حاضرین معزز وعزیز چنان که ګفته شد
۲۸ اسد ۱۲۹۸به عنوان روز استقلال است. به قول داکتر صاحب خالدی بیانات قبل از آگست امان اله خان در حوت و حمل قبل از تصدیق استقلال توسط انگلستان بوده و منطقا مبدآ استقلال شده نمیتوانند. این بیانات تبلیغات برای احراز استقلال بودند.
امسال صدمین سال استرداد استقلال کشوراست که بدستور پریزدنت داکتر اشرف غنی ،آنرا باشکوه تر حد اقل از دوران ربانی وکرزی در قصر دارالامان تجلیل کردند!
شاه امان ﷲ، يگانه شاھی افغانستان است که برای نخستين بار، محراب و منبررا در نماز جمعه از اختيار ملا وخطيب بدست خود گرفت وخطبه ونماز را خود قرائت ميکرد و پيش از او وبعد از او ھيچ يک از شاھان و رھبران افغانستان جرئت گرفتن منبر ومحراب نماز را از ملايان وخطيبان مساجد نداشتند.
شاه امان‌الله و نهضت مشروطه‌خواهان افغانستان از پرچمداران جنبش رهایی بخش بین‌المللی اند. آنها نه تنها در تاریخ افغانستان که در تاریخ نهضت های رهایی بخش ملی و تاریخ مناسبات بین الملل نیز مطرح اند.
از دید جامعه شناسی مهمترین کاری که در دوره امان الله خان صورت گرفته میتوان چنین کوتاه نمود:
1- تصویب اولین قانون اساسی دولت بود که در اپریل 1923 با عنوان "نظام نامه اساسی دولت عالیه افغانستان" که مرکب از 72 ماده بود از جانب لویه جرگه به تصویب رسید. ګرچه رقم دقیق نظامنامه ها و قوانیني که در دهه امانی انتشار یافتند دقیقا معلوم نیست ویا حد اقل من آګاهی ندارم ولی بقول برخی منابع خارجی این رقم را بین 70 تا 100 متن تخمین می زنند. در آن سال ها، بسیاری از متون قوانین در مطبعه سنگی کابل به تیراژ بین 400 تا 2000 جلد و همزمان با آن در "امان افغان" و "طلوع افغان" انتشار می یافتند.
از نګاه جامعه شناسی سیاسی این قوانین برای نخستین بار مسوولیت ها و حقوق دولت، مقام ها، افراد و گروه های اجتماعی را تدوین می کردند. بخش مهمی از قوانین مربوط به تدوین وظایف دولت بودند . بر این مبنا دولت به مثابه نهاد حقوق عامه، و سازمانده منافع عامه باید مسوولیت خود را در چار چوب قانون در برابر شهروندان بر عهده بگیرد. در پهلوی این قطع معاشات اعضای خانواده شاهی، درباریان وسران قبایل؛الغای القاب رسمی وامتیازات مربوطه که قبلا مروج بود؛قطع کمک های پولی برای ملاها وازین قبیل بسیاری مسایل دیګر که باعث کندی روند ترقی اجتماعی میګردید!
برای بار اول در تاریخ افغانستان قدرت شاهی توسط قانون و موسسات سیاسی مثل هیات وزرا، شورای دولت و محاکم محدود گردید و یک تعداد معین از حقوق اساسی افراد مثل آزادی بیان ونشرات با مصونیت مسکن و محرمیت مکاتبات تامین شد.
2-احترام به همه ادیان ومذاهب : در ماده ۱۶درج شده بودکه: تمام اتباع افغانستان برطبق شریعت و قوانین دولت از حقوق و وجایب مساوى برخوردارند.
در این مورد گفتنی است که شاه امان الله خان اولین شاه صادق بود که برحقوق آزادی مذهبی شیعیان، اهل هنود و سایرین تأکید می نمود. شاه اساس پلورالیزم مذهی را در ذهنیت جامعه خلق کرد. اوبه منوال اساس دیګر پذیری وتحمل عقاید مخالف را ګذاشت!
3- تساوی حقوق مردان وزنان :
او بحث علم، آزادی، تحصیل، کار، دانش و حضور و مشارکت زنان را در نظام اجتماعی- سیاسی وطن ما کشود و زنان را جهت کسب تعلیم و دانش به خارج فرستاد . شاه با بصیرت و نیازمندی عصر وزمان به آزادی و کرامت والای انسانی زنان اعتقاد راسخ داشت .
خلاصه شاه در راه مبارزه علیه بی سوادی، جهل و زدودن فقر مادی، اجتماعی و معنوی کل جامعه به خصوص در مورد دختران افغانستان از هیچ گونه تلاش دریغ نورزید.
4- منع برده داری :
شاه پس از مراسم تخت نشینی خویش بردگی را لغو نمود و فرمان داد که منبعد کسی حق ندارد که دختران، زنان و پسران را در معرض خرید و فروش قرار دهد . ماده ۱۱قانون اساسى حکم میکرد که در افغانستان اصول اسارت و بردگى بطور قطع موقوف است!
5- تساوی حقوق میان تمام باشندهګان افغانستان:
طبق قانون اساسی ملت افغان از اقوام مثل پشتون، تاجیک، هزاره، ازبیک، ترکمن، قزلباش، بلوچ، بیات، نورستانی، پشه یی، قزاق، ایماق، عرب، هندو، سکهـ، موسوی و ... است.
بقول شاعری
که پشتون دی که تاجیک که هزاره دی دایی خاوره دایی کلی دایی کور دی
ستا د پاره به همدا خبره بس وی چه د خاوری قدر نکری مخ یی تور دی
تمام مردمان کشور ما در بستر فراز و فرود این کشور با هم مشترکا در کنار هم زندګی نموده و از سرزمین آبایی خود در جوار همدیگر قهرمانانه حراست نموده اند.
ولی با تاسف که تدابیر انگلیس بنا بر نفوذش در افغانستان تکفیر شاه وحدت خواه جهان اسلام بود.
ازینروبخشی از مردم ما تحت تاثیر مزدوران انگلیس مانند ملای لنگ وخادم راه دزدان جوهر تحولات اجتماعی و صنعتی زمان شاه امان اله را درک نمی کردند. و تعداد از درس خواندګان ما هم با ذهنیتی مذهبی و با فرهنگ دهاتی ، توسعه صنعتی و تحولات اجتماعی را « کفر» و «درهم ریختن مرزهای اجدادی» می دانستندو این اقدامات شان تا سقوط سلطنت شاه افغان ادامه یافت.
از بخت بد تبلیغات انگلیس چنان موثر بود که تا کنون ورد زبان ملاها ومحافل روحانی مغرض وبرخی روشنفکرنماهای بی خاصیت وبد اخلاق در کشور میباشد. امروز شوربختانه مردم وکشور ما در همان وضعیت یکقرن پیش قرار دارد که تمام مجاهدین ؛ طالبان وجواسیس پاکستان برعلیه داکتر غنی وپروګرام های مدرن سازی او قرار ګرفته اند لذا باید هوشیار بود تا بار دیګر در دام ملای لنګ وملای کور و نیمچه درس خواندګان بی حیا نفتیم!
تاکید باید نمود که نیاکان ما یک قرن پیش با حصول استقلال برای افغان وافغانستان عزت وابرو کمایی نمودند ولی چبزیکه امروز بر ما جاری است مشکلات و سردرګمی من وتورا بیان میدارد!
روی این دلیل کسانی که اهمیت قربانی وفداکاری ابرمردان مان را واین حادثه بزرګ قرن 20 راکه سر آغاز فروپاشی استعمار درین ګوشه آسیا است را به بهانه های مختلف چه تباری وچه حضورجامعه جهانی زیر سایه میبرند ؛ باید بدانند که با این اعمال پرخاشګرانه وضد ملی هم روح کثیف ملای لنګ وسالار دزدان را شاد ساخته وهم خود را رسوای ملت افغان ساخته و میسازند!
در حالیکه هردو عمل هم استقلال وهم آغاز ریفورم ها با وجود شتاب وعجله مبداء افتخارات کشور بوده ؛حرمت وتجلیل ازآن امر برحق مردم ماست که نسل نو افغان باید از توطئه خارجیان و عمال داخلی آن بویژه در وضعیت فعلی اگاه باشند.
نام و یاد شاه امان الله و همراهانش، که در راه استقلال، آزادی و تامين حقوق شهروندی و تحقق حاکمیت مردم جان های شان را فدا کردند، همواره در دل و زبان این مردم به تکرار یاد خواهد شد. شاه رفت و از خود فرهنگ و معرفت آزادی خواهی به میراث گذاشت. وارثان او کماکان این جنگ مقدس را برای تحقق میراث آزادمنشی و پروګرس ادامه خواهند داد.
شاه امان اله شایسته ترین فرزند این سرزمین بود، روانش شاد و یادش جاویدان باد!
جا دارد تا درین جا ازپریزدنت داکتر اشرف غنی و یا به قول کابلیان سیم پهلوان بخاطر تجلیل واحترام به استتقلا ل کشور وحرمت به شاه افغان ومبارزه با تمام نابکاران وخطاکارن سپا سګزاری نمود ودرین راه وآرمان مقدس تکمیل کارهای ناتمام شاه افغان برای شان موفقیت وتوانمندی بیشتر ارزونمایم !
درود بر رهروان شاه متمدن افغان!
