ښوونې اوروزنې پوهنتون پښتوڅانګه

ښوونې اوروزنې پوهنتون پښتوڅانګه
په نامه دهغه خدای مې دابيان دی           چې يونوم يې په نومونوکښې سبحان دی
شمېر	لغت	مانا
	د الف نه پيل شوي ويوکي
1	ابته ، حبطه	عبث ، بې مانا ، بې ځايه
2	ابلق	آس ، برګ
3	اختلاط	ګډون ، خبرې کول
4	ارهنډه                 ɑrhāndɑ	بېد ، انجير
5	آدينه	جمعه
6	اشام	؟
7	اشراق	دڅاښت لمونځ،طلوع کول،ځلېدل
8	الوی ɑláwɑy	وريت شوی
9	اعراف	دجنت او دوزخ ترمنځ ځای
10	افسون	جادو ، اوده ، دم
11	الغياث	پناه غواړم ، فرياد
12	الوس (اولس)	ټبر ، قوم ، طايفه
13	آماج	موخه ، هدف ،دټوپک غشی اونښان
14	آماس	پړسوب
15	اوتاد (داوتدجمع )	يوه روحاني مرتبه،موږي،مېخونه
خدايه څه شول هغه ښکلي ښکلي خلک                   په ظاهرپه باطن سـپين سپيڅلي خلک هيڅ خــندا مې له دې خــلکوسـره نه شي                   ژړوي مــــې هــغــه تــلــلي تلـلي خــلــــک

16	اوډنی            odánɑy	يوډول ښځينه پوړنی دی چې غالباً يې په ودونوکښې په سرکوي
17	اوراد ( د ورد جمع )	دوعاګانې
18	اورپښتی      Orpastɑy	پتنګ ، پروانه
19	اوږمکه                    Ozmākɑ	مياشت ، ماه
20	اولاق ( اُلاغ)	خر ، مرکب
21	اهاړ	داوړي دسختې ګرمۍ موسم
22	اهداد (هيداد)	سزا ، پاداش ، سرزنش
23	اياغ	دشرابوپياله او کاسه
	ب
24	باده	شراب
25	باړه                bārā	يومشهور خوړ
26	بايي (بهايي)	ورور
27	بتان ( بت)	مجازاً پی مخي ، ښکلي
28	بدسګال	بد ذات ، بد جنس
29	برنا	ځوان ، ځلمی
30	بساط	د ځمکې مخ ، فرش
32	بګاړ (بګياړ)              bɑgār	لېوه ، شرمښ
اوس عطادادميت راباندې وشوه                 چې رحمان دهغه ياردکوڅې سپی شوم
	بطال	بدويونکی،باطل ويونکی،غلط ويونکی
33	بېچاوڼی(بېچاوڼه)bicāwnɑ	دعزت جامې،بستره ، روجايي
پ
34	پارسا	پرهېزګار ، زاهد
35	پارڅي                  pārci	دجوارۍ کولودانې
36	پاسلل	سپارل
37	پايله	پايزيب
38	پخساک	پرېشاني،غم او خپګان
39	پراته	پرته،بې ځايه،بې مورده
40	پسندل	غوره کول
41	پکو	په ځان پورې تنګ او له ځانه ستړی
42	پنهم	پټ
43	پيڅل                 pecál	زغمل،صبرکول،تحمل کول
44	پيچوي (پچوي)	دمچنوغزې پړی(بچوکې) مجازاً اوږدې څڼې او کوڅۍ
45	پيړۍ	دکيناستوتخته،دناستې کټګی کټخی
46	پيشاب	متيازې ، بولې
درست ديوان درحمان زارترداغزل شه                 چې بيان يې کړوکردارد دروېشانو
ت
47	تبرا	بېزارېدل، ټپراکېدل
48	تراړه         trārɑ	تيږه، کاڼی ، ډبره
49	تراهي                                trāhi	وېره
50	ترو                                   tru	نو
51	توسن	نيلی
52	تولا	محبت،دوستي،رښتينګلوي،مينه
53	تېزل                                 tezál	ځغلول ، پرې سپرېدل
ټ
54	ټوکرکی	دپوزې يوه ټوټه ياټوټکی
55	ټنډ                                    tánd	په زړه موړ ، سخت ، محکم
چ
56	چلېکار	هغه کروندګرچې په ټاکلې برخه يا مزدورۍ دچا ځمکه کري .
57	چندڼ	صندل
58	چورۍ	چوړۍ ، چواړۍ
59	چوک	يوکم شی ، لږه برخه ، لږ څه
60	چوګان	نيزه،دډۍ  يا  توناډنده
61	چووه                               cowā	عطر ، خوشبويه مواد
ای رحمانه چې بدفهم وبدکردارشي           راته وايه سپی بهتردی که سړی

ح
62		حط	ايسته کول ،ديوبارکوږول، پرېښودل
خ
63		خاکروب	جاروکښ
64		خاصا	نيک خويه،خاص الخاص،وتلی
65		خټول	خټه لرونکی ، ناپاک
66		خپسر                             xpasār	خپل ځان
67		خرام	نازاونزاکت،غالباً له تګ سره راځي
68		خمر	شراب ، مُل
69		خدنګ	غشی ، خندق
70		خراړه                                xrārɑ	يوډول دښتي وړه مرغۍ ده
71		خمسور                       xɑmsor	همراز ، همراه
څ
72		څښکو                           casko	يوبوټی دی چې مېده کوي يې اوپه ليچنو سترګوکې يې اچوي (چشکو)
73		څړۍ                               cɑráy	دکپرۍ دسراوږده وېښتان
74		څلې څولې              cɑle- cúle	ګنډه ګونډه،زوړسامان،ګنداوکچکول
دُرګوهرپه تله نه دي چاتللي        درحمان شعرګوهردی څه يې تولې
زه رحمان يې دفردوس له غمه خلاص کړم   چې په کلي په کوڅه دخپل يارشوم ګډ
درحمان کلام په غوږدبې هنرو              لکه دُرپه لاس دطفل هسې خوارشه
ځ
75		ځبله        jɑbálɑ	سره ، يوله بله
د
76		دد	ځناور
77		دښن dɑsan	دښمن
78		دراج	تنځری (تمځری)يومارغه دی
79		درای	ږغږغۍ،ګونګرو،ژرژرۍ،جرس
80		دلق ارزق فام	زرغون کند، کودړۍ
81		دمک	يوه لحظه
82		دواب	څاروي،څلوربولي ،بوده ګان
83		دوڅار                              ducɑr	څرګند ، ښکاره، ورمخامخ، نمايان
84		ديبا	ورېښمين ښکلی ټوکر ، هيلک
ډ
85		ډبر                                   dɑbār	ټبر ، تباه ، کهول
86		ډليال                             dɑlyāl	د ډلې ملګری
په رحمان دښايسته ووقدرډېردی           دطبيب له قدره چازده بې رنځوره
درحمان شعربه ولې نادرنه وي                 چې ثناکاندې دتاغوندې نادرې
ر
87		راج	راجا  (واکمن)
88		راح	خوښي ، نشاط ، مجازاً شراب
89		رتۍ                                  rɑtáy	ډېر لږ ، ناڅيز، کم وزنه شی
90		رسن	رسۍ ، تناو
91		رصاص	قلعي ، سرپ
92		رعنا	ښکلی او متناسب اندام
93		رنځړی                       rɑnjárɑy	رنځور،اروغ،عليل،مجازاًزيړرنګی
94		ريمن                              remán	خيرن ، بدرنګ ، ناولی
ز
95		زباد	اثبات
96		زبر	ياد ، په ياد
97		زمول                             zamol	مړاوی، بې سېکه ، ضعيف
98	زوږ                                  zwaz		نشت ،نابود ، جرام
99		زوم	کم ، کمی
100		زېرمه	تدبېر ، ذخيره، پانګه ، پاسره
101		ژغړ                              zgar	ژغورلی
اوس ده ستارضاجفاکړې که وفا کړې          ماداستاجفاقبوله په وفاکړه
زه رحمان چې ستادحسن ثناخوان يم            ستاله رويه درست جهان زما ثنا کړه

س
102		سالکان	زاهدان، عارفان
103		ساهو                               sāhú	آزاد ، اصيل
104		سترغلي                    starglɑy	کولک ،دسترګوغاټي (کاسه چشم)
105		ستور                              stwɑr	څاروي
106		سنجاب	نولي
107		سراښ                  srās	حريص
108		سفال	ټيټ،بې قدره ، پستي اوبې همتي، کودړی
109		سقلات	خپل ځان پټول
110		سکه                                    ska	نو ، ځکه ، ګويا ،لکه چې
111		سمک	کب ، ماهي
112		سنډاسي	وانډې  کيدل،ملنګ،کيميالټوونکی ملنګ
113		سولند                    suwālɑnd	حريص،بخيل،ممسک،لکه سولندسپی
114		سوها                              sohā	يوډول پخوانی ټوکر دی
115		سيپاري                        sepāri	يوه لوړه نرۍ ونه ده ،چې په تودو سيمو کې شنه کيږي
116		سيم	يوګران قيمته فلز دی،قيمتي فلز
ای رحمانه که څه کاردی خوددين دی      نورکارونه بې وفادي بې اساس
چې تقوی ديانت نه لري رحمانه            ددې هسې هم نشينو نشين مه شه
ش
117		شب داج	توره شپه ، دتروږمۍ شپه
118		شط	سيند،هغه ستر رودچې درياب ته ګډيږي
119		شهاب	ستوری ،  ستوري
ط
120		طره	جوغه
121	طوق		غاړه کۍ . اميل
ع
122		عتاب	قهر او غصه
123		عرعر	سپېدار
غ
124		غبغب	دچرګ جنجړې ، دچرګ ججوره
125		غربال	غلبيل،پرويځي
126		غزاوشوه	اصل مانا،دايوشوق دی،په دې نوڅه وشول؟ (يوتکيه کلام دی)
127		غور                                     gor	برخه،نصيب،قسمت،مجازاً ميراث
آدميت څه په دولت نه دی رحمانه                 بت که جوړشي دسرو زرو انسان نه دی
نه شي دخانانودملنګوسره کلی                  چرته عزيزخان چرته ملنګ عبدالرحمان
128		غورځی	په زوره چيغې اېستل،په اتڼ کښې ټوپونه  اوچيغې کول

129	غوږی                        gwɑzāy	سخت انتظار،غوږلکی،دچادراتګ د زېري  په انتظار
130	غوک	لويه څمګښه(چونګښه) شلانډه
131	غوندې                    gúndɑy	د وزغنوجوال
132	غونډژبی       gwand-žabɑy	فصيح ژبی، بليغ ژبی
ف
133	فلوس	دفلس جمع ده.ديوې ونې مېوه ده چې په تودو سېموکې شنه کيږي،زړی يې تريخ او په طب کې په کاريږي.
ق
134	قرقره	دچرګ تاج،چرګ خولۍ،تاج،شوغه
135	قنج (غنج)	ناز
ک
136	کاړ	د وړو کاڼو (تيږو) ډيرۍ
137	کام	هدف ، مرام
138	کاواک	ډډ ، ګوګ
ګوره څه بلندمقام دی داخلاص               چې جهان واړه غلام دی داخلاص
درحمان کلام په داسبب شيرين دی         چې يې هرکلام کلام دی داخلاص
139	کروړ                                 kror	سخت ، محکم
140	کړيکه                             krikɑ	چيغه ، ويرونکی غږ
141	کښېده	نقشه ، انځور
142	کلاب  (کلب)	سپي ، سپی
143	کنګال	مفلس،نيستمن، مينځل شوی
144	کوتل                              kutál	ذبح کول،حلالول،پوستکی ترې ايستل
145	کوديکه	يوډول خاورين ديګ دی
146	کوړمه                           kormā	کورنۍ ، اهل بيت
147	کوله                                  kolā	دساقې دپاسه دګل برخه
148	کوی	چم ، کوڅه ، مالت
149	کهی                             kɑhāy	ډنګر ، لاغر
ګ
150	ګانده                             gānda	سبا ، راتلونکې ورځ
151	ګايل	ژبل ، زخمي،پرهارژلی
152	ګرامgrām	ګلی ، سيمه ، استوګنځۍ
153	ګروهېدل grohedál	عقيده لرل، معتقد کيدل
154	ګړيالgɑryāl	زنګ
درحمان وسوزان شعرته حيران يم         چې يې اوربل شوی نه دی په ديوان
که چالاردعاشقي وي ورکه کړې                 زه رحمان دګمراهانو رهنما يم
155	ګورهنډهgorhāndɑ	وړتياره کوټه،په غره کې بانډه ډوله څپرۍ مجازاً قبر
156	ګونټهgontɑ	دشطرنج دانه
157	ګوهار	دغواوو پاده
158	ګوی	پنډوس ، پنډوسکه
159	ګنګو gongú	زعفران
160	ګېډی gedāy	ناپوه ، بيړا، احمق
161	لارغه lārgá	درنګ ، ځنډ
ل
162	لال	ګونګ، يو ډول انګور دي
163	لګام	واګي ، قبضه
164	لوlu	لوګې
165	لوڅېدل locedál	يوه داسې اوږده مبارزه کول چې يوه سياله ډله هم نهايي برياليتوب ته نه رسيږي،خوله مبارزې څخه هم لاس نه اخلي .
166	لوښتلlostál	په کوچ پيل کول،ليږدېدل
167	لونل	پاشل
ښايسته په جهان ډيردي بې حسابه                باري څوک به درحمان ديارپه څيرشي
که له خپله عيبه ځان ژغورې رحمانه         دهيڅ چا له عيبه مه کوه پوښتنه
ستادحسن دتعريف له برکته        د رحمان دشعر کوکې په عالم دي
م
168	مال و منال	شته ، هستي او دارايي

169		ماوا	استوګنځی ، مسکن
170		متره mɑtrā	ناياب،نشت،زوږ
171		مټmat	بازو ، هاند ، همت
172		مجذوب	جذب شوی ، عاشق شوی
173		مجمر	نغری ، ديګدان
174		مخمور	مست ، نشه
175		مخنث	نرښځی
176		مذمت	بد ويل ، غيبت
177		مرسته	طلب ، لټون ، کومک
178		مرغچه (مرغچې)	کونجکه ، خرموره
179		مستدام	همېشه ، تل
180		مشاطه	ډمه ، سينګارونکې ښځه
181		مشګيرک	ديوه مارغه نوم دی
182		مصحف	کتاب،هغه پاڼې چې يوځای يې سره ټولی کړي وی .
183		مطر	باران ، ورښت
چې په ورځ دشيخې لافې کړې رحمانه            په شپه می له می فروشه غواړې ولې خوب خنداپه خوشحالی کيږي رحمانه    چې په زړه يې ديارغم وي څه به خوب څه به خنداکا
184		معتيو ، (معتوه)	غيرمکلف ، لېونی ډوله
185		مغاک	ګودال ، ژورغالی
186		مقراض	بياتي، قيچي
187		منجلاب	خوساډنډ
188		منزه	پاک ، سپيڅلی
189		مواس	چوغلګر
190		ميثاق	ژمنه ، وعده، عهد، پيمان
191		ميزر	پړونی ، چادري
192		مهوت	پيبله ، پيل والا
193		مهينۍ	معاش ، تنخوا
ن
194		نارون (نارو)	يوډول دانه ده چې دچټلواوبوڅښلو نه پيدا کيږي او په منځ کې يې دتار غوندې نری چينجی  وی
195		ناړ	ډنډر ، ساقه
196		ناغه	دسترګو سره رګونه
197		ناوک	غشۍ ، شتۍ
198		نخل	دخرما ونه ، خجوره
199		ندا	غږ،آواز
که رحمان څخه متاع ددُنيا نه شته               شکرداچې نه خودرای ونه خودبين  دی
200		ندیnɑdāy	رود ، وړوکی سيند
201		نغړول	نغرل،په يوه ساه تېرول
202		نغوتل	اشاره ، تلقين
203		نمري	جامې ، لباس ، کالي
204		نمط	طريقه،نوع،روش،رويه اوهغه ډله خلک چې په يوه فکر او روش وي
205		نول	غم ،پرېشاني ، اندوه
206		نومړ	يادشوی ، نومول شوی
و
207		وراړ wārr	غوره ، وړ
208		وبله	يوتربله
209		ورژلی (ورژل)	رېزه رېزه کول، مرل
210		وشتېwāšte	ټوکې ، ټکالې ، لطيفې
211		وقر  (وقار)	طالت ، تحمل ، درنښت
212		ويلاړwelār	عزم ، ارده ، نيت او مراد
هه
213		هميانۍ	هغه تيلۍ چې پيسې په کې اېښودل کيږي  ، کيسه
چې الله ورسره مل نه وي رحمانه          که لښکرې ورسره وي يک تنها دی
214		هنډهhāndɑ	مضبوطه اراده،دزړه غوښتنه،په زړه کې يوه خبره غوټه کول
215		هوکhuk	نيغ ، شخ
ی
216	يرغال		بيړه ، يرغمل، حمله ،بريد
217	يسار		کيڼ ، اسان
218	يمين		ښی

 

مارنځورپه کټ کښې پريږدې چې ژړيږم         تـــه لاګــرځې درقيب ســره خـنداکړې
لاس تـــــرغــاړه درقيب ســـره خــــنـدا کړې        چې ماووينې له قــصده راته شا کړې
هربــېـګاه وايـې ســـبـالـه بـه خـــوله درکړم          دابــېـګاه بـه پـه رحمان کله سبا کړې
پای
§§§§
دپښتوادب بڼ دلابډاينې په هيله
په پښتنه اوکليواله مينه
رفيع الله ستانګزی