک در رشته ای خود به سویه ودرجه ای تحصیل نموده ودارای تجارب مسلکی میباشند که اینهایاخودبه عرضه خدمات
صحی اشتغال دارندویااینکه ازطرف نهادهاوسازمانها
بخوصی که درارتباط عرضه خدمات صحی سرمایه
۹

ګذاری نموده اند وسود اور میباشد یا موسسا صحی
غیر سود اورو،نهادهای صحی دولتی و سازمانها وموسسات خیریه استخدام میګردند وبشکل ماهوار یا هفته وار مزد ومعاش دریافت مینمایند که البته این کارکنان خدمت صحی را دوکتوران رشته های مختلف طبی ، نرس ونرس قابله ها، دوکتوران دندان، کارمندان لابراتوارها ، رادیو لوګها ، متخصصین تداوی ، سیکلوژستها ، فارمسستها،و....تشکیل میدهد ویا اګر بهتر وفشرده تر ګفته شود تمام پرسونل طبی رشته های مختلف صحی که البته ازتوضیح مفصل رشته ها ولایحه وظایف شان نسبت آنکه این نبشته ومقاله مطول نګردد صرف نظر مینمایم .
۳-وجوهی مالی وبودجه شبکه خدمات صحی چطور واز کدام منابع تمویل میګردد ؟ : بطور کل پنج روش اولیهء وجود دارد که به سیستم مراقبتهای صحی حمایت مالی صورت میګرد و یا بودجه آن تهیه و تدارک میګردد ، که عبارت اند از : ۱- وجوهی مستقیم یا از کیسه وجیب پرداختن . ۲- ازمالیات عمومی (Generall Taxation) ۳- توسط بیمه های صحی اجتماعی .
10
۴ -توسط بیمه های شخص وداوطلبانه . ۵- دونورها وبیمه های حمایوی اجتماعی . در اکثریت کشورها بودجه شبکه ای خدمات صحی مخلوطی از همین پنج روش اولیه متذکره ء فوق میباشد،مطالعه ارزیابی ها نشان میدهد که بین وجوهی مالی وکنترول هزینه کدام ارتباطی موجود نمیباشد . بهرصورت وجهه مالی خدمات صحی در عده ء کثیر از کشور ها مستقیماً ازبودجه دولت پرداخته میشود وشامل بودجه عموی دولت مبیاشد قابل یاداوری میدانم که ضرورت به تفصیل وچګونګی نوع پرداخت وحجم آن که از حوصیله ء این مقاله بیرون است نمی باشد. ۴- مودل ونوع پرداخت هزینه ویا معاش به پرسونل شبکه ء خدمات صحی :در اکثریت کشور ها معاشات مطابق رتب دولتی ، مسلکی ، علمی ،سطح تخصصی نوعیت شغل ، منطقه ، بالمقطعه و .....پرداخته میشود که مربوط پالیسی هر کشور میباشد ونوع پرداخت معاشات د رتمام کشورها یکسان نمیباشد .

پایان بخش اول
---------------------------------------------------
بخش دوم ازمدیرت اغاز میگردد

۵- مدیریت :