د پښتو ژبې لیکوال، شاعر، څېړونکی، تاریخپوه، کیسه لیکونکی او کره کتونکی همېش خلیل د ۹۴ کلونو په عمر له دې نړۍ سترګې پټې کړې دي.

نوموړی د جولای پر ۲۱مه د پېښور بر تاکال په غریب اباد سیمه کې خاورو ته وسپارل شو.

همېش خلیل په ۱۹۳۰ کال د اپرېل پر ۱۱مه د پېښور په بر تاکال کې دې نړۍ ته سترګې غړولې. پلار یې انځر ګل نومېده چې له مومندو مرزاخېلو سره یې تعلق درلود.

دغه پښتون شاعر او لیکوال پنځه کلنۍ کې د خپل کلي په مدرسه کې سبق ویلی، له شپږم جماعت وروسته اسلامیه کالجییټ سکول نه د لسم ټولګي سند اخیستی او اسلامیه کالج کې یې دوولسم هم پایته رسولی. وروسته یې خصوصي سبق پیل کړ او د زدکړې په جریان کې یې د (نعمه زار) په نامه لومړۍ شعري ټولګه چاپ شوه.‌

تر څنګ یې په ورځپاڼو او اخبارونو کې هم ګڼې مقالې او لیکنې خپرې شوې دي.

لسګونه کتابه یې لیکلي چې ځینې مشهور یې (د غره ګلونه، د فکرونو ډېوې، پښتانه لیکوال، ورکه خزانه، زما سندرې، مومن خان شیرینۍ، ادم خان درخانۍ، حضرت عثان ذو النورین او د قلم خاوندان) دي.

پر خواله رسنیو په تېره فېسبوک کې ګڼو پښتو لیکوالو او شاعرانو د همېش خلیل مړینه د پښتو ژبې او ادب لپاره یوه لویه ضایعه بللې ده.

همېش خلیل د قلم سربېره سیاسي مبارزه هم کوله، چې څو ځله د پاکستان د وخت د حکومت له لوري بندي شوی او بېلابېلو زندانونو ته لېږدول شوی دی.

د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي پر فېسبوک لیکلي چې: "ارواښاد همیش خلیل د پښتو ژبې لپاره نه هیرېدونکي خدمات ترسره کړي دي، دده مړینه ستره ضایعه بولم او د خپلې خواشینۍ او ډاډګیرنې مراتب د خدای بخښلي همیش خلیل کورنۍ او دوستانو ته وړاندې کوم او ده ته د لوی خدای (ج) له درباره د جنت او کورنۍ ته یې د جمیل صبر استدعا کوم."

لیکوال او خبریال بارکوال میاخېل پر خپل فېسبوک د همېش خلیل د مړینې د خبر خپرولو سره لیکلي، همېش خلیل په لسګونو تحقیقي او تخلیقي اثار لیکلي او ګڼ شمېر دېوانونه یې مرتب کړي وو.‌

"همېش خلیل صاحب له ادب سره سره د سیاست په میدان کې هم اوږده مبارزه کړې او په وار وار د پاکستان په مارشلایي نظامونو کې د جمهوریت لپاره د مبارزې پر سر زندانونو ته تللی دی. همېش صاحب په داسې وخت کې د همېشني بېلتانه په سفر لاړ چې پر خاوره یې لا د هغسې ژوند ارمانونه اوس هم تش خوبونه دي چې ده ورته د ادب او سیاست په ډګر کې مبارزه کړې وه."

د چمن دروازه له نژدې يوولسو مياشتو اعتراضونو او پرلپسې پرلت وروسته نن دوشنبې سهار د لنډ مهال لپاره پرانيستل شو خو وروسته بېرته وتړل شوه.

پرون‌ يکشنبه د پرلت تنظيموونکو وویل چې مهمې غوښتنې يې منل شوې دي، خو د دواړو غاړو تر منځ د شوي هوکړې په اړه جزيات ورنکړل شول.

د پرلتوالو او حکومت تر منځ د منځګړي پلاوي یوه مشر ملک عنایت الله کاسي پرون پرلت کوونکو ته وویل چې د پولې دواړو غاړو ته تګ راتګ به په افغان تذکره او پاکستاني شناختې کارد کېږي.

خو اوس له سيمې رپوټونه وايي، چې دروازه د هر ډول تګ راتګ پر مخ بېرته تړل شوې ده.

د دغې دروزاې د پرانیستل کېدو اعلان د پاکستان او يا هم په افغانستان کې د طالبانو حکومت نه دی کړی او د هوکړې او مکانيزم په اړه هم ډېر معلومات نشته، خو ویل کېږي يوازې سوداګر او هغه کسان چې توکي له يوې خوا بلې ته لېږدوي له پاسپورت پرته به د تګ راتګ اجازه ولري، نور خلک به په پاسپورت سفر کوي.

پرلت
د بلوچستان او يا هم د پاکستان حکومت لا په رسمي ډول په دې اړه غبرګون نه دی ښودلی او په افغانستان د طالبانو حکومت هم په دې اړه څه نه دي ويلي.

خو په سيمه کې ځينو طالب چارواکو بي‌ بي سي ته ويلي چې پاکستاني‌ لوري‌ ورته په رسمي ډول د دروازې د پرانيستل کېدو څه نه دي ويلي.

دوی وايي کله یې چې په دې اړه په دروازه کې له پاکستاني امنيتي‌ ځواکونو پوښتنه وکړه هغوی هم ناخبري وښوده.

بل پلو د پرلت يو مشر وايي د دروزاې پرانيستل کېدل او د نوي مکانيزم پلي کول به څو ورځې وخت وغواړي.

د پاکستان حکومت نژدې ۱۱ میاشتې وړاندې د چمن او سپین بولدک تر منځ پر پوله د تګ راتګ لپاره پاسپورټ حتمي اعلان کړی و.

په پاسپورټ د تګ راتګ تګلارې له اعلان وروسته د سیمې زرګونو خلکو په اعتراضونو لاس پورې کړ او کمساري اوږده پرلت ته کښېناستل.

ځايي خلکو ویل د تېر په څېر دې د کرښې دواړو غاړو ته له ویزې پرته د تګ راتګ اجازه ورکړل شي.

دغه اوږد اعتراض وخت نا وخت له تاوتریخوالي سره هم مل و او د پاکستان پر حکومت له دې کبله سختې نېوکې هم کېدلې چې د خلکو روزګار ته فکر نه کوي او د ځايي خلکو بنسټیزو غوښتنو ته پام نه کوي.

د ۲۰۲۴ کال د ولسمشرۍ ټاکنو له انتخاباتي سیالیو څخه د ولسمشر جو بایډن له وتلو وروسته، د دیموکرات ګوند ډېرو قانون جوړوونکو، والیانو او مالي ملاتړ د دوشنبې په ورځ جولای ۲۲ (زمري لومړۍ) په ټاکنو کې د نوماندې په توګه د کاملا هریس څخه ملاتړ اعلان کړ.

بایډن د یکشنبې په ورځ په ناڅاپي ډول له خپلې کاندیدۍ تېر شو او په یو بیان کې یې له هریس څخه ملاتړ څرګند کړ چې د نومبر په ټاکنو کې د پخواني ولسمشر او ولسمشرۍ ته د جمهوري غوښتونکو د کاندید ډونالډ ټرمپ په وړاندې ودریږي.

هریس ۵۹ کلنه ده او ولسمشرۍ ته یې خپله نوماندي منلې ده. هغې په ۲۰۲۰ کې ولسمشرۍ ته ځان کاندید کړ خو د دیموکرات ګوند د رسمي نوماندې کېدو لپاره د نورو کاندیدانو سره د بایډن په وړاندې په سیالۍ کې پاتې راغله او بایډن وروسته هغه د خپل مرستیالې په توګه ونوموله.

هریس په یو بیان کې وویل چې د ولسمشرۍ له سیالیو په وتلو سره بایډن هغه څه وښودل "چې تل یې د خپل ژوند او عامه خدمت په اوږدو کې ترسره کړي او د امریکا خلک او هېواد یې تر هرڅه لوړ ګڼلی دی."

هغې وویل: "زه به په خپل وس کې هر څه وکړم چې ډونالډ ټرمپ ته د ماتې ورکولو لپاره دیموکراټ ګوند او ملت متحد کړم. موږ د ټاکنو تر ورځې پورې ۱۰۷ ورځې لرو. په ګډه به مبارزه کوو او په ګډه به تر بري ځان رسوو."

د امریکا د ولسمشرۍ د ټاکنو احتمالي کاندیده کاملا هریس څوک ده؟
د "اکټ بلو" په نوم د دیموکراتانو لپاره د بسپنې ټولولو یوې ادارې د یکشنبې په ورځ ناوخته وویل چې یوازې د یکشنبې په ورځ یې د هریس د انتخاباتي مبارزو لپاره ۴۶.۷ میلیون ډالر ټول کړي دي. د جون په میاشت کې له ټرمپ سره په مناظره کې د بایډن د کمزورې کارکردګۍ وروسته، د بایډن د انتخاباتي کمپاین لپاره د بسپنو راټولولو بهیر کمزوری بلل شوی و.

د ایالتونو په کچه د دیموکراتانو د اتحادیو ټولنې په یو بیان کې وویلي چې د ګوند د ایالتي مشرانو "غوڅ اکثریت" ولسمشرۍ ته د دیموکرات ګوند د کاندیدې په توګه له کاملا هریس څخه ملاتړ ښيي.

په هغو کسانو کې چې د یکشنبې په ورځ یې له هریس څخه ملاتړ څرګند کړ، د بایډن د کابینې لږ تر لږه یو غړی، د ترانسپورت وزیر پیټ بوټیجیج هم شامل دی.

که د دیموکرات ګوند له لورې د هریس نوماندي تائید شي، نو هغه به د امریکا په ۲۴۸ کلن تاریخ کې لومړنۍ اسیايي نژاده او تور پوستې ښځه شي چې د امریکا د ولسمشرۍ ټاکنو ته د رسمي کاندیدې په توګه دریږي.

په نظرپوښتنو کې د بایډن د محبوبیت د کچې د کمېدو او له ټرمپ سره په مناظره کې د کمزورې کارکردګۍ له کبله د دیموکرات ګوند دننه له هغه څخه دا غوښتنه په پراخېدوه وه چې له خپلې نوماندۍ تیر شي. د جون د ۲۷مې په تلویزیوني مناظره کې داسې ښکارېدله چې له ۸۱ کلن بایډن څخه خپل الفاظ هېریږي او د ۷۸ کلن ټرمپ په وړاندې، په سپینه ماڼۍ کې له خپلې دورې څخه په پیاوړې توګه د دفاع په کولو کې پاتې راغی.

د یو شمېر هېوادونو مشرانو له انتخاباتي سیالیو څخه د بایډن وتلو ته غبرګونونه ښودلي
خو تر ډېره وخته بایډن ټینګار کاوه چې تر هغو به په سیالۍ کې پاتې شي ترڅو "لوی خدای" ورته ووايي، یا ډاکتران ورته توصیه وکړي او یا نظرپوښتنې وښيي چې هغه د دوهم ځل لپاره ټرمپ ته ماتې نشي ورکولی.

د یکشنبې په یو بیان کې بایډن وویل: "زه باور لرم چې دا د هیواد او ګوند په ګټه ده چې له کاندیدۍ تېر شم او د خپلې دورې په پاتې برخه کې یوازې د ولسمشر په توګه پر خپلې دندې تمرکز وکړم." د بایډن د ولسمشرۍ دوره د جنوري په میاشت کې پای ته رسیږي.

بایډن ویلي چې د خپلې دې پرېکړې په اړه به د روانې اونۍ په ترڅ کې ملت ته وینا وکړي. ټرمپ په غبرګون کې په یو خپور کړي بیان کې پر بایډن او هریس دواړو نیوکه کړې ده.

په ټولنیزو شبکو کې په خپور کړي دغه بیان کې ټرمپ ویلي: "په ملا کوږ جو بایډن د ولسمشرۍ لپاره د نوماندۍ وړ نه و. یقینا د خدمت کولو وړ نه دی او نه وو." ټرمپ رسنیو ته ویلي چې د بایډن په پرتله، هریس ته ماتې ورکول به ورته اسانه وي.

یو شمېر جمهوري غوښتونکو له بایډن څخه غوښتي چې له ولسمشرۍ څخه استعفا وکړي.

د استازو جرګې رئیس مایک جانسن له بایډن څخه د استعفا د غوښتنې ترڅنګ ادعا کړې چې که هغه د بلې څلور کلنې دورې لپاره د نوماند کېدو وړتیا نلري نو د جنورۍ تر ۲۰مې پورې د ولسمشر په توګه د پاتې کېدو وړتیا هم نلري.

له ولسمشرۍ څخه د بایډن د استعفا په صورت کې کاملا هریس د جنورې تر ۲۰مې د بل منتخب حکومت د کار تر پیل پورې واک ته رسیږي.

ولسمشرۍ ته د دیموکرات ګوند د ممکنه کاندیدانو په توګه د هریس ترڅنګ د ځینو نور دیموکراتانو نومونه هم رامخې ته شوي دي. په دې لیست کې د میشیګن والي ګریچین ویټمر ، د پنسلوانیا والي جاش شپېرو، د ایلینوی والي جې بی پریټزکر او د کالیفورنیا والي ګیوین نیوسم شامل دي. شپېرو او نیوسم د یکشنبې په ورځ له هریس څخه خپل ملاتړ اعلان کړ.

پخواني ولسمشر بیل کلینټن او د هغه مېرمنې هیلري کلینټن چې د پخواني ولسمشر براک اوباما په حکومت کې د بهرنیو چارو وزیره وه، په یو بیان کې له هریس څخه ملاتړ اعلان کړی. اوباما په خپاره کړي یو بیان کې د بایډن له هېوادپالنې مننه کړې خو دا یې ندي ویلي چې له هریس یا بل ممکنه کاندید څخه ملاتړ کوي.

د ولسمشرۍ د ټاکنو له سیالیو څخه د بایډن له وتلو وروسته، د رسنیو راپورونو د لویدیځې ویرجینیا خپلواک سناتور جو مانچن ته د نږدې سرچینو په حواله وویل چې هغه د دیموکرات ګوند سره د یوځای کیدو په اړه فکر کوي ترڅو ولسمشرۍ ته د دغه ګوند د کاندید په توګه د نومول کېدو هڅه وکړي.

اټکل کیږي چې دیموکرات ګوند په اګست کې د شیکاګو په ښار کې کېدونکې د ګوند په ملي کنګره کې ولسمشرۍ ته رسمي کاندید ونوموي. د کاندید نومولو لپاره د یوې بلې جلا غونډې د جوړېدو امکان هم ښودل شوی او یو شمېر دیموکراتانو په ټیټه کچه د ګوندي ټاکنو غوښتنه کړې چې په ترڅ کې یې هریس او نور ممکنه کاندیدان په خپلو کې سیالي وکړي.